يکشنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۳ - 2024 June 16 
شعارسال: بهره گیری از تجارب جهانی و همپای علوم روز حرکت کردن دغدغه ای است که همه حوزه ها به آن توجه دارند و در آموزش وپرورش هم به جهت گستردگی و میدان عمل بالا این موضوع ضرورت پیدا می‌کند هرچند اسناد بالادستی در این زمینه وجود دارد اما در مسیر آموزش های جدید قرار گرفتن و پیاده سازی آن متناسب با فرهنگ و شرایط کشور ضرورت دارد.
حجت الاسلام والمسلمین محی الدین بهرام محمدیان رئیس سابق سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ، درباره ضرورت این سفرها و ابعاد مختلف این موضوع توضیح داد که مشروح گفت‌وگو در ادامه آمده است:
* با توجه به پیشرفت‌هایی که در نظام‌های آموزشی دنیا اتفاق افتاده است شما با استفاده از تجارب بین‌المللی موافق هستید یا خیر؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: علم و دانش گمشده جامعه ایمانی و شخص مومن است هر کجا که آن را بیابد حتما از ان بهره‌مند می‌شود. تجارب پیشرفته دیگران در هر زمینه‌ای فرصت و دستاوردی گرانبهاست که نباید آن را از دست داد، اما آنچه اهمیت دارد این است که موفقیت‌ها و دستاورد‌هایی که به آن اشاره شده است با هویت دینی و ملی ما سازگاری داشته باشد و هنجارهای مورد قبول جامعه را مخدوش نسازد؛ جوامع انسانی همیشه در حال تعامل و دادوستد تجربه‌ها، یافته‌ها و فرهنگ‌ها بوده‌اند.
* نگاه اسلامی به موضوع کسب علم از دیگر مجامع چگونه است و آیا این موضوع را جایز می‌داند؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: از منظر اسلامی جستجو و کسب دانش و مهارت و یادگیری از بیگانگان حتی سفر به سرزمین‌های دور سفارش شده است و عبارت دانش بجوی حتی در چین هم اشاره‌ای به همین معناست. اما نکته‌ای که همیشه به آن اصرار داریم دوری از وادادگی و خود باختگی در برابر بیگانه است. گاهی افرادی پیدا می‌شوند که برای آن‌ها به اصطلاح مرغ همسایه غاز است.
* اکنون برخی از کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت هر کدام سفارش به بهره‌گیری از تجربه کشور‌های دیگر می‌کنند مثلا برخی از نظام آموزش ژاپن یا فنلاند یا برخی دیگر از کشور‌های اروپایی یاد می‌کنند و در مقابل برخی دیگر از نظام آموزشی آمریکا، کانادا و انگلیس صحبت می‌کنند، نظر شما نسبت به بهره‌گیری از این کشور‌ها چیست؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: باید دقت کرد که این توصیه‌ها در چه زمینه‌ای یا مبتنی بر چه بستر فکری و فلسفی انجام می‌پذیرد، نگاه همه یا هیچ در اندیشه‌ها و بهره‌گیری از تجارب موفق نیست.
آنچه می‌تواند در حوزه علوم انسانی، هنر و علوم تربیتی برای ما مفید باشد نگاه انتقادی به این علوم و دستاوردهای آنهاست، نگاهی که بدون نقد و از منظر پذیرش با نظام‌های آموزشی و تربیتی مواجه می‌شوند استقلال فرهنگی، آموزشی و هویت ملی و دینی جامعه را تهدید می‌کند.
* اخیرا شما در جایی گفته بودید که آموزش و پرورش دچار نگاه ترجمه‌ای شده است و برخی از مدیران و کارشناسان با تکیه بر متون ترجمه‌ای ارائه طرح می‌کنند، شما این مطلب را چقدر جدی می‌دانید و آیا از آن احساس خطر می‌کنید؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: نکته خوبی را یادآوری کردید؛ در این سال‌های اخیر به طور جدی نگران میدان‌داری نظریه‌های ترجمه‌ای و نسخه‌پیچی‌های وارداتی و تقلیدی هستم و بسیاری از این ترجمه‌ها و تقلید‌ها هم مبتنی بر روایت درستی نیست و حتی فاقد پشتوانه علمی و پژوهشی است.
