شعارسال: عیسی رضا زاده رئیس مرکز هماهنگی های فرهنگی گفتگوی همکاری آسیا (Asian Cooperation Dialogue) به تشریح فعالیتهای «گفتگوی همکاری آسیا» و نیز چگونگی عضویت جمهوری اسلامی ایران در گفتگوی همکاری آسیا پرداخته که در ادامه می آید.

*سازمان گفتگوی همکاری آسیایی در چه سالی بوجود آمد و هدف از تشکیل این سازمان چه بود؟

رضا زاده: گفتگوی همکاری آسیا، یک سازمان بین دولتی است که در ۱۸ ژوئن ۲۰۰۲ (۱۸ خرداد ۱۳۸۱) به منظور ارتقای همکاری آسیایی در سطح قاره ای تشکیل شد. ایده این نهاد، اولین بار توسط نخست وزیر تایلند در سی و چهارمین نشست وزاری امور خارجه کشورهای آ.سه.آن در سال ۲۰۰۱ مطرح و مورد بحث وبررسی قرار گرفت. ظرف چهار سال از پیدایش مجمع مذکور، تعداد کشورهای عضو از ۱۸ به ۳۲ کشور افزایش یافت به گونه ای که در مقطع فعلی این مجمع فراگیرترین تشکیلات فرامنطقه ای است که تقریباً تمام کشورهای آسیایی در آن عضویت دارند.

اهداف اصلی از شکل گیری این نهاد ارتقای همکاری های متقابل، شناسایی نقاط قوت و فرصت های مشترک در آسیا، ریشه کن کردن فقر، کمک به بهبود زندگی مردم، توسعه جامعه مبتنی بر دانش، بالا بردن و توانمند سازی جامعه و مردم آسیا، افزایش رقابت اقتصادی آسیا در بازارجهانی، تقویت همکاری های منطقه ای، پیشگیری از بلایای طبیعی، استفاده منطقی از منابع طبیعی، تضمین توسعه پایدار، تکمیل چارچوب همکاری های موجود و در نهایت تبدیل قاره آسیا به یک جامعه آسیایی با توانایی برقراری ارتباط با بقیه جهان و کمک بیشتر برای رسیدن به صلح و رفاه متقابل در سراسر دنیا است.

ایده نهایی ۹ کشور اصلی و بنیانگذار سازمان، تبدیل گفتگوی همکاری آسیا به جایگاهی برای تفاهم و تشریک مساعی در زمینه صلح، رسیدگی به چالش های موجود و پیدا کردن راه حل های مشترک به نفع مردم آسیا بود.

در حال حاضر سازمان گفتگوی همکاری های آسیا با ۳۳ عضو، فرا گیرترین تشکل در آسیا است. اعضای آن درحال حاضر کشورهای جمهوری اسلامی ایران، تایلند، چین، اندونزی، مالزی، ژاپن، کره جنوبی، لائوس، بنگلادش، سریلانکا، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، عربستان، کویت، قطر، عمان، امارات متحده عربی، بحرین، کامبوج، برونئی، مغولستان، بوتان، هند، پاکستان، سریلانکا، افغانستان، سوریه، میانمار، ویتنام، فیلیپین ،سنگاپور و ترکیه هستند.

سازمان گفتگوی همکاری آسیا بر پایه گفتگو شکل گرفته و سعی دارد تا فارغ از مباحثات و بعضاً مشاجرات سیاسی، راههای جدیدی را برای ایجاد همکاریهای منطقه ای مختلف با تمرکز بر مسائل توسعه ای و اقتصادی شناسایی و تقویت نمایند. ریاست مجمع داوطلبانه بوده و دوره زمانی یک ساله دارد. دبیر خانه مجازی مجمع در بانکوک است. عالی ترین ارگان تصمیم گیری مجمع، اجلاس وزیران خارجه است که کویت می کوشد به سطح سران ارتقا بخشد. این سازمان از آغاز کار خود تا کنون در دو زمینه گفتگو و رایزنی با دیگر کشورهای عضو و اجرای پروژه های توسعه محور، فعالیت های خود را گسترش داده است.

در زمینه گفتگو و مذاکرات قاره ای وزاری خارجه مجمع به طور سالانه تحولات و همکاری های منطقه ای و راه های افزایش و تحکیم وحدت آسیایی را بررسی می کند. در بخش اجرای پروژه های توسعه محور تا کنون ۲۰ زمینه همکاری در مورد موضوعات انرژی، کشاورزی، فن آوری اطلاعات، بیوتکنولوژی، آموزشی و فرهنگی از سوی کشورهای عضو تعریف، پیشنهاد و تصویب شده است و در هر بخش یکی از کشورهای عضو به عنوان مجری و مسئول طرح تعیین شده است.

