شعارسال: اغلب مودیان مالیاتی به این نکته واقف‌اند که در مواقعی که به نحوه محاسبه درآمد مشمول مالیات اعتراض داشته باشند، می‌توانند با طرح اعتراض پرونده را جهت رسیدگی به هیات‌هایی ارجاع کنند که قانون مالیات‌های مستتقیم تحت عنوان " هیات‌های حل اختلاف مالیاتی " پیش بینی نموده است . وظیفه این هیات‌ها به زبان ساده، حل اختلاف مالیاتی بین مودیان و سازمان امور مالیاتی است.

اغلب مودیان از کلیات این مقوله آگاهی دارند، اما این امر به مانند هر امر کلی دارای " جزئیاتی " است که آگاهی از آن برای هر مودی مالیاتی ضروری است .

در این نوشته، تلاش بر این است که ضمن بیان خلاصه‌ای از جزئیات مذکور، پاره‌ای ابهامات معمول در تلقی برخی مودیان از این هیات‌ها مطرح و در حد امکان مرتفع گردد.

هیات موضوع بند 3 قانون مالیات‌های مستقیم

احتمالا، اگر در زمره افرادی باشید که به قانون مالیات‌های مستقیم اشراف دارند، از طرح موضوع فوق در مطلبی با عنوان کلی " هیات های حل اختلاف مالیاتی " تعجب کرده‌اید، هدف ما نیز همین است که در همین جا عنوان کنیم که هیات‌های موضوع بند 3 قانون مالیات‌های مستقیم به هیچ وجه در طبقه‌بندی هیات‌های حل اختلاف مالیاتی قرار ندارند. وظیفه‌ای که قانون برای هیات‌های مزبور تعیین کرده است، تایید یا رد دلایلی است که ادارات امور مالیاتی در توجیه " غیر قابل رسیدگی بودن " یا " رد دفاتر " مودی اقامه نمایند. اعضا این هیات متشکل از سه نفر حسابرس منتخب رئیس کل سازمان امور مالیاتی است . دقت کنید که تشکل‌هایی نظیر اتاق بازرگانی در این هیات‌ها نماینده‌ای ندارند .

در این رابطه تکالیف قانونی متقابل " اداره امور مالیاتی " ، " مودی " و " هیات موضوع بند 3 ماده 97 " به صراحت در متن بند مزبور بیان گردیده است :

بند 3 ماده 97 قانون مالیات‌های مستقیم :

درصورتي كه دفاتر و اسناد و مدارک ابرازي براي محاسبه درآمد مشمول ماليات به نظر اداره امور مالياتي غيرقابل رسيدگي تشخيص داده شود و يا به علت عدم رعايت موازين قانوني و آيين نامه مربوط مورد قبول واقع نشود كه در اين صورت مراتب بايد با ذكر دلايل كافي كتبا به مودی ابلاغ و پرونده برای رسيدگی به هيأتی متشكل از سه نفر حسابرس منتخب رئيس كل سازمان امور مالياتی كشور احاله گردد. مودی می‌تواند ظرف يک ماه از تاريخ ابلاغ با مراجعه به هيأت مزبور نسبت به رفع اشكال رسيدگی و ادای توضيح كتبی در مورد نحوه رعايت موازين قانونی و آئين نامه حسب مورد اقدام نمايد و در هر حال هيأت مكلف است ظرف ده روز پس از انقضای يک ماه فوق نظر خود را با توجيهات و دلايل لازم و كافی به اداره امور مالياتی اعلام نمايد تا براساس آن اقدام گردد. نظر هيأت با اكثريت مناط اعتبار است و نظر عضوی كه در اقليت قرار گيرد بايد در صورت جلسه درج گردد. در مواردی كه هيأت نظر اداره امور مالياتی را در مورد غيرقابل رسيدگي بودن دفاتر مودی مردود اعلام می كند بايد مراتب را به دادستانی انتظامی مالياتی نيز اعلام نمايد .

لازم به توضیح است که ماده 97 ، به موجب بند 22 " قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 31/4/1394"‌، به طور کلی دستخوش تغییر شده، به این ترتیب که قرار است با برقراری نظام جامع مالیاتی، در سراسر کشور، دفاتر مودیان به طور کلی مورد رسیدگی قرار گیرد. با این وجود از آنجا که مطابق تبصره ماده 97 اصلاحی اخیر، در آن دسته از ادارات امور مالیاتی که نظام جامع مالیاتی به طور کامل به اجرا در نیامده باشد، مواد 97 و 98‌( موضوع تشخیص علی الراس ) و سایر مواد مرتبط ( 152و 153 و 154و 271) مصوب سال 1380 کماکان مجری خواهد بود. توصیه می شود مفاد مواد قانونی یاد شده، همچنان توسط مودیان و عوامل مالی و مالیاتی آنان مورد توجه قرار گیرد.

