شعار سال: روستاها کانون یکجا نشینی بشر تقلی شده اما با این وجود به دلایل مختلف در طول تاریخ همواره شاهد تولد و مرگ هزاران روستا بوده ایم.

گم شدن رد زندگی در روستاهای خالی از سکنه را باید محصول عوامل مختلفی دانست که مهم ترین آن را بدون شک باید در اقتصاد و خلاءهای موجود در آن جست و جو کرد.

به غیر از عوامل تبدیل یک نقطه از زمین به روستا و آبادی، مسایلی چون جنگ و ناامنی، خشکسالی و بی آبی، بلایا و حوادث غیرمترقبه مانند زلزله و سیل، تخریب محیط زیست و در ادامه نبود امکان های رفاهی اولیه مانند راه دسترسی مناسب، بیکاری و نداشتن درآمد کافی را باید از مهم ترین دلایل خالی از سکنه شدن برخی روستاها طی چند دهه گذشته نام برد.

در استان قزوین نیز علاوه بر حوادث و بلایای طبیعی مانند زلزله که از سال های قبل باعث متروکه شدن برخی از روستاها شده، عوامل اقتصادی چون بیکاری و نبود امکانات موجب شده تا برخی روستاها در دهه های قبل با جمعیت خالی از سکنه مواجهه شوند.

با این حال، براساس آمارهای موجود و بنا به گفته بخشداران که آگاه ترین مدیران در حوزه روستایی هستند، جمعیت روستاهای استان قزوین در حال افزایش بوده و برخی روستاهای خالی از سکنه دوباره روی زندگی را به خود دیده اند.

در کنار مسائل و مشکلات اقتصادی موجود در شهرها، بدون شک یکی از مهم ترین دلایل بازگشت روستائیان به زادگاه های خود را باید در ارائه افزایش خدمات دهی به این مناطق طی سال های اخیر دانست.

امروز دیگر برخلاف دهه های قبل، از روستاهای بدون امکانات اولیه شامل آب شرب بهداشتی، برق، گاز و مخابرات خبری نیست و حتی محروم ترین روستاها با جمعیت چند خانواری خود از این امکانات بهره مند هستند.

به عنوان مثال سطح خدمات دهی به روستاها امروز از گازرسانی و پوشش شبکه مخابرات عبور کرده و به خدمات اینترنت نیز رسیده است.

به گفته مسئولان استان قزوین قرار است بیش از 90 درصد روستاهای این استان تا پایان امسال از اینترنت پرسرعت بهره مند شوند.

*وجود 308 روستای خالی از سکنه در استان قزوین

تعداد آبادی ها و روستاهای خالی از سکنه استان قزوین اعم از دائمی، فصلی و موسمی براساس آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 95، برابر با 308 روستا بوده است.

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 90، استان قزوین از یک هزار و 150 روستا برخوردار بوده که 842 مورد آن دارای سکنه و 308 مورد آن نیز خالی از سکنه بوده است.

از بین روستاهای خالی از سکنه، 207 روستا به طور دائمی خالی و 101 روستا نیز به شکل موسمی و فصلی دارای جمعیت است.

با نگاهی به آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 85 می توان دریافت که بیشتر روستاهای خالی از سکنه مربوط به سال های قبل تر بوده است.

براساس اطلاعات سرشماری این سال، تعداد روستاهای خالی از سکنه شامل دائمی، فصلی و موسمی 290 روستا بوده است.

*نبود درآمد پایدار، از عوامل مهم خالی شدن جمعیت در برخی روستاها

مدیرکل امور روستایی و شوراهای اسلامی استانداری قزوین، نبود فرصت های شغلی و نداشتن درآمد پایدار را یکی از عوامل اصلی ترک روستائیان از خانه و دیار خود و مهاجرت به شهرها عنوان و اضافه کرد: پائین بودن سطح درآمد نیز برای کوچ روستائیان به شهرها و خالی شدن برخی روستاها از سکنه مزید بر علت بوده است.

