شعار سال: علیمردان طالبی در نشست علمی جامعه شناسی فاجعه با محوریت موضوع آسیب شناسی رفتارهای اجتماعی در شرایط بحرانی و سوانح طبیعی که به همت جهاد دانشگاهی برگزار شد اظهار کرد: متأسفانه ما رفتارها را دیر برای مردم تعریف میکنیم و با توجه به اینکه بحران آنی اتفاق می افتد و همه شرایط اقتصادی، ایمنی، اجتماعی و روانی مردم را بر هم میزند باید تعریف رفتارها و واکنشهای مناسب را از قبل ساماندهی کرده باشیم.

وی با اشاره به اینکه فردا نوزدهمین مانور ایمنی مدارس برگزار می شود گفت: نوزده سال است این مانورها برگزار میشود و در همه این مانورها گفته شده موقع بروز زلزله فرار نکنید اما بازهم شاهد آن هستیم بیشترین حوادث در زمان فرار جمعیت اتفاق می افتد.

مدیرکل مدیریت بحران استان همدان با بیان اینکه همواره علیرغم همه برنامه ریزی ها و اقداماتی که از قبل انجام میشود در زمان بروز بحران، رفتارهای پیش بینی نشده ای از مردم شاهد هستیم عنوان کرد: کشور ما به طور متوسط در هر ۷ یا ۸ سال یک زلزله بزرگ را تجربه میکند و تعداد زلزله هایی که در ایران اتفاق می افتد بیشتر از دیگر نقاط دنیاست بنابراین ما باید بر اساس تجارب گذشته رفتارهای مناسبتری در برابر این پدیده داشته باشیم.

وی افزود: نخستین موضوعی که در بحران باید مورد توجه قرار گیرد، هدایت و برنامه ریزی اقدامات اولیه است و در گام دوم باید بازسازی ها را با محوریت مردم دنبال کنیم چراکه هروقت کار را به مردم میسپاریم موفق هستیم.

مدیرکل مدیریت بحران استان همدان در ادامه متذکر شد: در زلزه اخیرحضوربرخی دستگاه های خدمات رسان در محل امدادرسانی های زلزله نادیده گرفته شد و این به منزله خودزنی است.

وی با بیان اینکه زلزله ها از نظر مطالعات جامعه شناسی تفاوتهایی در موضوعات مختلف دارند و گاهی حتی مدرنیزه شدن موجب تلفات بیشتر میشود اضافه کرد: رفتار سازه، رفتار زمین و سازه ها در موضوع زلزله اثرگذار است و به همین دلیل تلفات این زلزله نسبت به قبل بسیار پایین بود.

طالبی همچنین بیان کرد: نقش رسانه ها در ارتباط با ممانعت از گسترش شایعات موثر است، باید از طریق کانالها و رسانه های مطمئن اخبار صحیح و دقیق را به فوریت به مردم اطلاع دهیم تا از بروز شایعات بیشتر جلوگیری شود.

وی یادآور شد: آنچه در حادثه زلزله کرمانشاه ملموس بود این بود که مردم نسبت به حضور مسئولین محلی انتظار بیشتری داشتند که متأسفانه هم مردم و هم مسئولین دیگر استانها که برای کمک مراجعه کرده بودند از این حضور کمرنگ و عدم حضور مؤثر گلایه مند بودند.

مدیرکل مدیریت بحران استان همدان در پایان افزود: نظارت دقیق بر ساخت و سازها از جمله موضوعاتی است که میتواند درکاهش اثرات بحران مؤثر باشد که باید این مهم مورد توجه قرار گیرد.

کارخانه ای :مسئولیت و امکانات پیمانکار بیمارستان به مراتب بیش از مساکن مهر بوده است

مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان همدان نیز در این نشست با بیان اینکه مدیریت بحران باید از قبل برنامه ریزی داشته باشد اظهار کرد: این در حالی است که ما اغلب وقتی در موقعیت قرار می گیریم تازه به فکر برنامه ریزی می افتیم.

بهروز کارخانه ای تصریح کرد: در شرایط بروز بحران مسئولین باید بر اساس دریافت ها و داده های اولیه برنامه ریزی کنند وگرنه حضور در موقعیت میتواند خود عامل بحران شود، رئیس جمهور و وزیر که نمیتواند بیل به دست بگیرد و آواربرداری کند و حتی گاهی این حضور موجب حاشیه سازی میشود پس آنها باید در برنامه ریزی امور مداخله کنند.

وی ادامه داد: متأسفانه در شرایطی بحران، مسئولیت ها به درستی تعریف نشده اند برای همین آنقدر که در زلزله کرمانشاه روی مسکن مهر مانور دادیم نسبت به ریختن بیمارستان واکنش نداشتیم در حالی که مسئولیت و امکانات پیمانکار بیمارستان به مراتب بیش از مساکن مهر بوده است.

وی با اشاره به اینکه در بحران، کمکهای مردمی یا دولتی باید سازماندهی شده باشد و شفاف سازی مالی هم وجود داشته باشد یادآور شد: متأسفانه کمیته امداد در اقدامی مذبوحانه شماره حسابی به مردم اعلام کرد که بتواند کمکهای مردمی را جمع آوری کند در حالی که این وظیفه بر عهده هلال احمر است نه کمیته امداد.