*گفتگوی همکاری آسیا چه برنامه هایی برای گفتگو میان کشورهای آسیا دارد؟ چرا اساساً بر گفتگو تاکید دارد؟

همانطور که می دانید در آسیا تشکلات فراوانی وجود دارد و از آن جمله می توان به «شورای همکاری کشورهای فارسی زبان » با عضویت سه کشور ایران ، افغانستان و تاجیکستان ، « شورای همکاری کشورهای ترک زبان» با عضویت چهار کشور ترکیه، قزاقستان، آذربایجان و قرقیزستان ، « آ.سه. آن» با عضویت هفت کشور ، «سازمان همکاری شانگهای» با حضور هشت کشور، «سازمان اکو» با عضویت ۱۲ کشور و «اتحادیه کشورهای حاشیه اقیانوس هند » با عضویت ۱۹ کشور اشاره کرد.

همانطور که قبلاً اشاره شد، سازمان « گفتگوی همکاری آسیا» شامل ۳۳ کشوراست.

مشکلی که در تشکل های قبلی آسیایی وجود داشت آن بود که مصوبات آنها برای اجرایی شدن لازم بود که در پارلمان کشورهای مورد نظر مورد بحث و تبادل نظر قرار میگرفت و سپس زمان نسبتا زیادی صرف تصویب و تخصیص بودجه آن میشد.

نخست وزیر وقت تایلند به عنوان طراح گفتگوی همکاری آسیا دو شرط را برای تشکیل سازمان همکاری گفتگوی آسیا مطرح کرد یکی اینکه سازمان و تشکلی که بوجود خواهد آمد « سیاسی» نباشد و مسایل و مناقشات مرزی را در همان سازمانهای موجود و قبلی خود حل و فصل نمایند و با یک تفکر مثبت و هم گرایانه بتوانند تشکل جدیدی را بوجود آورند. شرط دوم آن بود که اگر کشوری طرحی یا پروژه ای را مطرح کرد خود آن کشور مسئولیت اجرای آنرا به عهده گیرد. اهمیت این پیشنهاد آن بود که کشور پیشنهاد دهنده مسئول اجرای طرح باشد و از سویی کشور مورد نظربه عواقب و نتایج کار خود آگاه باشد.

*حضور جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری گفتگوی آسیا از چه زمانی بود و ایران چه پیشنهاداتی را به این سازمان ارائه داشته است و کدامیک محقق شده است؟

عضویت جمهوری اسلامی ایران طی سومین اجلاس وزاری خارجه کشورهای عضو در تاریخ ۲۰ ژوئن ۲۰۰۴ ( ۳۱ خرداد ۱۳۸۳) در چین به تصویب رسید. جمهوری اسلامی ایران در دومین اجلاس گروه مطالعاتی ( فروردین ماه ۱۳۸۷- سئول) با توجه به اهمیت و نقش مقوله فرهنگ در نزدیکی بین ملتها و ایجاد همبستگی بین کشورهای قاره آسیا، همچنین تنوع فرهنگی، نژادی، مذهبی و سطوح متفاوت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی پیشنهاد تصویب همکاریهای فرهنگی به عنوان پروژه بیستم را به مجمع گفتگوی همکاری آسیا ارایه نمود. متعاقباً گزارش توجیهی تهیه و به تصویب نشست سوم گروه ارشد مطالعاتی رسید. در همین نشست جمهوری اسلامی ایران به عنوان پیشگام و مسئول پروژه و هند به عنوان همکار انتخاب شدند.

جمهوری اسلامی ایران در نهمین نشست گفتگوی همکاری آسیا در تهران (۱۷ و ۱۸ آبان ماه ۱۳۸۹) پیشنهادات مشخصی را در زمینه همکاری های فرهنگی کشورهای عضو ارایه داد که مورد تصویب قرار گرفت و مسئولیت برنامه هایی اجرایی آنرا به عهده گرفت.

لذا باید در بخش متولیان فرهنگی در داخل کشور اجماعی صورت می گرفت به همین دلیل ما با بخش های فرهنگی شهرداریها، صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی، خبرگزای ها و معاونت های تخصصی وزارت ارشاد مانند معاونت هنری و سینمایی جلسات مختلفی را برگزار کردیم و هریک از این ارگانها متولی یک طرح فرهنگی شدند.

معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد علاقه مندی خود را به راه اندازی یک خبرگزاری فرهنگی گفتگوی همکاریهای آسیایی ابراز داشت و سازمان میراث فرهنگی طرحی را به عنوان فعالیتهای فرهنگی درمحدوده «جاده ابریشم» ارایه کرد. وزارت علوم نیز علاقه مندی خود را به راه اندازی اتاق گفتگوی همکاری آسیایی در دانشگاهها ابراز کرد. از جمله پیشنهادات جمهوری اسلامی ایران می توان به این موارد اشاره کرد:

- تاسیس مرکز مطالعات فرهنگی مجمع گفتگوی همکاری های آسیا

- تاسیس کرسی های فرهنگی در دانشگاههای کشورهای عضو

- انجام پروژه های مطالعاتی در زمینه های فرهنگی و مردم شناسی و ایجاد شبکه ای از مردم شناسان کشورهای عضو

- تاسیس مرکز تحقیقات سینمایی آسیایی در ایران

- انتشار فصلنامه فرهنگی پژوهشی آسیایی به مدیریت جمهوری اسلامی ایران

- انتشار دایره المعارف بزرگ آسیا

-تاسیس پایگاه اطلاعاتی (وب سایت فرهنگی آسیا به مدیریت جمهوری اسلامی ایران)

- احیای فرهنگی جاده ابریشم

- برگزاری مراسم بزرگداشت خادمان فرهنگ آسیا

- تقویت برگزاری هفته های فرهنگی و هنری در سطح آسیا

- تبیین نقش برجسته زنان در فرهنگ آسیایی و معرفی فرهنگ آسیا به کودکان

- تاسیس مرکز اسناد فرهنگی مجمع

- تقویت همکاریهای رسانه ای و برقراری ساز و کار به منظور تسهیل مبادلات رسانه ای

- تسهیل تبادل فیلم و سریال

- تاسیس اتاق فرهنگی در کشورهای عضو

- تاسیس خبرگزاری مشترک آسیایی

اولین نشست همکاری های فرهنگی مقامات ارشد مجمع گفتگوی همکاری آسیا در روزهای ۱۹ و ۲۰ اردیبهشت سال ۱۳۹۰ با هدف برنامه ریزی، سیاست گذاری و تعیین خط مشی همکاری های فرهنگی میان کشورهای آسیایی به مدیریت معاون سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تهران برگزارشد. کشورهای شرکت کننده در سه کمیته ۱) سینما، تئاتر، رادیو و تلویزیون ۲) پژوهش و انتشارات ۳) مردم شناسی و تبادلات فرهنگی به بحث و بررسی زمینه ها و طرح های همکاری فرهنگی پرداختند.

جمهوری اسلامی ایران پس از انتخاب به عنوان گزارشگر نشست، ۱۶ پیشنهاد مشخص را در زمینه های فرهنگی مطرح نمود که مورد تایید کلی نمایندگان شرکت کننده قرار گرفت. با این حال نمایندگان کشورهای شرکت کننده تصویب این طرح ها را به نشست بعدی مقامات ارشد آسیایی که قرار شد در دهلی نو برگزار شود، موکول کردند.

دومین نشست فرهنگی مقامات ارشد سازمان گفتگوی هماریهای آسیا در ۳۱ فروردین و اول اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ در دهلی نو برگزار شد. دراین نشست کلیه ۱۶ طرح پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران در مورد همکاریهای فرهنگی اعضای مجمع که به صورت کتبی و نسبتاً مفصل تر ارایه شده بود، مورد بحث و بررسی اعضا و موافقت کلی قرار گرفت اما باردیگردر گزارش نهایی اعضای مجمع خواستار طرح های عملیاتی و اجرایی برنامه های فرهنگی از سوی جمهوری اسلامی ایران شدند و آن را موکول به ارایه جزئیات و طرح تفصیلی برنامه ها در نشست بعدی که قرار شد بار دیگر در تهران برگزار شود نمودند. در این نشست دو موضوع دیگر چون جمع آوری اسناد فرهنگی کشورها و نقش زنان در ارتقای فرهنگ آسیایی اضافه شد.