کریم حبیبی انبوهی اضافه کرد: تشدید خشکسالی و کم آبی در بخش شرب و کشاورزی از دیگر دلایلی بوده که طی دو و سه دهه اخیر به مهاجرت روستائیان دامن زده و باعث خالی شدن برخی روستاها از جمعیت شده است.

این مسئول، تبدیل اراضی کشاورزی به ویلا از طریق دلالی و زمین خواری فرصت طلبان، بی انگیزگی جوانان برای ماندن خود به دنبال نداشتن امکانات مورد نیاز، فوت سالمندان روستاها و کمبود نهاده ها و هزینه های بالای بخش کشاورزی نیز دلایلی دیگر برای خالی از سکنه شدن برخی از روستاهای استان قزوین در سال های گذشته دانست.

حبیبی انبوهی ادامه داد: وجود جاذبه های شهری و امکاناتی که این نوع مناطق از آن برخوردار بوده، جمعی از روستائیان را از سال های گذشته بر آن داشته تا به شهرها مهاجرت کنند و به این ترتیب طی دهه های گذشته با پدیده متروکه شدن برخی روستاها به دلیل نداشتن جمعیت و کوچ ساکنان آن روبرو بوده ایم.

مدیرکل امور روستایی و شوراهای اسلامی استانداری قزوین یادآور شد: براساس آمار، بیشتر روستاهای خالی از سکنه استان مربوط به دهه 80 و قبل از آن بوده است.

به گفته وی، به نظر می رسد با تقویت امکانات زیربنایی و ارائه خدمات رفاهی به روستائیان با وجود تداوم مهاجرت از برخی مناطق روستایی، کمتر با پدیده خالی شدن یک روستا از جمعیت مواجه باشیم.

در رابطه با وضعیت روستاهای خالی از سکنه استان با جمعی از بخشداران نیز به گفت و گو نشستیم تا علت این پدیده را از آنان جویا شویم.

*جمعیت روستاها رو به ازدیاد است

بخشدار رودبار الموت شرقی، 70 درصد روستاهای این بخش را دارای جمعیت فصلی دانست و گفت: در این بخش روستای خالی از سکنه وجود ندارد.

محمد رسولی امانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: با توجه به کوهستانی بودن بخش، صعب العبور بودن راه ها و نبود امکانات رفاهی لازم، به طور معمول بسیاری از روستائیان در روزهای سرد سال در شهرها سکونت داشته اما در بهار و تابستان زندگی خود را در روستاها دنبال می کنند.

بخشدار طارم سفلی نیز در این رابطه گفت: در حال حاضر روستای خالی از سکنه در این بخش وجود ندارد.

مرتضی کشاورز با بیان اینکه طی سال های گذشته شاهد مهاجرت معکوس در این بخش بوده ایم، افزود: جمعیت طارم سفلی با افزایش روبرو بوده و برخی از اهالی آن که در سال های گذشته به شهرها مهاجرت کرده بودند اکنون به زادگاه خود بازگشته اند.

بخشدار طارم سفلی دلیل این مهاجرت معکوس را چنین بیان کرد: با توجه به اینکه بسیاری از جمعیت مهاجر در دهه های قبل راهی شهرها شده، حال که به دوران بازنشستگی خود رسیده اند ترجیح به ادامه زندگی در زادگاه خود را می دهند.

وی اضافه کرد: افزایش بیکاری در سطح شهرها و بالا بودن هزینه های زندگی هم عده ای از جوانان را که در سال های گذشته مهاجرت کرده بودند را دوباره روانه روستاهای خود کرده است.

کشاورز ادامه داد: گسترش خدمات رسانی به روستاها از جمله آب، برق، گاز، مخابرات، اینترنت و بهبود وضع راه های روستایی موجب شده تا برخی روستائیان کوچ کرده به شهرها به فکر زندگی دوباره در زادگاه خود بیافتاند.

