مدیریت خاک راه اساسی حل بحران آب در کشور است/ نبود متولی خاک در کشور

رئیس انجمن علوم خاک ایران با اشاره به کمبود آب در کشور، مدیریت پایدار خاک را راه اساسی حل مشکل آب در کشور دانست و گفت: بهبود مشکل آب در ایران بدون مدیریت خاک امکان‎پذیر نخواهد بود.

شعار سال: منوچهر گرجی ظهر امروز در مراسم بزرگداشت روز جهانی خاک و افتتاح موزه خاک که در تالار خلیج فارس دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان برگزار شد، اظهار کرد: خاک اسکلت مسائل جامعه اعم از محیط زیست، امنیت غذایی و ... است حال آنکه بشر در دو دهه اخیر از خاک غافل شده است.

وی با اشاره به نامگذاری پنجم دسامبر به عنوان روز جهانی خاک، سال 2015 به عنوان سال جهانی خاک و سال 2015 تا سال 2024 به عنوان دهه خاک، گفت: تبلیغ، ترویج و فرهنگ‎سازی خاک به دلیل پی‎بردن بشر به اهمیت خاک بوده و بشر به این نتیجه رسیده که نپرداختن به مسائل خاک عامل تباهی زندگی است.

رئیس انجمن علوم خاک ایران افزود: با وجود اینکه اراضی کشاورزی بیش از 12 هزار سال در خدمت بشر بوده اما برخورد و شیوه استفاده انسان طوری بوده که ممکن است این نعمت خدادادی تا یک یا دو نسل آینده نابودی شود.

* تعداد موجود زنده در یک قاشق غذاخوری خاک به میزان جمعیت کره زمین است

گرجی با تاکید بر اینکه همه متخصصان حوزه خاک، دولت و ملت در حفاظت و نگهداری از خاک مسؤول هستند، با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری، بیان کرد: معظم‎له در بیانات خود به اهمیت خاک تأکید کرده و فرموده‎اند فرسایش خاک آن چیزی نیست که بعد بشود به آسانی جبران کرد. قضیه خاک از قضیه آب مهم‎تر است.

وی با بیان اینکه راه‎های مختلفی برای تهیه آب وجود دارد اما خاک به راحتی قابل تولید نیست، ابراز کرد: تولید هر یک سانتی‎متر خاک صدها سال زمان نیاز دارد حال اگر 40 سانتی‎متر از خاک نابود شود تولید مجدد آن دیگر برای بشر قابل استفاده نخواهد بود.

رئیس انجمن علوم خاک ایران با اشاره به کاربرد خاک به جامعه، تشریح کرد: تولید محصولات مختلف و تامین امنیت غذایی، تولید مواد اولیه پوشاک، چوب و سایر نیازمندی‎های جامعه، تنظیم هوا و تعادل بخشی به ترکیب گازهای جوی زمین، چرخه عناصر غذایی و تغییر و تبدیل ذخیره مواد، دفن پسماندها، تصفیه آلاینده‎ها و فاضلاب، ذخیره و نگه‎داری بذر گیاهان و ذخایر ژنتیکی ارزشمند، ذخیره کربن اتمسفر و کاهش گازهای گلخانه‎ای، کاربرد عمرانی، صنعتی، داروسازی و تولید انرژی و ... را از جمله خدمات و کاربرد خاک در جامعه برشمرد.

وی حمایت و حفاظت از تنوع زیستی در زیست‎بوم‎ها را از دیگر کاربردهای خاک دانست و یادآور شد: بزرگترین تنوع‎زیستی در خاک است طوری که در یک قاشق غذاخوری از خاک به میزان جمعیت کره زمین، موجود زنده وجود دارد.

گرجی با بیان اینکه برخی کشورهایی همچون هلند به دلیل کمبود خاک به واردات خاک روی آوردند، تغییر کاربری اراضی حاصلخیز کشاورزی و تهدید امنیت غذایی، افزایش سیل، ریزگردها، هدررفت، آلودگی هوا را از جمله چالش‌های مرتبط با اراضی کشاورزی و منابع خاک برشمرد.

رئیس انجمن علوم خاک ایران با اشاره به کمبود آب در ایران، تاکید کرد: راه حل عمده حل مشکل آب در کشور مدیریت خاک است و بهبود مشکل آب در ایران بدون مدیریت خاک امکان‌پذیر نخواهد بود.

