شعار سال: نابساماني در عرصه مديريت کشور به ميزاني گسترش يافته که حتي صداي نيروهاي کهنه‌کار انقلاب را نيز درآورده است. گلايه‌ها از شيوه ازهم‌گسيخته سياست‌ورزي اين روزهاي ايران ديگر به جناح‌بندي‌هاي سياسي مانند اصولگرايي يا اصلاح‌طلبي محدود نمي‌شود و هر آن‌کس که دل‌نگران واقعي انديشه‎هاي انقلاب است، از وضعيت موجود گله مي‌کند. بحران مديريت منابع، افزايش قيمت‌هاي بي‌قاعده، فسادهاي کلان اقتصادي، بهره‌گيري از رانت‌هاي خاص و صدالبته بحران‌ها و فشارهاي برون‌مرزي، همه‌وهمه باعث شده است که آينده سياسي مبهمي پيش‌روي مردم ايران باشد. مشکل وقتي دوچندان مي‌شود که برخي از مسئولان، بحران‌هاي اخير اين روزهاي ايران را سراسر ناشي از تحريم‌هاي يک‌جانبه آمريکا مي‌دانند و با اين حربه از مسئوليت خود فرار مي‌کنند. چنين ديدگاهي وقتي بین همه مسئولان گسترش مي‌يابد، دو نتيجه را در پي دارد؛ نخست آنکه سِمت‌داران، موقعيت خود را از تدبيرکنندگان ملي به نظاره‌گرهاي مشکلات تغيير مي‌دهند زيرا باور دارند که با وجود تحريم‌ها، کاري از دست کسي بر نمي‌آيد. دوم آنکه با چنين ديدگاهي آشکارا از اهداف و انديشه‌هاي مقاومت انقلاب اسلامي فاصله مي‌گيرند. البته مقاومت انقلابي به معناي نفي ديپلماسي نيست، بلکه ناظر به شرايطي است که در کنار مذاکره براي رفع مشکلات برون‌مرزي، تدابير سياسي و اقتصادي منسجمي در داخل انديشيده شود.

فاصله از عدالت اجتماعي

محمدتقي رهبر، فعال سياسي اصولگرا، باور دارد در عين حال که شاکله اصلي نظام همچنان استوار است، نمي‌توان از کاستي‌هاي مهمي که در کشور وجود دارد، چشم‌پوشي کرد. او در تشريح وضعيت فعلي و مناسبت آن با رويکرد سال‌هاي نخستين انقلاب به «شرق» گفت: «کليت نظام استوار است و نبايد فضا را به سمت نااميدي سوق بدهيم، زيرا اگر آب پاکي روي دست مردم ريخته شود، ديگر مجراي اميدي باقي نخواهد ماند. البته چنين موضعي به معناي رد کاستي‌هاي اين روزهاي مديريت کشور نيست، بلکه بايد براي اقتدار نظام اسلامي همه مشکلات گفته شود تا شايد رويکردهاي نامناسب تغيير کنند. ما همچنان مطالبه‌گر ساده‌زيستي مسئولانيم و باور داريم که بايد قواعد راستين اسلام در کشور حاکم باشند. مسئولان از عدالت اجتماعي فاصله گرفته‌اند و سهل‌انگاري‌هاي مهمي در حوزه‌هاي اقتصادي و فرهنگي رخ داده است. يکي از اهداف انقلاب، تحقق بانکداري اسلامي بوده است؛ اکنون بانکداري ما با نظام بانکداري ربوي چه فرقي دارد؟ چرا مسئولان دغدغه بازگشت به بانکداري حقيقي اسلامي را ندارند؟ تأسف‌بار است که برخي از مسئولان، حقوق‌هاي 20ميليوني يا حتي بالاتر از آن دريافت مي‌کنند و در مقابل افرادي هستند که با چند فرزند، حقوقشان به يک‌ميليون تومان در ماه نيز نمي‌رسد. فقر و مشکلات معيشتي بر بسياري از امور تأثير منفي مي‌گذارد. مسئولان وظيفه دارند که به محرومان رسيدگي کنند تا به‌تدريج فقر ريشه‌کن شود و براي تحقق اين موضوعات همه رسانه‌ها، روحانيون و انديشمندان وظيفه دارند که مشکلات را به مسئولان گوش‌زد کنند. ترس از انتقاد باعث مي‌شود که بحران‌ها ريشه‌دار شود. بازهم تکرار مي‌کنم که کليت نظام، تماميت ارضي و استقلال کشور باقي است، اما اگر در فروع سستي شود، عقب‌گرد تدريجي مهمي رخ خواهد داد و تبعات سنگيني به بار خواهد آورد».

