رییس اداره کنترل سل و جذام وزارت بهداشت اعلام کرد: «در حال حاضر ۶۱ درصد سل‌های مقاوم به درمان در کشور شناسایی نمی‌شوند.» مهشید ناصحی در همایش روز ملی سل که صبح دیروز در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برگزار شد، بیان کرد: «در حال حاضر دسترسی فیزیکی و فرهنگی به جمعیت‌های پرخطر برای اجرای برنامه‌های پیشگیری از سل یکی از چالش‌های ماست. کاهش میزان بروز سل در کشور طی یک دوره ۵۰ ساله از ۱۴۰ مورد به کمتر از ۱۲ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر رسیده است. طی پنج سال اخیر در بخش‌های شهری و روستایی شاهد کاهش ابتلا به این بیماری بوده‌ایم، اگرچه همیشه کاهش موارد ابتلا گزارش شده، اما باید مراقب باشیم که این موضوع به کاهش شناسایی ارتباطی نداشته باشد.» وی ادامه داد: «ما باید ۲۹ درصد موارد گمشده مبتلا به سل را در کشور شناسایی کنیم. روند عوامل خطر اثرگذار در سل مقاوم به درمان به گونه‌ای است که اگر مداخلات بهنگام نداشته باشیم باعث بروز آسیب‌های زیادی می‌شود.»

رییس اداره کنترل سل و جذام وزارت بهداشت، تشکیل شبکه آزمایشگاهی رایگان سل در کشور را به عنوان یکی از دستاوردهای ایران در زمینه سل معرفی کرد و گفت: «طی سال‌های گذشته در زمینه بخش‌های بستری سل دستاوردهای زیادی داشته‌ایم. در حال حاضر این بخش‌ها در تهران، مشهد و شیراز فعال هستند. ایجاد این بخش‌ها در شهرهای تبریز، کرمانشاه، گرگان و زابل جزو برنامه‌های ما قرار دارد، اما ایجاد این مراکز نیز ناکافی است و اگر قرار باشد ۶۱ درصد سل مقاوم به درمان را پیدا کنیم، نیاز به تخت‌های بیشتری داریم.»

به گفته ناصحی، انجام تست HIV در بیماران مبتلا به سل، سال گذشته به بیش از ۷۰ درصد رسیده است. همچنین در همین سال 6/4 درصد افراد میانسالی که به این بیماری مبتلا شده‌اند، فوت شده‌اند. این یعنی هر چه سن بالاتر رود شاخص مرگ و میر نیز افزایش پیدا می‌کند و این موضوع جزو نگرانی‌های وزارت بهداشت قرار دارد. وی در خصوص برنامه‌های پیش‌ روی این وزارتخانه برای بهبود وضعیت شناسایی و بیماریابی سل نیز گفت: «ما باید توسعه دسترسی و کاربردی روش‌های سریع تشخیص سل را جزو برنامه‌های خود قرار دهیم. همچنین برای رسیدن به اهداف خود به دسترسی خدمات مدیریت بالینی سل مقاوم به درمان، تمرکز ویژه بر غربالگری در گروه‌های پرخطر تعریف شده، بررسی گروه‌های بیشتر از نظر ابتلا به سل نهفته، تقویت پژوهش‌های کاربردی و برنامه‌های آموزشی، عمومی و اختصاصی نیاز داریم.»

* دارو و واکسن تنها علاج سل نیست

معاون بهداشت وزارت بهداشت نیز در این مراسم سل را بیماری اجتماعی معرفی و تاکید کرد: «اگر قرار است تا سال ۲۰۵۰ ابتلا به این بیماری به صفر برسد، باید در دنیا مداخلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اتفاق افتد چرا که به تنهایی با دارو درمانی و واکسن نمی‌توان مشکل سل را حل کرد.» علیرضا رییسی با اشاره به تاثیرگذاری عوامل اجتماعی بر انتقال این بیماری، اظهار کرد: «اگر کشورهای همسایه ما از نظر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ... بهبود یابند کنترل سل در کشور ما نیز راحت‌تر است. در حال حاضر در استان‌های متاثر از این بیماری ردپای این عوامل پررنگ است. امروز دو میلیارد نفر در دنیا دچار عفونت سل هستند. آنها مانند بمب ساعتی هستند و باید مراقب‌شان بود. با نگاهی به محل سکونت آنها می‌توان متوجه شد که هر چه وضعیت اقتصاد یک کشور بهتر باشد، شیوع و بروز بیماری سل در آن کمتر است.»

وی ادامه داد: «سل بیماری اجتماعی و متاثر از مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. فقر و سوء تغذیه، سیستم ایمنی بدن را ضعیف و عفونت سل را فعال می‌کند. افراد حاشیه‌نشین و فقیر به خدمات تشخیصی کمتری دسترسی دارند و همین موضوع باعث تاخیر در درمان و تشخیص بیماری در آنها می‌شود.» معاون بهداشت وزارت بهداشت، میزان هزینه درمان سل مقاوم به درمان را ۴۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان اعلام و تصریح کرد: «این رقم در حالی هزینه می‌شود که سل مقاوم به درمان شانس بالایی برای درمان ندارد. در عین حال شانس انتقال در این بیماری نیز بالاست. هر بیمار مبتلا به سل، ناتوان و از نظر سلامت جسمی ضعیف می‌شود. به همین دلیل شغلش را از دست می‌دهد، پول ندارد و مردم طور دیگری به او نگاه می‌کنند و در نتیجه فقیر می‌شود. از طرف دیگر فقر سل او را مقاوم به درمان می‌کند.»