به موجب ماده 244 قانون مالیات های مستقیم :

مادة 244 ـ مرجع رسيدگي به کليه اختلاف‌های مالياتی جز درمواردی که ضمن مقررات اين قانون مرجع ديگری پيش‌بينی شده‌، هيأت حل اختلافات مالياتی است‌. هر هيأت حل اختلاف مالياتی ‌از سه نفر به شرح زير تشکيل خواهد شد:

1 ـ يک نفر نمايندة سازمان امور مالياتی کشور.

2 ـ يک نفر قاضي اعم از شاغل يا بازنشسته. در صورتي که‌ قاضي بازنشسته واجد شرايطي در شهرستانها‌ يا مراکز استانها وجود نداشته باشد بنا به درخواست سازمان امور مالياتي کشور، رئيس قوه قضائيه يک نفر قاضي شاغل را براي عضويت هيأت‌ معرفي خواهد نمود.

3 ـ يک نفر نماينده از اتاق بازرگاني و صنايع و معادن يا اتاق تعاون يا جامعه حسابداران رسمي يا مجامع حرفه‌ای يا تشکل‌های ‌صنفي يا شورای اسلامي شهر به انتخاب مؤدی در صورتی که برگ ‌تشخيص ماليات ابلاغ قانوني شده باشد و يا همزمان با تسليم ‌اعتراض به برگ تشخيص در مهلت قانوني مؤدی انتخاب خود را اعلام ننمايد سازمان امور مالياتی با توجه به نوع فعاليت مؤدی يا موضوع ماليات مورد رسيدگی از بين نمايندگان مزبور يک نفر را انتخاب خواهد کرد.

تبصرة 1 ـ جلسات هيأت‌های حل اختلاف مالياتی با حضور سه نفر رسمی است و رأی هيأت‌های مزبور با اکثريت آرا قطعی ولازم الاجرا است‌، ولی نظر اقليت بايد در متن رأی قيد گردد.

تبصرة 2 ـ ادارة امور هيأت‌های حل اختلاف مالياتی و مسئوليت تشکيل جلسات هيأتها به عهدة سازمان امور مالياتي‌کشور مي‌باشد و حق الزحمة اعضا هيأت‌های حل اختلاف براساس آيين نامه‌ای که بنا به پيشنهاد سازمان امور مالياتي کشور به ‌تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي خواهد رسيد از محل اعتباري‌ که به همين منظور در بودجه سازمان مذکور پيش بيني مي‌شود قابل‌ پرداخت خواهد بود.

همچنین به موجب ماده 216 قانون مالیات های مستقیم :

مادة 216 ـ مرجع رسيدگي به شکايات ناشي از اقدامات ‌اجرايي راجع به مطالبات دولت از اشخاص اعم از حقيقي يا حقوقي‌که طبق مقررات اجرايي مالياتها قابل مطالبه و وصول مي‌باشد هيأت حل اختلاف مالياتي خواهد بود. به شکايات مزبور به‌ فوريت و خارج از نوبت رسيدگي و رأي صادر خواهد شد. رأي ‌صادره قطعي و لازم‌الاجراء است‌.

تبصرة 1 ـ در مورد ماليات‌هاي مستقيم در صورتي که شکايت ‌حاکي از اين باشد که وصول ماليات قبل از قطعيت‌، به موقع اجرا گذارده شده است هرگاه هيأت حل اختلاف مالياتي شکايت را وارد دانست ضمن صدور رأي به بطلان اجرائيه حسب مورد قرار رسيدگي و اقدام لازم صادر يا نسبت به درآمد مشمول ماليات مؤدي ‌رسيدگي و رأي ‌صادر خواهد کرد. رأي ‌صادره ‌از هيأت حل اختلاف ‌قطعي است‌.

تبصرة 2 ـ در مورد ماليات‌هاي غيرمستقيم هرگاه شکايت‌ اجرايي از اين جهت باشد که مطالبة ماليات قانوني نيست مرجع‌ رسيدگي به اين شکايت نيز هيأت حل اختلاف مالياتي خواهد بود و رأي هيأت مزبور در اين باره قطعي و لازم‌الاجراء است‌.

مفاد اين تبصره شامل جرايم قاچاق اموال موضوع عايدات‌ دولت و بهاي مال قاچاق از بين رفته و نيز آن دسته از ماليات ‌هاي‌ غيرمستقيم که طبق مقررات مخصوص به خود در مراجع خاص ‌بايد حل و فصل شود نخواهد بود.

