رسانه با وسعت دامنه خود، در حکم دانشگاه عمومی است که با همه اقشار جامعه سرو کار دارد، اگر رسانه های یک جامعه در اختیار نیروهای متعهد قرار گیرند، می توانند زمینه رشد و شکوفایی جامعه را فراهم کرده و آن را به سوی سعادت و کمال سوق دهند؛ اما اگر در اختیار افراد غیرمتعهد و وابسته قرار گیرند به عامل تباهی فرهنگ و اعتقادات یک جامعه، بدل می شوند.

امروزه رسانه‌های جمعی علاوه بر آن‌که ابزاری برای سرگرمی و تفریح مردمند، وسیله ای برای تعلیم و تربیت، فکر و اندیشه و موجب تحول و تکامل جامعه هستند که از این جهت بسیار حایز اهمیتند به همین سبب می‌توانند نقش مهمی در تعلیم و تربیت نسل حاضر به خصوص نسل جوان ایفا کنند و در یک کلام رسانه‌ها تعلیم دهندگان و مربیانی اند که ادعای معلمی و مربی گری ندارند.

در دنیای امروز که به سمت صنعت و تکنولوژی در حرکت است، سهم خانواده ها وحتی معلمان در تکوین شخصیت دانش آموزان، روزبه روز کمرنگ تر می شود و به جای آن عوامل دیگری همچون رسانه ها نقش عمده ای را برعهده دارند و به صورت شبانه روزی در تغییر اندیشه ها و افکار کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان نقش تأثیرگذار و مهم خود را ایفا می کنند.

با توجه به اهمیت رسانه ها در تعلیم و تربیت و گستردگی فعالیت‌های رسانه‌ای درکشور، لازم است با نگاه علمی و درک این حقیقت که لازمه زندگی امروز، استفاده از رسانه‌های نوین است؛ ضمن بررسی آسیب ها و چالش های فراروی آن، راهکارهای عملی را برای دست اندرکاران فعالان رسانه‌ای کشور پیشنهاد کنیم.

قدرت رسانه ها نسبت به سایر عوامل تأثیرگذار در فرآیند تربیت انسان، آن قدر مهم است که برخی معتقدند رسانه ها قادرند نسل جدیدی در تاریخ انسان پدید آورند، نسلی که از لحاظ رفتار و افکار و نحوه تعامل با هم نوعان خود، با نسل های پیشین تفاوت داشته باشند.

بی تردید رسانه ها نقش مهمی در تربیت کودکان و بزرگسالان ایفا می کنند، چرا که بخش زیادی از زندگی افراد جامعه، در کنار این وسایل سرشار از اطلاعات و داده ها سپری می شود، وسایل ارتباط جمعی تمام جهات و ابعاد زندگی انسان ها اعم از بی سواد و با سواد را پوشش می دهند.

همه جا و به همه صورت پیام وسایل ارتباط جمعی شنیده می شود و امواج این وسایل به همه روزنه ها و آنچه در تمامی تاریخ انسان حریم امن وی تلقی می شد رسوخ کرده است.

این وسایل اعم از مکتوب «مثل روزنامه ها ومجلات» و غیرمکتوب مثل رادیو و تلویزیون، بزرگترین سهم را در راه انتقال میراث فرهنگی و فکری و تربیت افراد جامعه به عهده دارند که تعالی فرهنگ و تربیت انسانی را موجب می شوند.

باید خاطر نشان کرد اگر چه انسان ها می توانند ازاین ابزارهای فرهنگی مدرن و جدید در راه رسیدن به تعالی و تربیت صحیح استفاده کنند اما نباید ازاین نکته غفلت ورزند که این وسایل می تواند انسان ها را به انحراف، فساد و انحطاط سوق دهد.

* نقش و گستره رادیو و تلویزیون در تربیت دینی

رادیو وتلویزیون همانند مدرسه ای بزرگ بر تمامی ابعاد زندگی انسان حتی در اوقات فراغت و هنگامی که به عنوان سرگرمی مورد استفاده قرار می گیرد، تأثیر می گذارد و از آنجا که نسبت به سایر مراکز آموزشی از قبیل مدرسه و دانشگاه، از گستردگی زمانی و مکانی بیشتری برخوردار است، اهمیت زیادی در ابعاد تربیتی کودکان و نوجوانان و جوانان و حتی بزرگسالان پیدا می‌کند.