* سل، مهم‌ترین علت مرگ مبتلایان به ایدز

محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت نیز میزان ابتلا به سل در ایران را ۱۶ مورد در میان هر ۱۰۰ هزار نفر اعلام و تاکید کرد: «ایران جزء سردمداران کشورهایی است که می‌تواند به حذف سل تا سال ۲۰۳۰ دست یابد.» وی گفت: «طبق مطالعه‌ای که در کشور هندوستان انجام شد، دنیا متوجه شد آنچه قبلا درباره سل تصور می‌کرد با واقعیت فاصله دارد. سال ۲۰۱۴ میزان ابتلا به سل در دنیا ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر برآورد می‌شد، اما در سال ۲۰۱۵ با بررسی‌های دقیق‌تر متوجه شدند که این تعداد به ۱۰ میلیون و ۱۴ نفر رسیده است.» وی افزود: «در سال ۲۰۱۴ برآورد شده بود که یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در دنیا به علت ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند، اما در سال ۲۰۱۵ به این نتیجه رسیدند که این رقم به یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسیده است. هنوز هم بیماری سل با اینکه یقین داریم قابل پیشگیری و درمان است، جزء ۱۰ علت اول مرگ و میر در دنیا قرار دارد.» رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت همچنین اضافه کرد: «از میان ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار نفری که در سال ۲۰۱۵ به سل مبتلا شدند، 5/3 میلیون نفر معادل ۳۴ درصد شناسایی نشدند. این افراد می‌توانند دیگران را نیز مبتلا کنند و خود نیز ممکن است جان‌شان را از دست بدهند. از میان تمام افراد مبتلا به این بیماری، شش میلیون نفر مرد، 5/3 میلیون نفر زن و نزدیک به یک میلیون نفر نیز کودک هستند.» گویا با بیان اینکه مهم‌ترین علت مرگ مبتلایان به بیماری HIV، سل است، ادامه داد: «با تعاریف جدید در گذشته برآورد می‌شد که ۴۸۰ هزار نفر در دنیا مبتلا به سل مقاوم به درمان هستند. اما با تعاریف جدید این رقم به ۵۸۰ هزار نفر می‌رسد. سل مقاوم به درمان نیاز به درمان و مراقبت‌های ویژه‌ای دارد و در خوش بینانه‌ترین حالت ۵۰ تا ۶۰ درصد موارد به درمان پاسخ مثبت می‌دهند.» وی تصریح کرد: «۶۰ درصد موارد ابتلا به سل در دنیا در کشور هند، چین، اندونزی، پاکستان، نیجریه و آفریقای جنوبی اتفاق می‌افتد، اما در اطراف ما نیز کشورهایی هستند که بسیاری از آنها سیستم گزارش‌دهی سل ندارند. البته در کشور افغانستان حرکت عظیمی برای کنترل سل آغاز شده که طی سال‌های آینده دستاورد زیادی در این زمینه خواهند داشت.» گویا، میزان بروز سل را در دنیا ۱۴۲ مورد از میان هر ۱۰۰ هزار نفر اعلام کرد و گفت:‌ «این رقم در مناطق مدیترانه شرقی ۱۱۸ و در ایران ۱۶ مورد در هر ۱۰۰ هزار نفر است، اما می‌توانیم ادعا کنیم که برخی از این ارقام واقعیت ندارد. چون برخی از کشورهای مدیترانه شرقی گزارش‌های درستی را در این زمینه اعلام نمی‌کنند؛ چرا که جنگ اجازه نمی‌دهد کشوری گزارش‌دهی درستی درباره سل داشته باشد یا بیماران را به طور کامل درمان کند. کشور ما جزو کشورهایی است که می‌تواند به حذف سل تا سال ۲۰۳۰ دست پیدا کند.» رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت ادامه داد: «کشورهایی که به سرعت به سمت حذف سل می‌تازند، بیماریابی فعال را تشدید می‌کنند و سراغ گروه‌های پرخطر می‌روند. در حال حاضر میزان موارد گزارش شده بروز این بیماری در منطقه مدیترانه شرقی ۱۱۸ مورد و میزان بیماریابی آن ۷۳ مورد بوده است. در ایران نیز از ۱۶ موردی که باید گزارش شود، ۱۱.۴ درصد گزارش شده است. یعنی بیماریابی سل در کشور ما که مدعی این حوزه هستیم، ۷۱ درصد است. در دنیا نیز ۹۴ درصد موارد سل بیماریابی می‌شود.» وی اضافه کرد: «سال ۹۵، ۹ هزار و ۷۷ مورد سل در کشور شناسایی شد که از این رقم ۴ هزار و ۵۵۵ مورد سل اسمیر مثبت، ۱۶۷۲ مورد سل اسمیر منفی و ۲۵۴۷ مورد سل خارج ریوی بوده است. پراکندگی بروز سل در ایران توزیع یکسانی ندارد. طبیعی است که این آمار در استان‌های فقیرتر بیشتر است. به همین دلیل باید برنامه‌ریزی کنیم و بیماریابی خود را افزایش دهیم.»