ضرورت وحدت و انسجام سياسي

محمدتقي فاضل ميبدي، عضو مجمع محققين و مدرسين حوزه علميه قم باور دارد که در شرايط فعلي تنها راه برون‌رفت از بحران، ايجاد وحدت سراسري ميان نيروهاي سياسي است و نبايد عده‌اي با بهانه‌هاي مختلف نيروهاي دلسوز را کنار بگذارند و عليه ايشان از تريبون‌هاي رسمي سخن بگويند، زيرا چنين رويکردي خلاف اصل وحدت و انسجام سياسي است. او به «شرق» گفت: «متأسفانه برخي از افراد از دوران ابتداي انقلاب فقط زمان جنگ را يادآوري مي‌کنند و مدام مي‌گويند که اکنون در شرايط جنگي به‌سر مي‌بريم و عجيب است که اگر جنگ را به ياد دارند، چرا روحيه مسئولان در زمان جنگ را فراموش کرده‌اند؟ از مردم انتظار دارند که تحمل آن زمان را داشته باشند اما نهيبي به خود نمي‌زنند که آیا خود نيز روحيه مديران دوران جنگ را دارند؟ اينکه مدام چنين گزاره‌اي، يعني شرايط جنگي، مطرح مي‌شود جز آنکه بر يأس مردم بيفزايد، نتيجه‌اي ندارد. اگر در شرايط جنگي به‌سر مي‌بريم بايد شرايط داخلي را به گونه‌اي کنيم که وحدت و انسجام در آن موج بزند و اين مهم ميسر نمي‌شود، مگر با آزادي همه زندانيان سياسي. امروز بايد همه نيروها با يکديگر متحد شوند و نبايد عده‌اي مدام نيروهاي دلسوز را از قطار انقلاب پياده کنند. براي مقابله با دشمن خارجي ضرورت دارد که آشتي ملي وسيعي ميان نيروهاي سياسي ايجاد شود تا در چنين شرايطي دشمن نتواند هيچ کاري عليه نظام و مردم ايران انجام دهد.

رويکرد افراد تندرو نه‌تنها چنين نيست، بلکه ايشان با به حاشيه‌راندن مديران دلسوز و واردکردن افرادي بدون‌ شناسنامه سياسي، بر بدنه نظام لطمه‌هاي مهمي وارد مي‌کنند. به ياد داريم که در زمان جنگ، امام(ره) هيچ‌کس را دفع نمی کردند و حتي با گروه‌هايي که عليه دولت وقت فعاليت مي‌کردند، به‌جديت برخورد کردند و گفتند که اکنون زمان مطرح‌کردن اختلاف‌ها نيست. در زمان فعلي نيز اگر مي‌خواهيم به يک ثبات امنيتي و اقتصادي برسيم، ضرورت دارد که انسجام بي‌سابقه‌اي شکل بدهيم. اکنون زمان آن نيست که در خطبه‌هاي رسمي و رسانه‌ها از جمله رسانه ملي عليه نيروهاي شاخص سياسي سخن گفته شود. از سوي ديگر، مسئولان آن زمان بسيار پاک‌دست بودند و عموم آنها در انديشه تحقق عدالت اجتماعي و حمايت از محرومان به سر مي‌بردند. در شرايط کنوني برخی مسئولان به جاي چنين انديشه‌هايي مدام در پس رانت اقتصادي هستند؛ براي مثال اخيرا مجلس شوراي اسلامي قانون منع به‌کارگيري بازنشستگان را تصويب کرده و پس از مراحل قانوني‌اش اجرائي شده است. چرا مديران به اين قانون تکمين نمي‌کنند؟ چه رانت‌هايي وجود دارد که هريک با چنگ و دندان به صندلي‌هاي خود چسبيده‌اند؟ اگر ايشان ادعاي خدمت صادقانه و تکمين به قانون را دارند، بايد هرچه سريع‌تر از پست‌هاي خود کنار بروند اما متأسفانه به دليل آنکه روحيه خدمتگزاري از بين رفته است، چنين مديراني فقط به منافع خود مي‌انديشند».

