شعار سال: یک عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره چشم انداز گران شدن برخی اقلام و تاثیر آن بر وضع معیشتی مردم و اقتصاد کشور میگوید: وقتی تورم امسال ۲۰% به همین دلیل بالا برود و ۵۰ تا ۶۰ درصد شود این پایهای برای سال بعد است و در سال بعد هم همین افزایش قیمت و انتشار آن را خواهیم دید و انتشارهای سالهای بعد تماما از جیب این حقوق و دستمزد بگیرها است. وقتی تورم ۵۰% در اقتصادی عادت شد در سالهای بعدی نمیتوان به راحتی این تورم را کاهش داد و تورم هست و سال بعد بر زندگی افراد فقیر فشار بیشتری وارد میکند و در آن شرایط ۴۰۰ هزار تومان دیگر عددی نخواهد بود! دولت برای عدهای از جیب عدهای دیگر پول بر میدارد تا هزینههای خودش را جبران کند و بودجه خودش را تنظیم کند و مشکلات خودش را حل کند این هم فشاری دیگر است. فشاری اجتماعی و اقتصادی بر زندگی گروهی دیگر. دولت نمیتواند بگوید که من به فکر گروهی هستم، ولی به فکر گروهی دیگر نیستم؟! دولت، دولت کل ملت است.
اگر دستمزدها پایین و قیمتها بالا باشد فشار بر روی معیشت مردم وارد میشود
دکتر مرتضی عزتی، اقتصاددان در گفتگو با خبرنگار یک رسانه در پاسخ به این سوال که شاهد گرانی چندین قلم کالا هستیم آیا این وضعیت و حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی سیاست درستی بود یا نه؟ اظهار داشت: این وضعیت از چند جنبه قابل طرح است. یکی اینکه بپرسیم اگر قیمتهای نسبی را در اقتصاد با هم هماهنگ کنیم آیا خوب است؟ خب بله خوب است. اینکه ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود از اساس خوب است، اما نه فقط ارز ۴۲۰۰ تومانی بله باید بقیه موارد هم اصلاح شود. آیا قیمتهای ما باید جهانی شود؟ بله؛ آیا دستمزدهای ما باید بالا برود؟ بله؛ دولت میگوید من به بقیه قیمتها دستی نمیزنم و هیچ کسی هم حق ندارد گران کند! ولی این وضعیت قابل قبول نیست. اولا اگر دستمزدها پایین و قیمتها بالا باشد فشار بر روی معیشت مردم وارد میشود. در بحثی دیگر میگویند اگر طبقهای مرفه بود ما به آنها یارانه نمیدهیم و اگر یارانه معیشتی به درصدی از مردم تعلق نگیرد به زندگی آنها فشار وارد میشود. اطلاعاتی که اعلام میشود نشان میدهد ۳۰% از مردم مشمول یارانه نمیشوند و فشار بر زندگی این ۳۰% احساس خواهد شد و هزینههای بخشی از مردم بالا میرود. حال این بخش اگر در بازار کالا و خدماتی عرضه میکنند آن کالا و خدمات را گران خواهند کرد، چون نمیتوانند کار دیگری بکنند.
