با وجود ظرفیت‌های مناسب در ایران برای صادرات چای، از این ظرفیت‌ها به شکل مطلوبی استفاده نمی‌شود و این در حالی است که ترکیه در سال گذشته ۲۹ میلیون دلار صادرات چای به کشورهای مختلف دنیا داشته است.

اخیرا سید جلال ابراهیمی دبیر کل شورای مشترک بازرگانی ایران و ترکیه با ابراز تاسف از وضعیت به وجود آمده در حوزه صادرات چای گفت: اتحادیه صادرکنندگان چای ترکیه اعلام کرده که ترکیه در سال ۲۰۱۶ به ۸۲ کشور جهان چای صادر کرده است و در سال گذشته میلادی چای ایران صادراتی نداشته است. باید پرسید که اتحادیه تولیدکنندگان چای تاکنون چه اقداماتی را برای بازاریابی، بازارسنجی و بازارشناسی برای صادرات چای انجام داده است؟ چرا چای ایرانی یک سایت برای شناساندن محصول، تولیدات و کارخانجات ندارد و چرا هنوز اتحادیه صادرکنندگان چای ایران شکل نگرفته است؟

او ادامه داد: شنیده شده که در شمال ایران بعضی از مزارع چای را تخریب و به جای آن برنج می کارند. در اینجاست که جایگاه تشکل های صادراتی و واحدها و دپارتمان های بازاریابی برون مرزی در اتحادیه ها اهمیت پیدا می کند.

ابراهیمی ضمن مقایسه وضعیت صادرات چای ایران و ترکیه می‌گوید: ترکیه سال گذشته به کشورهایی چون بلژیک، سنگاپور، ژاپن، اتیوپی، چین، نیجریه، لیتوانی و بحرین چای صادرات چای داشته است، این در حالی است که ایران با بسیاری از کشورهای یاد شده تبادلات تجاری دارد و اتاق های بازرگانی مشترک بین ایران و کشورهایی چونچین، عمان، امارت و ژاپن وجود دارد اما در زمینه چای شاهد هستیم که ترکیه در سال گذشته فقط در حوزه چای نزدیک به ۲۹ میلیون دلار درآمد داشته است.

چای ایرانی که همواره با نام بهترین، سالم‌ترین و مرغوب‌ترین چای جهان شناخته می‌شودنیز محصول دیگری است که هم در داخل و هم در خارج بازار خود را از دست داده است. از سوی دیگر با وجود وضعیت بد چای تولید و توزیع و صادرات چای، این محصول که حاصل مدت‌ها رنج کشاورزان چای‌کار شمال کشور است همواره با بی‌مهری مسئولین و مردم کشور قرار گرفته است. این در حالی است که کیفیت چای ایرانی به گونه‌ای است که رئیس سازمان چای کشور اعلام کرده: چای ایرانی تنها چای تولیدی در دنیا است که در فرآیند کشت آن قطره‌ای سم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و کاملا ارگانیک است.

اما با این حال بی‌مهری به این محصول خوش عطر باعث شده که سطح زیر کشت چای که در سال ۷۸ حدود ۳۴ هزار هکتار بود امروز به حدود ۱۸ هزار هکتار تنزل پیدا کند به طوری که میزان تولید چای خشک کشور از ۷۶ تن به حدود ۱۴ هزار و ۸۰۰ تن برسد و طبق این آمار یعنی چای ایرانی که پیش از این ۶۵ درصد از مصرف داخلی را تامین می‌کرد هم اکنون فقط به ۱۳درصد رسیده است و مردم نیز آنقدر به رنگهای مصنوعی و عطرهای ساختگی چای‌های هندی و پاکستانی عادت کرده‌اند که چاتی ایرانی در داخل ایران به نوعی فراموش شده است.

سال گذشته محمدولی روزبهان رئیس سازمان چای کشور گفته بود که سالانه حدود ۶۰۰ میلیون دلار صرف واردات چای می‌شود؛ در حالی که کشتزارهای شمال کشور با مبلغ بسیار پایین تری حتی بیشتر از این میزان را می‌تواند تولید کند.