وی با بیان اینکه برخی با توجه به مساحت 165 میلیون هکتاری ایران تصور بی‎نیازی کشور به خاک را دارند، ابراز کرد: کشورمان در کنار مشکل آب از مشکل خاک نیز رنج می‎برد حال اگر این غفلت ادامه یابد شدت مشکل خاک همانند آب می‎شود.

گرجی اذعان کرد: در ایران سالانه 10 هزار هکتار از اراضی حاصلخیز کشاورزی که در نزدیکی شهرها و روستاهای بزرگ قرار دارند به دلیل تغییر کاربری اراضی از بین می‎روند.

*تامین 99 درصد از غذا و مایحتاج انسان توسط خاک

رئیس انجمن علوم خاک ایران با بیان اینکه 99 درصد از غذا و سایر مایحتاج انسان از منابع خاک تهیه می شود، گفت: با وجود اهمیت بی‌شمار خاک مسؤولان به ویژه وزارت کشاورزی از این مهم غفلت می‌کند.

وی با بیان اینکه اراضی نامناسب کشاورزی میلیون‎ها تومان به کشور خسارت وارد می‎کند، تنها حدود هفت درصد از اراضی تحت کشت ایران را اراضی از نوع کلاس یک و بدون محدودیت اعلام و تاکید کرد: با از دست دادن اراضی درجه یک و حاصلخیز و کشت در اراضی درجه دو به بعد مصرف آب و کود افزایش پیدا می‎کند و در نهایت محصول کمتری نیز تولید می‎شود.

گرجی تخریب و فرسایش خاک در ایران را حداقل 2 میلیارد تن دانست و اظهار کرد: با این حجم فرسایش خسارت 56 میلیارد دلاری به کشور تحمیل می‎شود که این مقدار 6.5 برابر کل بودجه عمرانی کشور است.

رئیس انجمن علوم خاک ایران یکی از مولفه‎های اصلی امنیت ملی هر کشوری را امنیت غذایی آن کشور دانست و بیان کرد: اهمیت امنیت غذایی از آنجایی آشکار می‎شود که بیش از 40 درصد جمعیت ایران که حدود 10 میلیون نفر را تشکیل می‎دادند در سال 1917 تا سال 1990 در اثر کمبود غذا تلف شدند.

وی با بیان اینکه مدیریت پایدار خاک راه اساسی رفع مشکل آب در کشور است، موارد مختلف اعم از مدیریت خاک در جنگل و استحصال بیشتر آب، حفاظت خاک و کنترل فرسایش، کاهش رواناب و رسوب در اراضی منابع، مدیریت خاک در مراتع و افزایش پوشش گیاهی و ... را از اثرات مدیریت خاک در منابع طبیعی عنوان کرد.

رئیس بر افزایش بهره‎وری آب در کشاورزی تاکید کرد و گفت: این مهم از برنامه‎های جهاد کشاورزی است که تاکنون اقدام قابل قبولی انجام نشده و این در حالی است که کشورهای دیگر 50 سال گذشته اقدام به این کار کرده‎اند.

*ضرورت فرهنگ‎سازی و ترویج اهمیت خاک در جامعه

وی با بیان اینکه حل مشکلات خاک و شناخت مردم نسبت به اهمیت آن نیازمند فرهنگ‎سازی است، یادآور شد: برنامه‎ها، همایش‎ها و سمینارها باید از سطح دانشگاه‎ها به سطح جامعه برود تا مردم به اهمیت خاک آگاه شوند.

رئیس انجمن علوم خاک ایران بر تقویت تشکیلات اجرایی متولی محافظت و مدیریت خاک تأکید کرد و افزود: خاک در ایران متولی ندارد؛ اگرچه معاونت آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی مسؤولیت آب و خاک را به عهده دارد اما برای مدیریت خاک کشور اقدامی نداشته است.

گرجی در پایان ابراز کرد: در صورت اجرای پروژه‎های ملی برای بهبود مشکل خاک و آب، اجرای برنامه‎های حفاظتی و استفاده از ظرفیت دانشگاه‎ها و دانش دانشجویان به خوبی استفاده شود تا 10 سال آینده مشکل آب، خاک و ریزگردها تا حدود زیادی حل می‎شود.