بخشدار طارم سفلی یادآور شد: عده ای از جمعیت مهاجری که به سایر نقاط کوچ کرده بودند با بهبود وضعیت اقتصادی خود، به دنبال بهره برداری مطلوب تر از زمین ها و باغ های زیتون خود برآمده اند.

صادق قندی بخشدار کوهین نیز از افزایش جمعیت این بخش طی سال های اخیر خبر داد و گفت: جمعیت بخش در سال 90، بالغ بر 15هزار نفر بود اما در حال حاضر این تعداد به 25 هزار نفر افزایش یافته است.

وی در خصوص روستاهای خالی از سکنه بخش، یادآور شد: بخش کوهین دارای 41 روستا با جمعیت فصلی است که ساکنان آن دارای زندگی ییلاقی و قشلاقی بوده اما در سال های گذشته برخی روستاهایی که از قبل به طور فصلی خالی از سکنه بودند، در روزهای دیگر سال نیز صاحب جمعیت شده اند.

قندی با بیان اینکه در سال های اخیر جمعیت برخی از روستاها که رو به خالی شدن از سکنه بود، افزایش یافته و شاهد احیای این مناطق هستیم، افزود: افزایش جمعیت مناطق روستایی دلایل و جنبه های مختلفی دارد اما می توان آن را یک فرصت برای رونق روستاها درنظر گرفت.

بخشدار مرکزی آوج نیز به خبرنگار ایرنا گفت: به جز 2 تا سه روستا، سایر روستاهای این بخش دارای جمعیت هستند.

احمد رمضانخانی افزود: در دهه های گذشته جمعیت این بخش با کاهش شدید روبرو بوده اما طی 4 سال گذشته روستاهای این منطقه شاهد بازگشت دوباره جمعیت خود بوده است.

وی ادامه داد: بیش از یک هزار و 500 خانوار به جمعیت این بخش نسبت به 5 سال گذشته افزوده شده که این موضوع نشان دهنده کاهش صدای آهنگ مهاجرت از روستاها به شهرها است.

وی، مشکلات زندگی شهرنشینی و هزینه های بالای مسکن در مناطق شهری، رکود اقتصادی و تعطیلی برخی کارخانه ها را از دلایل بازگشت روستائیان از شهرها عنوان و افزود: در کنار این عوامل باید به افزایش امکانات روستاها و تسهیلاتی که دولت در حوزه های درمانی و کشاورزی برای روستائیان در نظرگرفته نیز اشاره کرد.

بخشدار مرکزی آوج با بیان اینکه در نتیجه بازگشت روستائیان به روستاهای خود در این بخش شاهد رشد و رونق هرچه بیشتر کشاورزی و دامپروری منطقه هستیم که نمونه آن رکوردشکنی در تولید گندم بوده، اضافه کرد: گازرسانی به روستاها و آسفالت راه های روستایی در این بخش از جمله خدمات ارائه شده به مناطق روستایی بوده که انگیزه ای برای بازگشت روستائیان شده است.

وی اضافه کرد: محیط زیست سالم و زیبا و برخورداری از آب و هوای مطلوب و بدون داشتن آلایندگی در بخش مرکزی آوج نیز باعث شده تا افراد مهاجر پس از دوران بازنشستگی تمایل به زندگی در روستاهای خود را داشته باشند.

با این حال به نظر می رسد ترکیبی از عوامل محیطی، اجتماعی و به خصوص اقتصادی می تواند باعث شود تا دوباره کاری کرد تا روستاها به عنوان قدیمی ترین واحد اجتماعی تحت عنوان یک جامعه آرمانی بتوانند دوباره به هویت گذشته خود بازگشته تا علاوه بر تامین مایحتاج های خود، بخشی از نیاز سایر مناطق را نیز مانند گذشته های دور تامین کنند.

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از خبرگزاري ایسنا، تاریخ انتشار: 12 دی 1395، کد مطلب: 82350592:www. isna.ir