شعارسال: به منظور استفاده از دیدگاه‌ها و تجربیات روسای ادوار سازمان امور عشایر، نشست هم اندیشی و ضیافت افطار با دعوت "شایان نادری" رئیس سازمان امور عشایر ایران در شب سه شنبه ۱۴ فروردین ماه ۱۴۰۳ در سالن کوچ برگزار شد.

در این نشست، علی قنبری، سیدحسن نوربخش، جهانشاه صدیق، کرمعلی قندالی و شاهپور علائی مقدم روسای پیشین سازمان امور عشایر ایران نقطه نظرات خود را در خصوص جامعه عشایری کشور بیان داشتند.

‌

نمی‌توانیم زندگی عشایر را با سال‌ها پیش مقایسه کنیم

رئیس سازمان امور عشایر ایران با قدردانی از اینکه روسای سابق دعوت سازمان را پذیرفتند و در این نشست شرکت کردند، اظهار داشت: نسل قدیم و نسل جدید جامعه عشایری نگاه‌های متفاوتی به این زندگی دارند و امروز دیگر نمی‌توانیم زندگی عشایر را با ۳۰ سال پیش مقایسه کنیم.

شایان نادری گفت: رئیس جمهور محترم سال گذشته دستورالعمل ۱۰ بندی بی سابقه‌ای را در حوزه عشایر ابلاغ کرد که براساس آن وزارت نیرو، وزارت بهداشت و سایر دستگاه‌ها در خدمات رسانی به عشایر مکلف و وظیفه‌مند شده اند و این دستورالعمل کمک‌های زیادی در تسهیل انجام خدمات به عشایر کرده و یک کار استثنائی برای مطالبه گری برای عشایر است.

وی بیان کرد: مجموعه‌ای از مشکلات در جامعه عشایری وجود دارد که یکی از راه حل‌ها برای گره گشایی از این مشکلات استفاده از تجربیات روسای سابق سازمان است.

رئیس سازمان امور عشایر ایران با بیان اینکه هنوز ظرفیت‌های بالقوه زیادی در جامعه عشایری وجود دارد که بالفعل نشده اند، اظهار امیدواری کرد با هم اندیشی و استفاده از تجربیات روسای سابق سازمان بتوانیم این ظرفیت‌ها را تبدیل به بالفعل نمائیم و مشکلات عشایر را برطرف کنیم.

نادری گفت: در استان‌های مختلف کشور باتوجه به زیست بومی که دارند می‌توان در چهار راهبرد سازمان شامل؛ تولید گوشت قرمز، گردشگری عشایر، صنایع دستی و استفاده از ظرفیت تولید گیاهان داروئی کار‌های بزرگی را انجام داد که همه در راستای رفاه و تولید اقتصادی جامعه عشایری است.

دولت تولیدات عشایر را با یارانه مناسب خریداری کند

"علی قنبری" که از مهرماه ۱۳۶۸ تا شهریورماه ۱۳۷۱ مسئولیت سازمان امور عشایر را برعهده داشت در سخنانی با اشاره به توانمندی‌های تولیدی جامعه عشایری، اظهار داشت: اصالت و فرهنگ عشایر از مواردی است که می‌تواند مورد توجه مردم قرار گیرد و دولت نیز می‌بایست گوشت قرمز، لبنیات، پشم دام و سایر تولیدات عشایر را با یارانه مناسب خریداری کند.

وی ابراز کرد: عشایر از خاص‌ترین اقشار جامعه هستند و از امنیت مرز‌های کشور، جایی که دشمنان حضور دارند، محافظت می‌کنند و لازم است این ظرفیت به مسئولین معرفی شود.

قتبری با اشاره به اقدامات صورت گرفته در زمان تصدی مسئولیت در سازمان امور عشایر، گفت: در آن زمان تلاش کردیم کالا‌های اساسی مثل آرد و قند را، بیشتر از سهم شهر و روستا، در مناطق عشایری توزیع کنیم که لازم است درحال حاضر نیز این خدمات به عشایر داده شود.

وی افزود: از کار‌های دیگری که متناسب با شرایط هر استان و شهرستان در آن دوران صورت گرفت، اختصاص بودجه عمرانی به بخش عشایری بود و همچنین با برگزاری سمینار‌های بین المللی، از پژوهشگران و محققین حوزه عشایر دعوت می‌کردیم تا از دانش و تجربیات آنان استفاده کنیم.