در اقتصاد قیمتها سرایت پذیر هستند
نمیتوان انتظار داشت وقتی روغن و لبنیات را گران کردیم رستوران دارها و قنادیها و… محصول و خدمات خود را گران نکنند
وقتی همه اقلام گران شد حتی کسی که به او یارانه نمیدهیم خدمات خود را گران میکند
آثار تورمی بیشتر میشود
وی در خصوص اینکه آیا در مجموع این وضعیت تورم زا خواهد بود؟ گفت: قطعا تورم زا است. وقتی میگویند ۱۰% به این دلیل است که محاسبه میکنند که اگر فقط مرغ و روغن گران شود ۱۰% تورم اضافه میشود، ولی در بازار و در اقتصاد قیمتها سرایت پذیر هستند و از بازاری به بازار دیگر سر ریز میشوند. نمیتوان انتظار داشت که وقتی روغن و لبنیات را گران کردیم رستوران دارها و قنادیها و… محصول و خدمات خود را گران نکنند. وقتی شیر را گران میکنید ماست و پنیر و کره و دوغ هم گران میشود! وقتی همه اقلام گران شد حتی کسی که به او یارانه نمیدهیم و ادعا میکنیم درآمد بالایی دارد خدمات خود را گران میکند، چون وقتی به مغازه رفت و اجناس را گران خرید این مابه التفاوت را روی خدماتی که به مردم ارائه میکند میکشد، دستمزد او هم گران میشود. وقتی دولت اعلام میکند که آرد را گران کرده نان گرانتر به دست همه مردم جامعه میرسد و آنها هم محصول و خدمات خود را گران میکنند تا زندگی آنها هم بچرخد و در این شرایط انتظارات تورمی ایجاد میشود و آثار تورمی بیشتر میشود.
وقتی قیمتها بالا میرود حقوق بگیرها و دستمزدبگیرها بیشتر ضرر میکنند
عزتی در مورد اینکه تورم چگونه خواهد بود؟ تصریح کرد: باید محاسبه شود. باید اقلامی را که قیمت آنها بالا رفته در سبد هزینهای خانوار که بیش از ده درصد سهم دارند حساب کرد. این اقلام حداقل سه برابر و حداکثر نزدیک به شش برابر شده اند. البته مرغ کمتر از سه برابر شده است و روغن در حد چهار تا پنج برابر شده است. اگر به طور متوسط قیمتها را سه برابر اضافه شده بدانیم یعنی ۲۰۰% اضافه شده و این ۲۰۰% ضربدر ۱۰% که در مجموع سبد مستقیم و غیر مستقیم خانوار است حساب میکنیم. اگر حداقل همین اقلام را محاسبه کنیم بالای ۲۰% در سال اول افزایش قیمت ایجاد میکنیم که این حداقل است و ممکن است با محاسبه درصد دقیقتر مثلا در مورد روغن که چهار تا پنج برابر اضافه شده است ببینیم که افزایش بیشتر هم خواهد بود. برداشت ساده و دو دو تا چهار تایی این است که درصد قابل توجهی از خانوارها در پایان سال اول دیگر یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و ما به التفاوت افزایش قیمت را نمیگیرند و برای آنها جبران نمیشود و آنها فقیرتر میشوند. این یک طرف قضیه است و قیمتها بالا میرود از آن طرف وقتی قیمتها بالا میرود چه کسی ضرر میکند؟ همه دنیا و اقتصاددانها میدانند که وقتی قیمتها بالا میرود حقوق بگیرها و دستمزدبگیرها بیشتر ضرر میکنند.
وقتی تورم ۵۰% در اقتصادی عادت شد در سالهای بعدی نمیتوان به راحتی این تورم را کاهش داد
دولت از جیب عدهای دیگر پول بر میدارد تا هزینههای خودش را جبران کند
دولت نمیتواند بگوید که من به فکر گروهی هستم، ولی به فکر گروهی دیگر نیستم
وی افزود: وقتی تورم امسال ۲۰% به همین دلیل بالا برود و ۵۰ تا ۶۰ درصد شود این پایهای برای سال بعد است و در سال بعد هم همین افزایش قیمت و انتشار آن را خواهیم دید و انتشارهای سالهای بعد تماما از جیب این حقوق و دستمزد بگیرها است. وقتی تورم ۵۰% در اقتصادی عادت شد در سالهای بعدی نمیتوان به راحتی این تورم را کاهش داد و تورم هست و سال بعد بر زندگی افراد فقیر فشار بیشتری وارد میکند و در آن شرایط ۴۰۰ هزار تومان دیگر عددی نخواهد بود! ۴۰۰ هزار تومان امسال هر عدد و هر سهمی که به قدرت خرید خانوار اضافه میکند اگر ۵۰% تورم دارد سال بعد دیگر ۶۰۰ هزار تومان نیاز است تا این را جبران کند و اینها که یارانهها را ۶۰۰ هزار تومان نمیکنند. این ابعاد وجود دارد و دولت به راحتی نمیتواند این کار را درست کند، از طرفی دولت قیمتها را بالا میبرد و میگوید ما به ۳۰% یارانه نمیدهیم و به این ترتیب به نوعی از جیب اینها پرداخت میکند و خرج خودش میکند. دولت برای عدهای از جیب عدهای دیگر پول بر میدارد تا هزینههای خودش را جبران کند و بودجه خودش را تنظیم کند و مشکلات خودش را حل کند این هم فشاری دیگر است. فشاری اجتماعی و اقتصادی بر زندگی گروهی دیگر. دولت نمیتواند بگوید که من به فکر گروهی هستم، ولی به فکر گروهی دیگر نیستم؟! دولت، دولت کل ملت است.
