شعار سال: آسیب‌های اجتماعی طلاق لیست بلندی است از انحرافات اجتماعی تا آسیب های روحی و روانی؛ این آسیب ها سالیانه هزینه‌های زیادی را بر فرد و جامعه تحمیل می‌کند، به همین دلیل قانونگذاران از طریق وضع قوانین جدید به فکر چاره افتاده‌اند. در این راستا حمید درخشان نیا، رئیس سازمان ثبت احوال کشور چندی پیش از تهیه پیش نویس طرحی مبنی بر «حذف ثبت طلاق از شناسنامه» خبر داد و ابراز امیدواری کرد که درصورت اجرایی شدن این طرح برخی از مشکلات زنان مطلقه حل شود. همزمان با مطرح شدن این طرح نظرات مخالف و موافق بسیاری پیرامون آن شکل گرفت.

برخی کارشناسان معتقد بر رفع مشکلات زنان مطلقه و تسهیل ازدواج مجدد آنها بواسطه تصویب این طرح و برخی دیگر آن را موجب افزایش آمار طلاق و عدم اعتماد برای ازدواج می‌دانند. خبرگزاری ایسنا در این رابطه به گفت‌وگو با تنی چند از فعالان حقوق زن و روانشناسان پرداخته که نظرات مثبت و منفی آنها در ادامه می‌آید:

تبعات مثبت حذف طلاق از شناسنامه

مهرشاد شبابی، مسئول کلینیک‌های حقوقی خانواده دانشگاه شهید بهشتیبا بیان اینکه برای تغییر، تکمیل و یا حذف هر قانونی باید دید که چه معایب و چه محاسنی در انتظار نیازهای جامعه خواهد بود دراین باره می‌گوید: باید دید که اصلا چه ضرورتی وجود دارد که حذف ثبت طلاق از شناسنامه زنان عملی شود؟. در حال حاضر شاهد اتفاقات نامیمونی در بحث خانواده هستیم. آمار طلاق رو به تزاید است. مثلا اینکه گفته می شود از هر 4 ازدواج یک مورد منجر به طلاق می شود، این آمار نه تنها نامطلوب است بلکه متناسب با شان جامعه ما هم نیست.

شبابی با اشاره بهتبعات روانینامطلوبی که زنان بعد از طلاق تجربه می کنند می‌افزاید: جامعه ما با مقوله طلاق خصوصا درباره زنان مواجهه خاصی دارد. زنانی که طلاق گرفته‌اند احساس می کنند ثبت طلاق در شناسنامه برایشان اثرات نامطلوب اجتماعی و خانوادگی به همراه دارد. زنان مطلقه حتی برای یافتن شغل دچار مشکل هستند. آنها همچنین حس می کنندثبت طلاق می‌تواند شانس ازدواج مجدد را برایشان کاهش دهد.

سارا گلستانی، کارشناس ارشد مشاوره خانوادهبه اثرات مثبت این طرح برایکاهش فشار روانی و استرس زنان اشاره می کند و می گوید: در راستای کاهش استرس اینکه فردی قبلا ازدواج کرده است یا نه؟ بهتر است افراد به جای پرداختن به چنین موضوعی تمرکز خود را به‌روی شناخت ویژگیهای طرف مقابل قرار دهند؛ این مسالهمی تواند به خود آگاهیافراد کمک کند چرا که آنهابه جای آنکه به "شرایط" تاهل یکدیگر بپردازند، به دنبال شناخت"ویژگی های " یکدیگر می روند. بنابراین این طرح می تواند فشار را هماز روی زنان مطلقه و هم از روی کل جامعه کم کند و شکل گیری ازدواج را واقع بینانه‌تر و ماندگارتر کند.