نبود شباهت به سال‌هاي اول انقلاب

محمد هاشمي‌رفسنجاني، از فعالان سياسي و برادر آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني، درباره فاصله سياست‌هاي فعلي با انديشه‌هاي ابتداي انقلاب به «ايلنا» گفت: «پس از پيروزي انقلاب اسلامي وضعيت اقتصادي کشور به هيچ عنوان مناسب نبود؛ امکانات و توليد نداشتيم، بازارهاي نفت و گاز را از دست داده بوديم و علاوه بر آن هزينه‌هاي بسيار زيادي به واسطه جنگ بر کشور تحميل مي‌‌‌شد که همين موضوع امکانات زيادي را طلب مي‌‌‌کرد. اين در حالي است که خزانه کشور نيز خالي بود». او در خوانش تطبيقي تحريم‌هاي فعلي و تحريم‌هاي سال‌هاي آغازين انقلاب افزود: «از منظر تحريم‌ها نيز نمي‌توانيم شرايط حال حاضر را که ساختارهاي اقتصادي تثبيت شده و منابع کشور محفوظ است، با سال‌هاي تحريمي آغاز انقلاب مقايسه کنيم. امروز صنايع آهن، فولاد، پتروشيمي و ساير حوزه‌ها به کار خود ادامه مي‌‌‌‌دهند. از جهت کالاهاي مصرفي، توليد داخلي پا گرفته و همه نيازها نيز در صورت عدم توليد وارد کشور مي‌‌‌شود. در سال‌هاي آغاز انقلاب از اين جهت کاملا در مضيقه بوديم و تنها مقداري کالاي کوپني و محدود وجود داشت. امروزه هيچ شباهتي با سال‌‌‌هاي اول انقلاب نداريم. ما با آن شرايط سخت، خزانه خالي و عدم سازمان‌‌يافتگي نهادها و وزارتخانه‌ها و اقتصاد ازهم‌پاشيده توانستيم بحران سال‌هاي نخست را از پيش‌ِرو برداريم. تفاوت بارز امروز با سال‌هاي آغاز انقلاب، وجود وحدت و انسجام ملي بسيار بالا در آن سال‌‌‌‌هاست». رئيس پيشين سازمان صداوسيما در ادامه انتقاد از وضعيت موجود، گفت: «اکنون دخل‌وخرج بخش قابل توجهي از مردم با هم نمي‌‌‌خواند. نکته مهم ديگري که باعث مي‌‌‌شود نتوانيم شرايط امروز را با بحران‌‌‌هاي آغاز انقلاب مقايسه کنيم، اين است که تروريسم در آن سال‌‌‌‌ها ضربه سنگيني را به کشور وارد کرده بود و براي مثال فضاي ترور موجب شده بود تا ۱۷ هزار نفر در ترورهاي کور گروهک منافقين کشته شوند».

کم‌شدن تقوا و خلوص نيت

همچنين علي مطهري، نايب‌رئيس مجلس شوراي اسلامي، نيز چند روز پيش در گفت‌وگويي با «شرق»، ضمن نگراني از وضعيت موجود گفته بود: «ظاهرا تقواي سياسي در کشورهاي پيشرفته بيشتر است و به منافع ملي بيشتر اهميت مي‌دهند. به‌نظر من خلوص نيت‌ها و تقواي اوايل انقلاب کم شده است. علي‌رغم ادعاهايي که داريم و از کار براي خدا دم مي‌زنيم، ولي در واقع هدف اکثر ما کسب قدرت و تصاحب پست‌ها شده است. به دليل آنکه احزاب قوي هم نداريم که کانال درستي براي انتقال قدرت و سپردن پست‌ها به افراد باشد، هر شخص و گروهي به دنبال گرفتن پست‌هاست و همين باعث شده که منافع کشور ديده نشود و پيروزي خود را در شکست رقيب ببينيم. به‌نظر من اشکال اصلي کم‌شدن تقوا و خلوص نيت است. بايد به اخلاق و ارزش‌هايي که براي آنها انقلاب کرديم، برگرديم».در پايان با جمع تمام نظرات مطرح‌شده به نظر مي‌رسد که براي رفع بحران‌هاي کنوني علاوه بر استفاده از دانش روز ازجمله ديپلماسي، لازم است که قدري در آرا و انديشه‌هاي روزهاي نخستين انقلاب تعمق شود و دريافت که اگر شرايط فعلي اصلاح نشود و مردم از معيشت مناسبي برخوردار نشوند، نمي‌توان ادعا کرد که همچنان در مسير آرمان‌هاي انقلاب اسلامي سال 57 قدم برمي‌داريم.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق تاریخ انتشار 3 آذر 97، کدخبر: 200224، www.sharghdaily.ir