دولت به جای رونق دادن به اقتصاد میخواهد از جیب عدهای پول بگیرد و به جیب عدهای دیگر واریز کند!
این اداره اقتصادی درست مملکت نیست
اداره درست اقتصادی مملکت یعنی اگر میخواهیم وضعیت درست شود باید تولید را افزایش بدهیم
وقتی با ایجاد تورم پول چند نفر را که دارایی و ثروت دارند چند برابر میکنیم این نوعی رانت است
رانت افزایش قیمت داراییها بسیار بالاتر از رانت ارز ۴۲۰۰ تومانی است
با شیوه افزایش قیمت، ایجاد تورم و دادن یارانه جز افزایش فقر فقرا هیچ اتفاق دیگری در جامعه نمیافتد
این اقتصاددان با تاکید بر اینکه مشکل دیگر این است که دولت به جای رونق دادن به اقتصاد و افزایش دادن به تولید میخواهد از جیب عدهای پول بگیرد و به جیب عدهای دیگر واریز کند! گفت: این اداره اقتصادی درست مملکت نیست. اداره درست اقتصادی مملکت یعنی اگر میخواهیم وضعیت درست شود باید تولید را افزایش بدهیم نه اینکه به چنین وضعیتی دامن بزنیم. نکته دیگر اثر تورم است که همه میدانند کسانی که ثروت ثابتی اضافه دارند و زندگی آنها از این ثروت میچرخد وضع بهتری پیدا میکنند یعنی دولت به ثروتمندان پولی اضافه میدهد نه کسانی که درآمد بالایی دارند. ولی وقتی کسی میزانی درآمد ثابت دارد سال بعد دیگر نمیتواند با همان قیمت زندگی خود را اداره کند. دولت به کسی که خانهای ندارد چیزی نداده و تنها ۴۰۰ هزار تومان یارانه ماهیانه داده است، ولی به ثروتمندان که در تورم قیمت املاک و داراییهای آنها بالا رفته میلیونها تومان پول داده است و عدم تعادل را با این سیستم اضافهتر میکند. برابری درامد هم غلط است برابری ثروت هم غلط است. ولی وقتی با ایجاد تورم پول چند نفر را که دارایی و ثروت دارند چند برابر میکنیم این نوعی رانت است که ما در اقتصاد توزیع میکنیم. رانت یارانه ارز ۴۲۰۰ تومانی بد است، اما نه به این معنا که با منطقی دیگر رانت را از این گروه بگیریم و به گروهی دیگر بدهیم. رانت افزایش قیمت داراییها بسیار بالاتر از رانت ارز ۴۲۰۰ تومانی است. فرض ما این است که رانت بد است و ارز یارانهای را تعطیل کنیم، ولی این اصلاح نباید به قیمت گران شدن نرخها و ایجاد تورمی با این شدت تمام شود. این وضعیت برای اقتصاد کشور مشکل زا است. اساسا دولتی که نتواند با خلق ثروت که وظیفه او در اقتصاد است قادر به بهبود بخشیدن به زندگی فقرا نباشد با ایجاد رانتهای دیگری سعی میکند ظاهرا وضع فقرا را بهتر کند، ولی عاقبت وضع فقرا را بدتر میکند. در ۱۲ سال اخیر میبینیم که همین اتفاق افتاده است و با همین شیوه افزایش قیمت و ایجاد تورم و دادن یارانه جز افزایش فقر فقرا هیچ اتفاق دیگری در جامعه نمیافتد.