گویا با اشاره به رابطه مستقیم افزایش سن و ابتلا به این بیماری، تصریح کرد: «در مقاطع سنی ۲۵ تا ۳۴ سال و ۳۵ تا ۴۴ سال افزایش ابتلا به این بیماری‌ وجود دارد که می‌توان آن را به اعتیاد و HIV نسبت داد. میانگین سنی ابتلا به سل در دنیا ۴۹ سال است که در مبتلایان ایرانی ۵۰ سال و در غیر ایرانی حدود ۴۵ سال گزارش می‌شود.» رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه جمعیت غیرایرانی در کشور ما از نظر ابتلا به سل نیاز به توجه خاص‌تری دارند، افزود: «در سال ۹۵، ۳۵۴ مورد ابتلا به سل در زندان‌های کشور شناسایی شد. این موضوع بخش مهمی از برنامه سل کشوری است که سال‌ها برای آن برنامه‌ریزی شده است؛ چرا که زندان‌ها مهم‌ترین کانون‌های سل هستند و ممکن است چندین برابر جمعیت عادی موارد سل داشته باشند. ۲۲۴ نفر از موارد شناسایی شده در زندان‌ها سل واگیر داشتند.

اگر یک نفر از آنها تشخیص داده نمی‌شد، می‌توانست ۲۰ تا ۳۰ نفر دیگر را نیز مبتلا کند.» وی با تاکید بر اینکه هنوز کشف و تشویق سل مقاوم به درمان در دنیا بحران است، بیان کرد: «تشخیص این نوع از سل امکانات ویژه‌ای می‌خواهد، اما امروز طی ۹۰ دقیقه با استفاده از دستگاه‌های خاصی تشخیص داده می‌شود. کشور ما چندین سال به دلیل محدودیت‌هایی که آمریکا ایجاد کرده بود از دسترسی به این دستگاه‌ها محروم بود، این در حالی است که آفریقای جنوبی از همین دستگاه تعداد ۲۵۷ مورد دارد. دستگاه‌های فعلی که در کشور ما وجود دارد با فشار سازمان ملل و کمک آن به ما تحویل داده شد.» گویا افزود: «از ۵۸۰ هزار مورد سل مقاوم به درمان در دنیا فقط ۱۲۵ هزار نفر شناسایی شده‌اند. بسیاری از کشورها امکان شناسایی و درمان این بیماری‌ها را ندارند. درمان سل مقاوم به درمان بسیار تخصصی است و هر بیمار نیاز به شیوه درمان متفاوتی دارد. میزان موفقیت درمان آن نیز فقط ۵۲ درصد است.»

رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه امروز ۳۰ کشور در دنیا بیشترین بار سل را متحمل می‌شوند، اظهار کرد: «بالاترین بار بیماری سل در دنیا متعلق به کشور پاکستان است. استان‌های جنوبی ایران مانند هرمزگان حجم عظیمی از مهاجران پاکستانی را دارد که سل در آنها تشخیص داده می‌شود و درمان نیز ارائه می‌شود، اما آنها می‌روند و درمان‌شان ناقص می‌ماند. نقص درمان آنها تهدید بزرگی برای کشور ماست و ما مجبور می‌شویم آنها را پیدا کنیم تا درمان‌شان به سرانجام برسد.» گویا با بیان اینکه در ایران ۷۴ درصد از بیماران مبتلا به سل را از نظر ابتلا به HIV شناسایی کرده‌ایم، ادامه داد: «در سال ۹۱ این رقم 7/14 درصد بوده است. در حال حاضر میزان موفقیت درمان در موارد جدید ابتلا به سل به 9/86 درصد رسیده است. همچنین در مواردی که بیماری مجدد در آنها عود می‌کند این رقم 5/74 و در موارد مقاوم به درمان ۵۶ درصد اعلام شده است.» رییس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت با اشاره به تعهد ایران برای کاهش ۹۵ درصدی میزان مرگ ناشی از سل تا سال ۲۰۳۵، افزود: «ما متعهد شده‌ایم کسی بابت ابتلا به سل در خانواده‌اش دچار هزینه کمرشکن نشود. برای دسترسی به این هدف به استفاده بهینه از ابزارهای تشخیصی جدید، دسترسی همگانی و رایگان غربالگری سل فعال و نهفته در گروه‌های پرخطر و حاشیه‌نشین، حمایت اجتماعی و پژوهش‌های کاربردی نیاز داریم.»

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سپید، تاریخ انتشار: 24 مهر 1396، کدخبر: 57384، www.sepidonline.ir