سومین نشست مقامات ارشد سازمان گفتگوی همکاری های آسیا در مورد همکاری های فرهنگی در روزهای ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۲ در سطح وزرای فرهنگ کشورهای عضو در تهران برگزار شد. در این نشست ۲ روزه که با صدور یک بیانیه ۲۰ ماده ای به اتمام رسید، بار دیگر به نقش منحصر به فرد سازمان گفتگوی همکاریهای آسیا به عنوان محلی برای تبادل نظر در گستره آسیا تاکید شد و مشترکات فرهنگی اساس محکمی برای درک متقابل و همکاری بین مردم و به نبال آن ایجاد ثبات و امنیت و توسعه تمدن بشری اعلام گردید. در این بیانیه همچنین پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای میزبانی مرکز هماهنگی های فرهنگی در تهران به منظور حصول اطمینان از اجرای طرح های فرهنگی و پروژه های مشترک و بهبود روابط فرهنگی میان کشورهای عضو مورد تصویب قرار گرفت. با این حال برنامه عملیاتی و اجرایی طرح هایی پیشنهادی جمهوری اسلامی ایران که در دو نشست قبلی مطرح و سپس مورد بحث و بررسی قرار گرفته بود، در نشست سوم نیز ارایه نشد و اجلاس بدون رسیدن به نتیجه مشخصی تنها بار دیگر در بیانیه پایانی ۱۶ پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران در زمینه های فرهنگی را تکرار کرد. نشست همچنین پیشنهاد کشورفیلیپین برای میزبانی اولین مراسم بزرگداشت گنجینه های بشری زنده آسیا را که قرار شد در اواخر مهر سال ۱۳۹۲ در مانیل برگزار شود، مورد تصویب قرار داد. البته این برنامه هیچگاه توسط فیلیپین برگزارنشد.

ما با ۳۳ سفارتخانه کشورهای مختلف ارتباط داریم تا آنها هر یک نماینده مورد نظر خود را به ما معرفی نمایند . ما تاکنون با ۶ سفیر کشورهای عضو ملاقات کرده ایم و خوشبختانه آنها ضمن اعلام آمادگی جهت هر گونه همکاری با مرکز، از تشکیل مرکز و برنامه های آن بسیار استقبال کرده اند.

*از قرن ۲۱ به عنوان قرن آسیا یاد می شود اهمیت آسیا در چیست؟

آسیا از لحاظ نیروی انسانی بزرگترین قاره بشمار می رود. چین و هند با داشتن جمعیت میلیاردی داری بیشترین منبع نیروی کار انسانی هستند. آسیا از لحاظ منابع طبیعی غنی ترین ظرفیت را داراست، ازلحاظ اکولوژی منحصر به فرد است، از لحاظ ادیان و مذاهب از تنوع بسیاری برخوردار است. نژادها در آسیا متنوع و مختلف است. بعضاً این سوال وجود دارد که آیا یکسانی باعث وحدت بیشتر می شود و یا تنوع نژادی باعث رقابت مثبت می شود؟ لذا ازهرجهت که نگاه کنیم این منابع انسانی، منابع طبیعی، گستردگی جغرافیایی اهمیت آسیا را افزونتر می کند و ازقرن ۲۱ به قرن آسیا نام برده می شود.

*گفتگو میان کشورهای آسیا در چه زمینه هایی قابل توسعه و گسترش است؟

هر کشوری با توجه به قابلیت ها و صلاحیت های خود در حوزه موبوطه مسئولیت انجام پروژه یا طرحی را قبول کرده است. به طور مثال چین در زمینه کشاورزی، کره جنوبی در زمینه فن آوری اطلاعات، روسیه در حوزه محیط زیست و ایران حوزه فرهنگ و هنر را بدست گرفتند و وقتی ما نگاه می کنیم آسیای میانه و شبه قاره حوزه تمدنی ایران است. در هند ازموضوع عرفان و تصوف گرفته تا شخصیت سید علی همدانی همه از اشتراکات فرهنگی ایران با شبه قاره هند است.