اینکه غلات گران شده بهانه و توجیه است
وی در پاسخ به این سوال که گفته میشود جنگ اوکراین بر بازارهای غلات در تمام جهان تاثیر داشته این وضعیت چقدر بر گرانی مواد غذایی در ایران تاثیر دارد؟ اظهار داشت: اصلا ربطی ندارد. ما میخواهیم ارز ۴۲۰۰ تومانی را به ارز مثلا ۲۳۰۰۰ تومانی تبدیل کنیم. اینکه غلات گران شده بهانه و توجیه است. استدلالی در این رابطه وجود ندارد. به ازای کل آرد و نانی که در کشور مصرف میشود به اندازه این مقدار، ما غله در کشور تولیدمی کنیم. ممکن است دو تا سه میلیون تن آن هم وقتی خشکسالی بشود کم تولید کنیم، آن هم میتوانیم بگوییم مسئولان آرد ماکارونی و کیک را خودتان بیاورید. اما ما تولید داخل را استفاده میکنیم و به دلار هم ربطی ندارد حالا ما میگوییم دلار ۴۲۰۰ تومانی که به آنها میدهیم میکنیم ۲۳۰۰۰ تومان، اختلاف دلار را میخواهیم در بودجه دولت وارد کنیم. حالا اگر دولت استطاعت داشت ۱۰ میلیارد دلار به اینها میدهد، اگر نداشت ۸ میلیارد دلار به اینها میدهد. اتفاقی نمیخواهد بیفتد! دولت میخواهد دلار تبدیل به ریال را گرانتر کند و ربطی به آن طرف ندارد! اگر وارد کننده دوست داشت میرود از اوکراین و روسیه میآورد یا از جای دیگری که ارزانتر است میآورد، این که گران شده ربطی به بودجه دولت ندارد. دولت ارز ۴۲۰۰ تومانی را گران میکند و میگوید ۲۳ هزار تومان یا ارز بازاری و نیمایی و غیره… دولت امروز کار دیگری میکند.
عزتی تصریح کرد: کسی که وارد میکند گرانتر میفروشد. همه اینها را دولت وارد نمیکند. وارد کننده میتواند کنجاله را به مرغدار بدهد یا ندهد. اصلا مرغداریها خودشان تعاونی بزنند و خودشان واردات بکنند، اما وقتی به دولت مراجعه میکند به دولت میگوید ارز میخواهم و دولت میگوید ۲۳ هزار تومان به حساب بریزید نه ۴۲۰۰ تومان، این مابهالتفاوت به حساب دولت میرود. دولت بودجه خودش را تنظیم میکند نه اینکه به فکر این باشد که مسئول واردات همه این کالاها است خود شرکتها وارد میکنند. بله دولت دخالت کرده و خودش را وسط انداخته و میگوید من وارد میکنم که نباید وارد کند. الان عمده اینها را بخش خصوصی وارد میکند. بخش خصوصی که دلار گرانتر میگیرد به مردم گران میفروشد. الان مشکل این نیست که آنجا گران شده، از اول که گران شده همین وضعیت را دارد. دولت هر جا بگوید من نرخ ارز را بالا میبرم محصولی که با آن قیمت میخواهد وارد بازار شود و وارد چرخه زندگی و مصرف مردم شود، به همان تناسب نرخ ارز گران میشود. حالا اگر در دنیا گرانتر شود آن هم گرانی اضافه تری است که دولت اختلاف ارز ۴۲۰۰ تومانی و ارز نیمایی و ارز بازار آزاد، همان مبلغی است که در جیب دولت میرود و ربطی به گران شدن کالا در خارج ندارد. آن گران شدن اضافهتر از جیب مصرفکننده میرود به حساب خارجیها یا آن کسی که گرانتر میفروشد. فقط ۱۰میلیارد دلار میشود ۱۲ میلیارد دلار واردات، ولی دولت به جای ۱۰ میلیارد دلار ۱۲ میلیارد دلار پول از مردم به ریال ۴۲۰۰ تومانی میگیرد که میشود بیست و چند هزار تومان.