گلستانی از دیگر تبعات فشار روانی طلاق را ارزش گذاری منفی و کاهش اعتماد به نفس زنان می داند و می‌افزاید:در نتیجه نگاه منفی بهزنانمطلقه، آنها به جای تمرکز بر این که چه کسی مناسب زندگی مشترک با آنهاست؟، به این فکر می کنند که آیا کسی حاضر استآنها را با این برچسب بپذیرد یا نه؟از سوی دیگر در کسانیکه جدا نشده اند نیز ایناحساس ایجاد می شود کهباید شرایط سخت و نامناسب را که راه حل آنطلاق است در هر شرایطی تحمل کنند.

وی مقاومت فرهنگی خانواده‌ها و دیدگاه‌های منفی آنها نسبت به ازدواج با زن مطلقه که آن را با ریسک بالاتری همراه می دانند اشاره و می‌گوید:در فرهنگ ما به این دلیل که مردان مجرد به شکل ناسالم وابستگی های زیادیبه خانواده خود دارند، فردیت و انتخاب های شخصیشان تحت تاثیر احساسات و نگرانی های خانواده‌شان قرار می گیرد. خانواده در اینجا تعیین کننده است که فرد با یک مطلقه ازدواج کند یا نه؟ حالاگر خانواده سنتی و قضاوت درباره مطلقه بودن برایشان مهم باشد از این ازدواج جلوگیری می‌کند؛ زیرا نمی‌خواهند پیش داوری‌های جامعه را متحمل شوند.

حاجی عباسی می‌افزاید: این طرح وجهه اجتماعی فرد را بهتر حفظ می کند و باعث می شودرغبت بیشتری به ازدواج بعدی داشته باشد، اگر چه این طرح به این شکل نکات منفی هم مانند پنهانکاری دارد اما در هر صورت جنبه مثبت این طرح از جنبه‌های منفی آن بیشتر است.

حذف طلاق از شناسنامه یا پاک کردن صورت مسأله؟

بسیاری از جامعه شناسان مطرح شدن طرح حذف طلاق از شناسنامه را زمینه‌ای برای اشاعه بی اعتمادی در جامعه می دانند. به اعتقاد این گروه حذف ثبت طلاق از شناسنامه فرهنگ پنهان کاری در ازدواج را گسترش می دهد. همچنین مخالفان این طرح معتقدند عادی سازی و تسهیل فرایند طلاق ممکن است باعث افزایش آمار طلاق شود.

شبابیبا بیان اینکه که زنان مطلقه باید با اتفاق تلخی که در زندگیشان پیش آمده مواجهه منطقی داشته باشند ادامه می دهد: مطرح شدن این طرح به این شکل تنها صورت مسأله را پاک می کند. زنان احساس می کنند که خب الان می توانند بر استرس بعد از طلاق فائق شوند به سرعت دست به تصمیم گیری بزنند، اما باید اتفاقی به شکل دقیق‌تر و جدی‌تری در این مورد بیفتد.

شبابی ادامه می دهد: گاهی می‌بینیم وقتی اختلافی در زندگی به وجود می آید تصمیم اولیه زن این است که برای حل مشکلاتش جدا شود اما بعد که بیشتر فکر می‌کند می گوید با اثرات نامطلوب آن چه کنم ؟ جامعه چه برداشتی از من به عنوان یک زن مطلقه خواهد داشت؟ به همین دلیل وقتی فرد احساس کند که خیلی راحت می تواند این اسم را از روی خودش بردارد ممکن است تصمیم های زودهنگامی بگیرد که تبعات نامطلوبی داشته باشد.

شبابی از سوی دیگر به پیامد های از بین رفتن قبح طلاق اشارهمی کند و می گوید: در حال حاضر بیش از 50 درصد طلاق ها در 5 سال اول زندگی مشترک اتفاق می افتد. یکی از علل طلاق این است که زن یا مرد می گوید آن چیزی که طرف مقابل، پیش از ازدواج از خودش ارائه داده بود واقعیت نداشته است. بنابراین این طرح ممکن است به طور ناخواسته به این مسأله دامن بزند.