قنبری برگزاری این برنامه‌ها را برای جلب توجه مسئولین به جامعه عشایری مفید ذکر کرد و گفت: در آن زمان این موضوع را برای مسئولین کشور جا انداختیم که باید به عشایر به عنوان قشر سوم، در کنار جوامع شهری و روستائی، توجه شود.

وی با اشاره به اینکه تلاش می‌کردیم با اجرای برنامه‌های مختلف توانمندی‌های عشایر را به مسئولین معرفی کنیم، یادآور شد: بسیاری از مسئولین عشایر را نمی‌شناختند و درحال حاضر هم برخی این جامعه را نمی‌شناسند که سازمان امور عشایر باید این وظیفه را انجام دهد.

قنبری که هشتادمین بهار زندگی خود را سپری می‌کند، در پایان گفت: در آن دوران با اجرای "طرح توسعه اسکان عشایر"، بسیاری از عشایر اسکان داده شدند که امروز نیز می‌توان این طرح را با سازماندهی بهتر و به صورت منسجم تری اجرا کرد.

سرمایه گذاری در حوزه عشایر بازدهی بسیار خوبی دارد

سیدحسن نوربخش که از شهریور ۱۳۷۱ تا خرداد ۱۳۷۵ ریاست سازمان امور عشایر ایران را برعهده داشت در سخنانش با تاکید بر اینکه عشایر هم مستحق سرمایه گذاری هستند و هم پتانسیل لازم را دارند، افزود: اگر سرمایه گذاری‌ها به طرف عشایر برود بازدهی بسیار خوبی خواهد داشت.

وی ادامه داد: عشایر توانمندی‌های زیادی دارند که باید بر روی آن‌ها سرمایه گذاری کرد، اظهار داشت: باتوجه به مباحث توسعه‌ای مطرح در کشور، باید در حوزه عشایر تحولات جدیدی ایجاد شود و جهت گیری‌ها برای سال‌های آینده مشخص شود و از تجربیات مسئولین سابق، استانداران و نمایندگان ادوار مجلس نیز استفاده کرد.

نوربخش با بیان اینکه در سال ۱۳۷۲، ده میلیارد تومان اعتبار به حوزه عشایر اختصاص داده شد که یک تحول خوب در این زمینه بود، یادآور شد: در آن زمان کمک‌های سازمان فائو مطرح بود که به دلایلی امکان استفاده از این کمک‌ها وجود نداشت، اما درحال حاضر لازم است از این ظرفیت استفاده شود.

وی با اشاره به اینکه در مجامع تصمیم گیری کشور، عشایر موضوعیت ندارند و لازم است توانمندی‌های آنان را برای مسئولین تبیین کرد، گفت: در آن زمان هر کاری که می‌خواستیم برای عشایر انجام دهیم باید رفت و آمد‌های بین دستگاهی زیادی را انجام می‌دادیم تو مسئولین دستگاه‌ها را متقاعد کنیم.

نوربخش ادامه داد: کار کردن برای عشایر سخت است، اما ثواب آن زیاد است چراکه در منابع دینی توجه به محرومین و مستضعفین سفارش شده و در فرمایشات امام راحل (ره) و مقام معظم رهبری نیز بر بهبود زندگی و درآمد عشایر تاکید شده است.

باید مسئولین را متقاعد کرد برای عشایر برنامه ارائه دهند

جهانشاه صدیق که در دو دوره (خرداد ۱۳۷۵ تا آبان ۱۳۷۸ و آبان ۱۳۸۴ تا اردیبهشت ۱۳۹۳) مسئولیت سازمان امور عشایر ایران را برعهده داشت، سخنران بعدی این نشست بود. وی با بیان اینکه مسئولین و نهاد‌های تصمیم گیر نقطعه نظر خاصی در مورد عشایر ارائه نمی‌دهند تا براساس آن بتوان برای این جامعه برنامه ریزی کرد، گفت: باید مسئولین بالادستی را متقاعد کنید که برنامه‌های خود را برای رسیدگی به زندگی جامعه عشایری ارائه دهند.

وی افزود: در زمان عهده داری مسئولیت سازمان، درست یا غلط، خودمان برنامه ریزی کردیم و تاکنون نیز از سوی دستگاه‌های نظارتی بر روی برنامه‌هایی که اجرا کردیم نظارتی صورت نگرفته است.

صدیق با اشاره به موضوع کوچ و اسکان عشایر که همیشه مطرح بوده، بیان داشت: لازم است با برنامه ریزی لازم، هم کوچ را ساماندهی کرد و هم اسکان عشایر را هدایت کرد.