پروژه سیاحت و گردشگری را کشور تایلند مطرح کرده است چون صنعت گردشگری نیز برای ایران قابل اهمیت است. معاونت گردشگری ریاست جمهوری اسلامی ایران قرار است در سال ۲۰۱۶ کنفرانس وزاری گردشگری سازمان گفتگوی همکاری های آسیا را در ایران برگزار کند و این خود با حوزه فرهنگ مرتبط است. ترکیه، مالزی، اندونزی و تایلند در حوزه گردشگری فعال هستند. جدیداً طرحی بنام «گردشگری حلال» راه اندازی شده و چند همایش نیز در این رابطه در ترکیه، مالزی و حتی در تایلند نیز برگزارشده است. گردشگری در کشورهای آسیا دارای ظرفیت بالایی است و ما به دلیل اینکه در این زمینه سهم داریم می توانیم دراین زمینه همکاری خوبی با کشورهایی آسیایی داشته باشیم. ما در صدد هستیم کانون فیلم سازان آسیایی را درحوزه فرهنگی بوجود آوریم. در آسیا پنج کشور وجود دارند که بلوک فیلم سازی هستند مانند هند، چین، کره جنوبی، ژاپن و ایران. کشورهای آسیایی باید نیاز به تولید و فروش فیلم را بین کشورهای خود به وجود آورند.

از دیگر ایده های ما انتخاب شهروند فرهنگی گفتگوی همکاریهای آسیا ازبین نخبگان کشورهای عضو است . از هر کشوری در حوزه های مختلف فرهنگ و هنر و ادب ۱۰ شهروند انتخاب شوند و اگرجمع اینها به تعداد به ۳۳۰ نفر برسند حداقل کاری که می توان برای این افراد منتخب انجام داد اینست که به آنها اجازه داده شود بدون ویزا به کشورهای عضو سفر کنند و این باعث می شود این حد از نخبگان در کشورهای مورد نظر شناسایی شوند.

از سویی می توان کانون زنان حوزه گفتگوی همکاری آسیا را راه اندازی کرد که در آن زنان ۳۳ کشور آسیایی در سطح آکادمیک بتوانند با هم همکاری داشته باشند و این کانون زنان آسیا در حوزه های مختلف علمی به عنوان استاد مدعو در کشورهای آسیایی در دانشگاهها حضور داشته باشند. این کانون زنان آسیا می تواند ظرفیتی در حدود ۷۰۰ نفررا در برگیرد و کشورهای آسیایی متعهد شوند در حوزه های مختلف استادان مدعو را از کشورهای عضو سازمان دعوت به همکاری کنند.

از دیگر ایده هایی که در این سازمان می توان ارایه داد راه اندازی اتاق فکر گفتگوی همکاری آسیا است که از هر کشوری فردی در سطح آکادمیک معرفی شود که دارای قابلیت های خاصی باشد و بتواند ظرفیتهای کشور مورد نظر را بخوبی معرفی کند. با این روش می توان از ظرفیت های دانشگاهی کشورهای مختلف آسیایی آگاه شد. اگر ما بخواهیم مانند اتحادیه اروپا «اتحادیه آسیا» را بوجود آوریم می توانیم از همین اتاقهای فکر استفاده کنیم و این را در دستور ۵ ساله سازمان قرار دهیم. اعضای این اتاق فکر می توانند مشکلات و مسایل را نقد و بررسی کنند و راهکارهای لازم را در این زمینه ارایه دهند.

اجلاس وزاری خارجه سازمان گفتگوی همکاری آسیا سه ماهه اول سال ۲۰۱۶ در ماه مارس یا آوریل در تایلند برگزار خواهد شد. اجلاس سران سازمان هر دو سال یکبار تشکیل می شود. در سال ۲۰۱۴ در کویت برگزار شد و در اواخر ۲۰۱۶ در تایلند برگزار خواهد شد.

اجلاس سران در سال ۲۰۱۸ در تهران و به میزبانی جمهوری اسلامی ایران برگزار خوهد شد. در اجلاسی که در کویت برگزار شد این کشور خواستارتشکیل دبیرخانه دایمی به مرکزیت کویت شد اما این طرح پذیرفته نشد و در حال حاضر فقط یک دبیر خانه موقت وجود دارد و در اجلاس سران در آینده در این مورد تصمیم گیری خواهد شد. در بخش سران درباره پروژه های کلان گفتگو صورت می گیرد و در یک رده پایین تر از آن درباره اعتبارات اختصاص داده شده گفتگو صورت می گیرد و این اجلاس معمولاً سالانه برگزار می شود و پروژه ها در سطح وزرای کشورهای عضو سازمان انجام می شود.

اجلاس وزرای متولیان اجرای پروژه ها نیز جداگانه برگزار می شود و ایران که متولی اجرای پروژه فرهنگ و هنراست از سال ۱۳۹۲ تا حال اجلاسی برگزار نکرده است. وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی ایران سعی دارد تا این اجلاس را در سال ۲۰۱۶ برگزار کند.

با اندکی اضاقات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 5بهمن1394، کدخبر: 3028907: www.mehrnews.com