منطق درست این است که همه قیمتها متناسب با هم گران شود
این استاد دانشگاه در مورد اینکه برخی عنوان میکنند که ممکن است سوخت هم این اتفاق را تجربه کند. آیا ممکن است این برنامه در دستور کار دولت باشد؟ گفت: منطق درست این است که همه قیمتها متناسب با هم گران شود. اگر ما یک قیمت را اضافه میکنیم، مثلاً فرض کنید بگوییم این قیمت روغن و آرد و گندم و لبنیات و مرغ و تخم مرغ و گوشت اضافه شود و اعلام بکنیم که اضافه میشود و این قیمتها عدم تناسب پیدا میکنند، چون دامدار ممکن است وضع بهتری پیدا کند و کسی که سوخت را توزیع میکند وضعش بدتر شود. این به طور نسبی است. او یک درصدی از این سوخت را سود میبرد یا هزینه حمل و ... اش گران میشود و آن دیگری درصدی از آن قیمت بالا را میبرد. شما میدانید که در بازار تولید کننده اعلام میکنند که ۳۰ درصد میتواند ببرد حداکثر ۳۰ درصد تخم مرغ ۹۸ هزار تومانی خیلی بیشتر از تخم مرغ ۴۰ هزار تومانی است. اگر بخواهند ۱۰ درصد به هر کدام بدهند، ۱۰ درصد آن میشود ۱۰ هزار تومان ۱۰ درصد دیگری میشود چهار هزار تومان. اگر قیمتها به تناسبِ هم تغییر نکند، درآمد توزیع کننده و ... هم نامتناسب میشود. هرچه مرغ و تخممرغ توزیع میکند سود بالاتر و درآمد بهتری پیدا میکند و هر چه آن یکی را توزیع میکند درآمدش بدتر میشود و عدم توازن ایجاد میشود و آنها فشار میآورند که قیمتهای خود را بالا ببرند و فشار میآورند را قیمت سوخت را هم ببرند بالا و جایگاه داران بنزین هم دوست دارند قیمت سوخت بالا برود و عدهای هم در دولت توجیه میکنند که بله این را ببریم بالا تا وضع دولت بهتر شود.
عدم توازن و تناسب قیمتها در بازار اخلال ایجاد میکند
وی افزود: عدم توازن و تناسب قیمتها در بازار اخلال ایجاد میکند. اگر دولت میخواهد چنین کاری بکند باید همه قیمتها را متناسب و متوازن بکند در سطح بین المللی و حداقل دست مزدها را متناسب بکند و اینها درست میشود. تا زمانی که قیمت یک چیز را ببرند بالا و دیگری را نبرند همین معضل در اقتصاد هست و عدم توازنها وجود دارد. اگر همه چیز را با هم تناسب دهند آن وقت همه چیز به تناسب هم میتواند در اقتصاد برابری بکند و قطعا این دولت که نه بلکه هیچ دولت دیگری یک باره نمیتوانند این کار را بکند. برای جلوگیری از تبعاتش باید یک برنامه چند ساله داشته باشیم و حساب کنیم که کدام را بالا ببریم یا نبریم و هدف ما هم تامین بودجه دولت نباشد. هدف این باشد که تولید بهبود پیدا کند و مردم فقر خود را از افزایش تولید و درآمد در اقتصاد جبران بکنند. اگر چنین چیزی باشد برنامه با آن هدف حرکت میکند و میشود امیدوار بود که امروز اگر مردم ما تحت فشار قرار میگیرند بعد از چند سال وضعشان خوب میشود.
شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از پایگاه خبری شفقنا، تاریخ انتشار:۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱، کد خبر: ۱۳۷۲۵۷۸، www.fa.shafaqna.com