وی با بیان اینکه باید مشاغل جدید برای عشایر ایجاد کرد تا درآمد آنان افزایش پیدا کند، گفت: راهبرد و استراتژی دوران مدیریت خود را مشخص کنید و از مسئولین هم بخواهید برنامه‌های خود را در قبال جامعه عشایری ارائه دهند.

صدیق با بیان اینکه این مشکل در کشور وجود دارد کسی که مسئول می‌شود، مسئولین قبل از خود را قبول ندارد، اذعان کرد: غفلتی که ما در آن زمان کردیم این بود که کار‌هایی را که انجام دادیم، مستندسازی نکردیم تا مسئولین دوره‌های بعد بتوانند از تجربیات گذشته استفاده کنند.

وی با اشاره به اینکه عشایر ۲ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند و لازم است ۱۰ برابر آن امکانات و بودجه برای آنان اختصاص داده شود، گفت: فقط سازمان امور عشایر نیست که در قبال عشایر مسئولیت دارد بلکه همه دستگاه‌ها نسبت به عشایر وظیفه دارند و باید این موضوع را در دستگاه‌ها جا انداخت.

صدیق با اشاره به اینکه در اتحادیه‌ها و تعاونی‌های عشایری سرمایه عظیمی وجود دارد که سازمان باید این سرمایه‌ها را هدایت کند، ادامه داد: در آن زمان این برنامه در اولویت بود که تعاونی‌های عشایری گوشت تولیدی عشایر را در بازار عرضه کنند و پس از فروش، مبلغ آن را به عشایر پرداخت کنند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در طول ۳۵ سال خدمت خود، تنها به ۱۳ سالی که مسئولیت سازمان امور عشایر ایران را برعهده داشتم افتخار می‌کنم.

مشارکت اجتماعی در جامعه عشایری از سایر اقشار بیشتر است

کرمعلی قندالی که از اردیبهشت ۱۳۹۳ تا مهر ۱۳۹۹ مسئولیت سازمان امور عشایر ایران را برعهده داشت در سخنانی اظهار کرد: مشارکت اجتماعی در جامعه عشایری از سایر اقشار بیشتر است و با توجه به شعار سال، رسیدگی به عشایر در قالب تشکل‌های عشایری ممکن است.

وی با بیان اینکه تشکل‌های عشایری از تشکل‌های فراگیر در کشور هستند که تمام عشایر در آن‌ها ساماندهی شده اند و می‌توان روی آن‌ها حساب کرد، افزود: باید از این تشکل‌ها حمایت کرد و سازمان امور عشایر سیاست گذاری و استراتژی و راهبرد را تعیین کند و تشکل‌های عشایری نیز آن‌ها را اجرا کنند.

قندالی با اشاره آیین ­نامه ساماندهی عشایر مصوب هیات دولت در سال ۱۳۸۴ و آثار مثبت آن بر زندگی عشایر، گفت: این آیین­ نامه ظرفیت بسیار خوبی است که با بهره گیری از مفاد آن، نتایج خوبی برای جامعه عشایری به دست خواهد آمد.

وی با بیان اینکه وضع قوانین در حوزه عشایر در برنامه‌های سنواتی و پنج ساله از اهمیت زیادی برخوردار است و باید ارائه خدمات به عشایر را در قانون گنجاند، افزود: لازم است خلاء‌های قانون در حوزه عشایر را شناسایی و از طریق مجلس، قوانینی برای حمایت از این جامعه تصویب کرد که نمونه آن قانون مالیات برارزش افزوده است که از این محل اعتبارات بسیار خوبی برای توسعه زیرساخت‌ها در مناطق عشایری اختصاص می‌یابد.

قندالی گفت: سه طرح آموزشی، بهداشتی و فرهنگی در شورای عالی عشایر و هیات دولت تصویب شد که ابزار قانونی خوبی برای ارائه خدمات به عشایر است و پیگیری اجرای آن‌ها دارای اهمیت است.

وی با بیان اینکه متاسفانه شورای عالی عشایر که تنها مرجع بالادستی برای توجه به عشایر بود به محاق رفت که البته احیای آن امکان پذیر است، بر استفاده از ظرفیت بنیاد برکت که باید بیشترین برکت را برای عشایر داشته باشد تاکید کرد.