مراکز آموزشی، مانند مدرسه و دانشگاه، محدودیت زمانی دارند، یعنی فقط سال هایی چند از حیات کودک، نوجوان و جوان را به خود مشغول می کنند، اما رادیو وتلویزیون بی هیچ محدودیتی در تمامی مراحل زندگی با انسان ها هستند و از آغاز تا پایان عمر آن ها را پوشش می دهند.

* اهمیت ماهواره و اینترنت در تربیت دینی

بدون شک، غرب به موازات کسب توانایی‌ها و اقتدار در تکنولوژی و صنعت، در عرصه معنویت و مکارم اخلاقی، شدیداً به انحطاط گراییده است و بر این اساس، نه تنها جوامع غرب، بلکه بیشتر جوامع بشری دستخوش بحران‌های گوناگون شده‌اند از میان ابزارهایی که فرهنگ‌ها و تمدن‌های دیگر را به چالش‌های جدی کشانده، ماهواره و اینترنت است که با هدف تهاجم فرهنگی به دیگر کشورها در عرصه رسانه‌ ها، جایی برای خود باز کرده وکشورهای غربی با برنامه های حساب شده، جهت انحراف فرهنگی و تهی کردن جوامع اسلامی ازهویت و استقلال و فرهنگ خود، فیلم ها و برنامه های مخرب را از طریق ماهواره و اینترنت در سطح جهان پخش می کنند.

ظهور وسایل ارتباط جمعی باعث بروز بسیاری از مسایل و نابهنجاری های اجتماعی به خصوص در جوامع جهان سوم شده و با قاطعیت می توان گفت بخش عمده ای از گرفتاری ها و انحراف جوامع اسلامی از نتایج سلطه فرهنگی و ترویج بسیاری از انحرافات و فیلم های مستهجن و گمراه کننده از طریق رسانه های عمومی مانند ماهواره هاست.

رسانه های نوشتاری نیز همانند رسانه های شنیداری و دیداری در تعلیم و تربیت دینی یا در انحراف و به فساد کشاندن جامعه و افکار جوانان و نوجوانان تأثیر مهمی دارند به همین جهت در منابع اسلامی به قلم و نوشتار اهمیت زیادی داده اند و زکات دست را حرکت دادن آن در جهت نگارش علوم و منافعی است که مسلمانان در راه اطاعت خدا از آن بهره می برند به حساب آورده اند.

صاحب قلمانی که به اقوال و افعال خود وجود کتبی می بخشند مسئول عواقب فعالیت خود هستند.

بی تردید امروزه، رسانه ها یکی از مهمترین و مؤثرترین عوامل تربیت در هر جامعه ای است.

حجت الاسلام نظری: نبود رسانه های تخصصی دینی در کشور احساس می شود

حجت الاسلام عباس نظری معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان قزوین در خصوص نقش رسانه ها در ترویج امور دینی به خبرنگار مهر گفت: یکی از نکات مهم در مباحث فرهنگی و هنری موضوع رسانه هاست که امروزه در سبد زندگی فرهنگی و اجتماعی جوامع بشری نقش مهمی دارند.

وی افزود: این نقش به این دلیل است که باید نیازهای فکری، معنوی و روحی انسان را تامین کند و پاسخگوی نیازها باشد و به ارتقاء بینش و آگاهی و عقلانیت جامعه کمک کند.

نظری بیان کرد: رسانه ها را باید به انواع فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و دینی تقسیم کنیم و در این زمینه باید اذعان کرد که متاسفانه رسانه تخصصی دینی در کشور کم داریم و این خلاء باید جبران شود.

معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان یادآورشد: رسانه های دینی به صورت تخصصی می توانند به ابعاد مختلف دینی پرداخته و پاسخگوی شبهات و سوالات مذهبی مردم و گروههای مختلف جامعه باشند.

وی اضافه کرد: در دین اسلام بیش از ۱۳ بعد وجود دارد لذا ضرورت دارد تا رسانه ها به این ابعاد بپردازند و اگر در فضای مجازی شاهد مطرح شدن مسائلی در حوزه دین هستیم باید بتوانیم با ابزار رسانه مسیر درست را به مردم نشان دهیم.