انتخاب نماینده بند 3 ماده 244

با عنایت به بند 3 ماده 244 ، مودی در انتخاب " نماینده اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران " و یا هریک از تشکل های دیگر مذکور در قانون مختار است ، مشروط بر اینکه در متن اعتراض این انتخاب را به صراحت اعلام نماید ، در غیر اینصورت سازمان امور مالیاتی در انتخاب نماینده از میان تشکل های مذکور در بند 3 ماده 244 با توجه به نوع فعالیت مودی مخیر خواهد بود .

در نتیجه در صورتیکه مودیان انتخاب خود را به صراحت در متن اعتراض خود قید ننمایند ، نمی توانند انتظار داشته باشند که نماینده تشکل مطلوب آنها قطعا در جلسه هیات حاضر شود .

آیا انتخاب نماینده به معنای انتخاب شخص خاص مورد نظر مودی است ؟

در مواردی ، مودیانی که به امور مالیاتی اتاق تهران مراجعه می نمایند ، انتظار دارند نماینده اتاق بازرگانی که قرار است در هیات شرکت کند ، جهت مذاکرات و هماهنگی ، قبلا به مودیان مزبور معرفی شود .

امور مالیاتی اتاق تهران به دلایل ذیل از بر آوردن این قبیل انتظارات معذور است :

اولا : به موجب تبصره 2 ماده 244 قانون مالیات های مستقیم ، اداره امور هیات های حل اختلاف مالیاتی و مسئولیت تشکیل جلسات با سازمان امور مالیاتی است . بر اساس روال جاری سازمان امور مالیاتی ، توزیع پرونده ها و بر گزاری جلسات در صبح روز تاریخ تشکیل جلسات انجام می پذیرد . لذا هیچیک از نمایندگان بند های 3 گانه ماده 244، تا تاریخ تشکیل جلسه از محتوای پرونده هایی که به آنان ارجاع خواهد شد مطلع نیستند . با این حال هریک از تمایندگان از تاریخ ارجاع پرونده به هیات حل اختلاف، قانونا از امکان استفاده از زمان کافی برای صدور رای برخوردار بوده و ملزم به صدور رای در همان تاریخ تشکیل جلسه رسیدگی نخواهند بود .

ثانیا : به موجب بخشنامه شماره 5424/1381-211 مورخ 8/4/1383 با موضوع " چگونگی انتخاب نماینده توسط مودی موضوع بند 3 ماده 244 " :

بخشنامه شماره 5424/1381-211 مورخ 8/4/1383

چون به نظر میرسد در اجرای بند 3 ماده 244 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب اسفند ماه 66 و اصلاحیه‌های بعدی آن در خصوص حق انتخاب نماینده توسط مودی ابهاماتی وجود دارد ، لذا بمنظور رفع ابهام و با اتخاذ ملاک از قسمت اخیر همان بند لزوماًیادآورمی‌شود:

انتخاب نماینده توسط مودی به مفهوم انتخاب شخص خاص مورد نظر مودی نبوده ، بلکه مراد از این حق ، انتخاب یکی از مراجع مقرر در بند مذکور برای شرکت نماینده آن مرجع در هیات حل اختلاف مالیاتی می باشد .

در این رابطه شکایتی نیز مبنی بر درخواست ابطال بخشنامه مذکور در هیات عمومی دیوان عدالت اداری مطرح گردیده ، که هیات مزبور طی دادنامه 83/667 مورخ 21/11/1386 شکایت مزبور را مردود دانسته است .

آیا نماینده اتاق بازرگانی وکیل مدافع مودی است ؟

نماینده اتاق بازرگانی و یا هریک از نمایندگان بند 3 ماده 244 وکیل مدافع مودی نیستند . وظایف این نمایندگان صیانت از حقوق قانونی متقابل مودیان و سازمان امور مالیاتی است .

نمایندگان مزبور، برای این در هیات ها حضور دارند که نگاه هیات حل اختلاف به " قانون " یک سویه و با تفسیر به رای به نفع سازمان امور مالیاتی صورت نگیرد .

مودیان محترم به این مثال نقض توجه نمایند که در هیچ مرجعی که امر خطیر قضاوت را بر عهده داشته باشد، دادستان و وکیل مدافع حق صدور رای ندارند و تنها قاضی است که با توجه به کیفر خواست دادستان و دفاعیات وکیل مدافع و بر اساس اجتهاد خود به صدور رای مبادرت می نماید .

در هیات های حل اختلاف مالیاتی، هر سه داوران، اعم از نمایندگان بند های 1 و 2 و 3 ماده 244 ، نقشی مشابه و برابر با قاضی را ایفا می کنند و هریک مجاز به صدور رای مستقل هستند، رای نهایی بر اساس نظر اکثریت داوران یاد شده اعتبار می یابد .