قندالی با بیان اینکه در قانون، واگذاری ایلراه‌های عشایر مطلقا ممنوع است، گفت: نقشه ایلراه‌های عشایر را تهیه کردیم که بعضی از راه‌ها مسدود شده و باید برای آن‌ها چاره اندیشی کرد.

وی گفت: دام در اختیار عشایر است و تولید را هم عشایر انجام می‌دهند، ولی مراتع در اختیار کسانی است که دام ندارند و این مراتع را به عشایر اجاره می‌دهند.

قندالی افزود: اگر در کشور چیزی از جهاد سازندگی باقی مانده باشد همین سازمان امور عشایر است که تمام امور عشایر را رصد می‌کند و کارکنان سازمان هنوز روحیه جهادی دارند.

وی ادامه داد: چالشی که در کشور ما وجود دارد این است که در نظام برنامه ریزی ابتدا جامعه شهری و بعد از آن جامعه روستائی مورد توجه هستند و عشایر تقریبا دیده نمی‌شوند و به غیر از سازمان امور عشایر و تشکل‌های عشایری کسی سراغ آن‌ها را نمی‌گیرد در صورتی که همین عشایر هستند که امنیت مرز‌های کشور را تامین می‌کنند و اگر نباشند باید برای محافظت از مرزها، پاسگاه‌های مرزی راه اندازی شود.

عشایر با کمترین فشار به طبیعت، بیشترین بهره وری را دارند

شاهپور علائی مقدم که از آبان ۱۳۹۹ تا بهمن ۱۴۰۰ مسئولیت سازمان امور عشایر ایران را برعهده داشت در این نشست حضور و کار در سازمان امور عشایر را از افتخارات خود عنوان کرد.

وی با اشاره به نشریات سازمان جهانی فائو، اظهار کرد: در این بولتن‌ها آمده است زندگی عشایر شیوه خاصی از تولید است و فائو به همین دلیل می‌خواهد از عشایر حمایت شود و سیگنال‌هایی را در خصوص توجه به زندگی عشایر به ما می‌دهد.

علائی مقدم با اشاره به اینکه قنات و زندگی عشایر دو دانش بومی هستند که در فائو ثبت شده، افزود: عشایر از گذشته در امتداد اقلیم حرکت می‌کردند و تا ۷۰۰ کیلومتر در سال کوچ می‌کنند و با کمترین فشار به طبیعت و سفره‌های آب زیرزمینی، بیشترین بهره وری را دارند و گنجینه‌ای هستند که خودشان این شیوه زندگی را ادامه می‌دهند و ما فقط باید زندگی را برای آنان تسهیل کنیم.

وی اظهار کرد: گران‌ترین کالا در سبد خانوار، گوشت قرمز است که عشایر سالانه ۲۰۰ هزار تن معادل ۲۵ درصد گوشت قرمز مورد نیاز کشو را تامین می‌کنند و کمترین مزاحمت را برای دولت دارند و مردمی‌ترین بخش کشاورزی در ایران هستند.

علائی مقدم با اشاره به اینکه باید انتقال یافته‌های تحقیقاتی در جامعه عشایری انجام داد، گفت: در یافته‌های تحقیقاتی در دام عشایر خلاء عجبیبی وجود دارد و هیچ بخشی در سازمان تات برای تحقیقات عشایری وجود ندارد و باید پرسید جامعه‌ای که ۲۵ درصد گوشت مور نیاز کشور را تولید می‌کنند، استحقاق داشتن بخش تحقیقاتی را ندارند.

وی اضافه کرد: در حفظ ذخائر ژنتیکی باید به این نکته توجه کنیم که نژاد دامی که در مناطق عشایری وجود دارد در هیچ کجا نیست و در زمینه علمی و تحقیقاتی، دوقوزائی، چندقلوزائی و تلقیح مصنوعی، در دام عشایر ظرفیت‌های بسیار خوبی وجود دارد.

علائی مقدم با بیان اینکه هیچ توازنی بین بودجه و اعتبارات کشور با بخش عشایری وجود ندارد، گفت: در زمان ما ردیف‌ها اعتباری برای عشایر در قانون بودجه ایجاد شد که یکی از آن‌ها سهم عشایر از مالیات بر ارزش افزوده بود و همچنین در بند ب ماده ۵۲ قانون بودجه نیز تسهیلات بسیار خوبی به عشایر اختصاص داده شد.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت سازمان امور عشایر، تاریخ انتشار: 15فروردین1403، کدخبر: 13489، www.ashayer.ir