* آمار تولید جهانی چای

گفتنی‌است که کشورهای هند، چین، سریلانکا و کنیا به ترتیب با۴/۲۷، ۶/۲۴، ۷۵/۹، ۴/۹درصد سهم در تولید جهانی جایگاه‌های نخست تولید جهانی چای را به خوداختصاص داده‌اند. ایران نیز در سال۲۰۰۶- ۲۰۰۵ با تولید ۱۹۷۲۷۰ تن، سهم۴/۴ درصدی درتولید کل جهانی چای داشته است. در این میان نیز ایران در حوزه صادرات چای چندان موفق عمل نکرد و تمام سهم ایران از این تجارت جهانی، چیزی حدود ۱۵ تا ۲۰هزار تن بود که مشاهد می‌شود در سال ۲۰۱۵ نیز صاردات چای ایران در حدود‌‌ همان سال ۲۰۰۵ است!

اما به راستی دلیل این عدم موفقیت ها در صادرات این محصول چیست؟ برخی ها از دست های پنهان در صنعت چای ایران سخن می‌گویند که به نوعی بازار را از دست چایکاران ایرانی خارج ساخته است.

اگر سالانه میزان واردات رسمی و غیررسمی را حدود ۹۰ هزار تن و سود هر کیلوگرم آن را ۱۵ هزار تومان در نظر بگیریم، سود چای وارداتی در بازار ایران به حدود ۱۳۵۰ میلیارد تومان می‌رسد، در حالی که اگر تولید حدود ۲۰ هزار تنی چای ایرانی و سود حداکثر ۳۰۰۰ تومانی آن را در نظر بگیریم به چیزی حدود ۶۰ میلیارد تومان می‌رسد که حدود ۲۷ برابر کمتر از سودی است که نصیب چای خارجی در بازار ایران می‌شود.

در این بین، برخی از نبود بسته بندی‌های رنگی چون چای های خارجی می‌گویند و برخی دیگر از دست های پنهانی که مانع رشد چای ایرانی و برد بازرگانان چای خارجی در کشور!

این درحالی است که چایهای خارجی وارداتی به ایران علی رغم بسته بندیهای جذاب و گاها هدایای تبلیغاتی در آن اما از کیفیت لازم برخوردار نیست تا جاییکه برخی از کارشناسان چایهای خارجی را تنها شامل اسانس و رنگ می‌دانند.

از سویی دیگر،چای ایرانی با نرخی بیش از یک میلیون تومان درهر کیلو دراین روزها به مقصد کشورهای عربی صادرمی‌شود و این کشورها از چای ایرانی با کیفیت بالا بهره می‌برند. دراین بین، استقبال ایرانی‌ها از چای های خارجی آنچنان افزایش یافته که علی رغم واردات سنگین این صنعت بازهم بیش از ۲۰۰ میلیون دلار در سال چای قاچاق وارد کشور می‌شود.

وضعیت کنونی بازار نشان می‌دهد که چای ایرانی قدرت تبلیغ ندارد، در حالی که مسابقات و جایزه‌هایی که تولید‌کنندگان خارجی برای تبلیغ محصول‌شان پیش‌بینی می‌کنند قابل مقایسه با کارخانه‌های داخلی نیست.

چندی پیش، رییس اتحادیه چایکاران شمال با بیان این که هنوز بوته های چای با قدمت ۱۰۰ سال در مزاع ایران وجود دارد، گفت: بوته هایی در ایران وجود دارد که از زمان ورود چای به کشور تا کنون مانده اما تا زمانی که می توان از آن ها استفاده کرد دلیل بر تعویض آن‌ها نیست. این درحالی است که چای ایرانی تنها چای در جهان است که در تولید آن از سم استفاده نمی‌شود. سالانه حدود ۱۰۵ هزار تن چای در کشور مصرف می‌شود که با توجه به تولید امسال مابقی آن باید از محل واردات تامین شود.

برای حل مشکل، ابتدا باید تولید کنندگان بدون هیچ چالش به تولید خود بپردازند و از یارانه‌ها و حمایت‌های دولت بهره مند شوند و از سوی دیگر صادرات و بسته بندی این محصول به شکل بهتری و با کیفت تری صورت گیرد و همچنین روند صادرات نیز تسهیل یابد تا محصولات ایرانی که استحقاق ورود به بازار جهانی را دارند از این عرصه بازنمانده و این امتیاز اقتصادی از دست نرود.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شبکه اطلاع رسانی تدبیر و امید، تاریخ انتشار: 16 بهمن 1395، کدخبر: ۳۳۷۷۸۸، www.parsine.com