مسئولیت حقوقی نمایندگان بند 3 ماده 244

تاکید دیگری بر تفاوت جایگاه حقوقی نمایندگان بند 3 ماده 244 و وکلای مدافع دعاوی حقوقی :

ماده 269 قانون مالیات های مستقیم :

تخلف قضات اعضای هیأت‌های حل اختلاف مالیاتی در انجام تکالیفی که به موجب قوانین و مقررات مالیاتی به عهدة هیأت‌های حل اختلاف گذارده شده است با اعلام دادستانی انتظامی‌ مالیاتی در دادسرای انتظامی قضات مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت‌. در مورد قضات بازنشسته و نیز نمایندگان موضوع بند (3) ماده (244) ‌این قانون به تخلف آنان با اعلام دادستانی انتظامی در محاکم‌ دادگستری رسیدگی و به مجازات متناسب محکوم خواهند شد.

چه کسی می تواند نقشی مشابه وکیل مدافع را هیات های حل اختلاف مالیاتی ایفا نماید ؟

توصیه می شود برای این منظور از مشاورین مالیاتی آگاه و کار آزموده مدد بگیرید، این مشاورین با اتکا به قوانین و بخشنامه‌ها و آراء مالیاتی قادرند، دفاعیه مستند و مستدل تنظیم و با حضورو مذاکرات دفاعی در جلسه رسیدگی‌، ضریب موفقیت مودیان را در هیات ها افزایش دهند. فراموش نکنید که مشاورین مزبور تنها در صورت داشتن وکالتنامه رسمی معتبر مجاز به حضور در جلسه هیات ها می باشند .

چگونه دفاعیه مالیاتی تنظیم کنیم ؟

1. با استناد به ماده 237 قانون مالیات های مستقیم، گزارش کامل رسیدگی که مبنای صدور برگ تشخیص است را از اداره امور مالیاتی مربوطه استعلام نمایید. به حکم قانون، اداره امور مالیاتی موظف است اطلاعات مزبور را در اختیار مودی قرار دهد.

2. گزارش رسیدگی یاد شده را به دقت بررسی کنید.

3. نحوه رسیدگی را با مقررات قانون مالیات‌های مستقیم، آیین نامه‌های اجرایی، بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی‌، آرا شورای عالی مالیاتی و آرا دیوان عدالت اداری مقایسه و مغایرت های احتمالی را فهرست کنید .

4. لایحه دفاعیه خود با تصریح مغایرت های نحوه رسیدگی اداره امور مالیاتی با قوانین مقررات مراجع مذکور در فوق تنظیم نمایید. تنها به قوانین استناد کنید و از تطویل بی مورد کلام خودداری کنید .

5. در صورتی که به قانون اشراف ندارید، خطر نکنید، از مشاوران حرفه ای کمک بخواهید .

وقتی یکی از نمایندگان ماده 244 در جلسه رسیدگی هیا ت حل اختلاف مالیاتی حضور ندارد :

1. دفاعیات خود را کتبا مطرح کنید . ( فارغ از حضور و یا غیبت نمایندگان، همواره لایحه دفاعیه را در دفتر هیات ها ثبت و رسید دریافت نمایید )

2. مراتب عدم حضور تماینده غایب را کتبا در صورتجلسه رسیدگی ذکر و به استناد تبصره 1 ماده 244 موکدا عدم رسمیت جلسه را اعلام و خواستار تجدید دعوت شوید .

3. در صورتیکه نماینده غایب، نماینده اتاق بازرگانی است، مراتب را به همراه تصویر صورتجلسه رسیدگی به اتاق تهران اعلام و ارسال نمایید .

اتاق تهران چه مسئولیتی در رابطه با نمایندگان بند 3 ماده 244 خود عهده دار است ؟

1. در موارد ی که غیبت نماینده اتاق تهران به استناد صورت جلسه رسیدگی، به شرحی که ذکر آن رفت اثبات گردد، اتاق تهران قطعا به همکاری خود با نماینده مزبور پایان خواهد داد. توجه داشته باشید که صرف اظهارات شفاهی مودیان در این رابطه ملاک عمل نخواهد بود.

2. در مواردی که در نتیجه اعتراض مودی و رسیدگی امور مالیاتی اتاق تهران، اثبات شود که نماینده اتاق نسبت به صیانت از " حقوق قانونی " مودیان در هنگام صدور رای، مرتکب اهمال شده است. اتاق تهران به واسطه مسئولیت قانونی خود نسبت به قطع همکاری با نماینده مزبور اقدام خواهد نمود.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت انجمن همگن پلاستیک، تاریخ انتشار: -، کدخبر: - : www.assoplast.com