برخی از مخالفین این طرح نیز معتقدند قرار نیست با حذف واژه طلاق از شناسنامه زنان تغییر خاصی در اصل ماجرا ایجاد شود.

مینو اصلانی، رئیس بسیج جامعه زناندر این باره می گوید: ما باید ببینیم که شرع مقدس در بارهمساله طلاق به عنوانپدیده ای مذموم چه نظری دارد. زن مؤمنی که یکبار طلاق گرفته بخواهد دوباره ازدواج کند طبیعتا به طرف مقابل خواهد گفت که من یکبار ازدواج کرده ام. مگر آنکه بخواهیم جامعه را به سمت عدم صداقت پیش ببریم.

اصلانی مطرح شدن این طرح را پرداختن به مسائل حاشیه ای زنان می داند و ادامه می دهد: در حال حاضر بحثهای اصلی درباره جلوگیری از طلاق و توانمند سازی زنان و مردان برای محکم سازی زندگی خانوادگی وجود دارد. من فکر می کنم پرداختن به این مسائل حاشیه‌ای نمی تواند دردی از جامعه زنان دوا کند. در هر حال ازدواجی رخ داده که به هر دلیلی ناموفق بوده است. یا این خانم می خواهد برای همیشه به این شکل زندگی کند و در روند زندگی اش دوباره تغییری ایجاد نشود و یا اینکه می خواهد دوباره ازدواج کند. در این حالت باید حتما طرف مقابل را از اتفاقی که قبلا افتاده است آگاه کند. اینها صرفا مشغولیت هایی هستند که مانع از پرداختن به مسائل اصلی می شوند.

گلستانی، کارشناس ارشد مشاوره خانوادهنیز معتقد است این طرح الزاما باعث افزایش پنهان کاری در جامعه نخواهد شد.

این کارشناس ارشد مشاوره خانوادهدر این باره می گوید: حذف طلاق از شناسنامهلزوما به این معنا نیست که افراد گذشته شان را پنهان می کنند. این گذشتهقابل پاک شدن نیست. این افراد گذشته ای داشته ودر آن سالها با افرادی مانند اقوام و دوستان معاشرت داشته اند که از زندگی آنها آگاه هستند. چه طور می توان این گذشته را به راحتی پنهان کرد؟ بنابراین نمی توان به طرح با دید سراسر منفی نگاه کرد.

طراحی سیستم استعلام ازدواج؛ راهکاری برای رفع سوءظن‌ها

طرح های مطرح شده برای حل مسائل و مشکلات زنان مطلقه سویه‌های مثبت و منفی بسیاری دارند که می توان با چاره جویی از نکات منفی آنها کفه ترازو را به سمت حل مشکلات زنان سنگین تر کرد.

شبابیبا اشاره به اینکه اگر قرار است امکان حذف ثبت واقعی طلاق در شناسنامه وجود بیاید نیازمند ساز و کار بسیار جدی، دقیق و متقن است ادامهمی دهد:باید سیستمی در نظر گرفته شود که برای طرفین امکان استعلام ازدواج یا طلاق قبلی وجود داشته باشد.

مسئول کلینیک‌های حقوقی خانواده دانشگاه شهید بهشتی در ادامه می گوید: هرچند که ظاهر این قضیه درباره استعلام ازدواج و طلاق زیبا نیست چرا که ازدواج باید بر مبنای اعتماد اتفاق بیفتد ولی چاره‌ای جز این وجود ندارد. اگر می خواهیم این طرح قابلیت اجرایی و قانونی شدن پیدا کند باید سامانه‌ای برای استعلام وضعیت ازدواج یا طلاق افراد از طریق مبادی رسمی و بدون فوت وقت طراحی شود. در نتیجه می‌توان معایب این طرح را با ساز وکارهای قانونی تا حدی رفع کرد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجویان ایران ، تاریخ انتشار 5 شهریور 96، کدمطلب:96060502589، www.isna.ir