* انسانها نیازمند غذای روحی و معنوی هستند

نظری گفت: انسان نیازهای زیادی دارد که اگر رسانه های تخصصی در جامعه باشد می تواند خلاء روحی و روانی و معنوی افراد را پر کند البته نوع نگاه جامعه به این نوع رسانه ها نیز مهم است تا با اقبال روبرو شوند.

وی تصریح کرد: انسان به همان میزان که نیازمند غذای جسم است به غذای روح هم نیاز دارد که

پاسخگویی به نیازهای روحی، روانی و معنوی از آن جمله است.

معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی اظهارداشت: امام محمد باقر(ع) می فرماید: کمال انسان در سه چیز نهفته است که تفکر در دین، داشتن سبک زندگی و معیشت و صبوری و تحمل در مشکلات از آن جمله است که در رسانه ها باید ابعاد آن تبیین و تشریح شود.

نظری اضافه کرد: از آسیب های این حوزه می توان به پایین بودن کیفیت محتوایی در رسانه ها اشاره کرد لذا غنا بخشیدن به محتوای رسانه ها بسیار ضروری و مهم است.

وی بیان کرد: رسانه ها گاهی در رقابت با یکدیگر به کمیت توجه دارند در حالی که باید با کیفی کردن کارها دنبال تحلیل و تفسیر باشند اما این موضوع کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

معاون فرهنگی تبلیغات اسلامی استان قزوین یادآورشد: رسانه ها باید با استفاده از نخبگان و فرهیختگان از روزمرگی دوری کرده و دنبال محتوی و کیفیت باشند و با اختصاص مطالبی به صورت مستمر و روزانه در نشریات و مجلات به عنوان ستون مطالب دینی و در خبرگزاری ها به عنوان گزارش و در رادیو و تلویزیون به عنوان گزارشهای خبری و تولیدی مسائل دینی را مطرح کنند.

* توجه رسانه ها به امور دینی مستمر باشد

نقش رسانه در الگوسازی و نهادینه کردن باورها و هنجارها امری پوشیده و قابل کتمان نیست. همه می دانند و باور دارند که رسانه ها نقش فعالی در این زمینه دارند و برعکس آن هم، امکان دارد که رسانه ها اگر شناخت درستی از اهداف و سیاستگزاری های فرهنگی جامعه و حکومت نداشته باشند یا در نسبت خود با دین و اهداف دینی دچار خطا شوند، بحران فرهنگی و عقیدتی غیرقابل جبرانی را خواهند ساخت که این بحران تا زمانی که از سوی صاحب نظران و مسئولان چاره اندیشی نشود، اثرخود را بر اندیشه و رفتار اعضای جامعه خواهد گذاشت.

ارائه اطلاعات درست از اندیشه ها و اعتقادات دینی از سوی رسانه ها می تواند جامعه را بیشتر با آرمان ها و اخلاق دینی آشنا سازد همانطور که ارائه اطلاعات غلط و نادرست از این اندیشه ها جامعه را فرسنگ ها از این اخلاق و آرمان ها دور می سازد و اعضای جامعه را به قهقرا می کشاند. نقش رسانه ها در تبلیغ اندیشه های درست اجتماعی و اخلاقی در جامعه دینی الزاماً می بایست با شناخت از مفهوم جامعه دینی و عمق اندیشه های دینی باشد تا به خرافه گرایی و ترویج اندیشه های قشری و ظاهری کشیده نشود و جامعه را از این نظر گرفتار بحران نسازد.

به نظر می رسد در عصر کنونی که همه گروهها در معرض اسیب و تهدید جنگ نرم قرار دارند و برخی در صدد کم رنگ کردن آموزه های دینی هستند باید رسانه ها نقش خود در فرهنگ سازی و تبیین احکام دینی را جدی بگیرند و با پرداختن به موضوعات مهم دینی و مسائلی که می تواند نیازهای گروههای مختلف را تامین کند برای صیانت از ارزشهایی که ارکان نظام است تلاش کنند.

باید پذیرفت آنچه امروز می تواند نظام اسلامی را از امواج پر تلاطم آسیب های فرهنگی مصون نگهدارد اتکا به آموزه های دینی، قرآنی و اسلامی است و در این میان توجه مستمر رسانه های شنیداری، دیداری، مکتوب ومجازی به موضوعات مهم دینی می تواند در ترویج فرهنگ دینی و تقویت باورها و هویت دینی و اسلامی ما موثر باشد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 5 دی 1395 ، کدخبر: 3859330 ، www.mehrnews.com