کارخانه ای تشریح کرد: باید به ساختار مدیریت بحران اعتماد داشته باشیم، در همین زلزله کرمانشاه قطعا بهتر از اینها میشد شرایط را مدیریت کرد و مثلا تعدا چادرها به تناسب تقسیم میشد اما کاهش اعتماد عمومی به سازمانهای خدمت رسان منجر به حضور منفردانه افراد و شخصیتها در محل حادثه شده بود.

وی افزود: نوع عقلانیت در مدیریت بحران بسیار اثرگذار است، ایجاد ایمنی برای کسی که کمک میکند در اولویت است بعد همراهان و بعد مصدومین و این بارزترین عقلانیت کمک رسانی است و عکس آن را نمیتوان ایثار قلمداد کرد.

مدیر عامل جمعیت هلال احمر استان همدان با بیان اینکه در شرایط بحران نوع پیامها باید آرامش بخش باشد خاطرنشان کرد: رفتارهای دینی هم در این موضوع بسیار اثرگذار است به عنوان مثال اینکه گفته میشود مردم گناهکار بوده اند که بلا در این منطقه نازل شده باید از فرهنگ عوام حذف شود.

وی تأکید کرد: اطلاع رسانی دقیق و آنلاین برای مردم بسیار مهم است ضمن اینکه در این شرایط باید از وعده های دروغ اجتناب شود و کمکها و امدادرسانی ها با حفظ کرامت و شأن افراد انجام شود.

کارخانه ای متذکر شد: در حادثه اخیر اگر حتی یک نفر کمک مردمی نداشتیم فقط کمکهای هلال احمر برای این بحران کفایت میکرد و از مسیر درست و مطمئن هم انجام میشد و نگرانی از این حیث وجود نداشت.

مسئله مدار در بحران ها برخورد کنیم نه هیجان زده و احساسی

دکتر عرفانی نیز در این نشست با بیان اینکه ستاد بحران باید بتواند شرایط پیش آمده را به خوبی مدیریت کند گفت: در غیر این صورت چنانچه خود این ستاد هم بحران زده شود شرایط مشکل تر خواهد شد.

وی تصریح کرد: در حوادث و سوانحی مانند زلزله پس از بهت زدگی اولیه، رفتار قهرمان گرایانه افراد بروز میکند و بعد امیدواری و فراموشی غم با حضور نیروهای امدادی رایج میشود و پس از گذشت دو تا ۳ ماه که نیروهای امدادگر از محل خارج میشوند افراد با واقعیت روبرو میشوند.

روانشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور همدان ادامه داد: بازسازی و بازتوانی افراد در این حوادث گاهی ممکن است سالها طول بکشد، دست شکسته زود درمان میشود اما روان آسیب دیده در این شرایط قابل تشخیص نیست و ممکن است مدتها به طول انجامد.

وی ضمن تأکید بر این امر که بهترین افرادی که در شرایط رویایی با واقعیت میتوانند به حادثه دیدگان کمک کنند کسانی هستند که قبلا در موقعیتی مشابه قرار گرفته باشند عنوان کرد: در زلزله بم بزرگترها سه برابر و کوچکترها دو برابر موفق شدند نسبت به همسالان خود بر اختلالات روانی خود غالب شوند.

عرفانی متذکرشد: در شرایط بحران، نمیتوان با همه افراد یکسان برخورد کرد چراکه اختلالات روانی که افراد در بحران با آن روبرو میشوند در دو عنوان "اختلال پس ازحادثه" و "اختلال سازگاری" جای میگیرند که برخورد با هریک شرایط خاص خود را میطلبد.

وی تأکید کرد: نیروهای امدادی باید مراقب باشند که افراد حادثه دیده ممکن است دچار اختلالاتی باشند که عدم توجه به نوع اختلال سبب بروز آسیبهای فردی یا اجتماعی شود.

این روانشناس بیان کرد: معمولا افراد در برخورد عادی با مسئله دو راهبرد کلی "هیجان مدار" و "مسئله مدار" را تجربه میکنند.

وی افزود: بدون سیستم شناختی و تعقل نمیتوان در این موضوعات ورود کرد چراکه آموزش های دانشی به مهارتی تبدیل نشده اند و اغلب کسانی که ما فکر میکنیم همواره مورد آموزش بوده اند در شرایط بحرانی نمیتوانند رفتار مناسبی از خود بروز دهند.

عرفانی ضمن تأکید بر این امر که بهترین راهکار در این شرایط این است که افراد در زمان بروز حادثه مسئله مدار برخورد کنند و نه هیجان مدار تصریح کرد: باید بعد از زلزله اخیر کرامانشاه یا حوادث مشابه شرایط کار را به جایی برسانیم که مسئولیت توأم با باور را گسترش دهیم تا سلب اعتماد اجتماعی اتفاق نیافتد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از شبکه اطلاع رسانی دانا ، تاریخ انتشار 7 آذر 96، کدمطلب:1246091، www.dana.ir