برخی از افرادی که دوست دارند خود را مطرح کنند بسیاری از این نقد‌ها را از ژورنال‌های غیر علمی وی غیر پژوهشی و حتی از منابع اینترنتی زرد می‌گیرند یک زمانی در کشور تب ترجمه کتاب‌های یک دقیقه‌ای بالا رفته بود و کتاب‌هایی همچون مدیریت یک دقیقه‌ای، تجارت یک دقیقه‌ای و مشاوره یک دقیقه‌ای و مواردی دیگر از این قبیل مورد توجه قرار گرفته بود همچنین کتاب‌های روانشناسی خوشبختی و شادکامی و موفقیت اکنون به شدت مورد توجه است.
آموزش و پرورش نیاز همیشگی بشر است و جوامع انسانی ناگزیر از تعلیم و تربیت هستند و برای انتقال دانش به نسل‌های بعدی و ارتقای کیفیت زندگی روش‌های کارآمد، اثر بخش و اخیرا لذت بخش و ارزان را مورد توجه قرار می‌دهند.
برخی با گرته‌برداری از مدل‌های ترجمه‌ای قصد ایجاد تحول دارند
* بهره‌گیری از تجربیات و آموزه نهاد‌های بین‌المللی رواج پیدا کرده است، آیا این موضوع را عاملی مثبت در نظام تعلیم و تربیت می‌دانید یا خیر؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: برخی کارشناسان و مدیران راحت طلب که اهل اندیشه و خرد ورزی نیستند همچنین حوصله تعمق و تامل لازم را ندارند با گرته‌برداری از مدل‌های ترجمه‌ای قصد ایجاد تحول دارند البته خطرناک‌تر از این معنا، شیفتگی بعضی در برابر توصیه‌ها و برنامه عمل بعضی از سازمان‌های بین‌المللی و خارجی است که با فرهنگ، هویت و حتی نیاز‌های ضروری ما انطباق ندارد.
*یعنی شما نسبت به همکاری با سازمان‌های بین‌المللی مخالف و بدبین هستید؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: خیر، مخالف نیستم، ولی در ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی و همکاری‌های خارجی باید اهل احتیاط بود نباید استقلال فرهنگی و سیاسی کشور در ارتباط با نهاد‌های بین‌المللی مخدوش شود یا برنامه عمل آن‌ها به تضعیف هویت ملی و انقلابی منجر شود.
در سند تحول بنیادین مشارکت فعال در تعاملات بین‌المللی البته با اولویت جهان اسلام را پیش بینی کرده‌ایم و معتقدم باید دفتر همکاری‌های بین‌المللی و سایر نهاد‌های تخصصی در وزارت خارجه و دیگر وزارتخانه‌ها که در امر علم و فرهنگ و آموزش وظیفه دارند واحد مستقل، چالاک و هوشمندی نسبت به رصد تحولات نظام آموزش و پرورش، تربیت معلم و تحولات علمی حوزه علوم تربیتی ایجاد کنند.
* اگر چنین کاری انجام شود می‌توان از آن دستاورد‌ها استفاده کرد و آن‌ها را در آموزش و پرورش به کار بست؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: تعامل با سازمان‌های بین‌المللی و مطالعه دستاوردهای علمی نیازمند سیاست‌گذاری است باید شما حتما اولویت‌های ارتباط زمینه و موضوعات مورد علاقه را مشخص کنید مثلا تعاملات منطقه‌ای با توجه به زمینه‌های مشترک تاریخی، دینی و فرهنگی اولویت دارند. جهان اسلام فراتر از منطقه غرب آسیای میانه اولویت دیگر است.
کشور‌های دیگر جهان با ملاحظه منافع مشترک و روابط موجود ضریب پیشرفتگی و امکان تاثیر گذاری و دریافت متقابل به شرط بومی سازی و بهره‌گیری آگاهانه را باید در دستور کار داشته باشند.
* آیا این حلقه با حضور در سازمان‌های بین‌المللی تکمیل نمی‌شود؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: چرا حتما حضور فعال و همراه با طرح و برنامه در سازمان‌های بین‌المللی، کنفرانس‌های منطقه‌ای و بین‌المللی موثر است، اما متاسفانه حضور صاحب نظران ایرانی و مدیران با تجربه در نهاد‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، یونسکو و یونیسف حضور بسیار کم رنگی دارند و در مقابل پاکستانی ها، هندی‌ها و حتی بعضی افغان‌ها به عنوان کارمندان سازمان ملل صاحب کرسی‌اند. شاید دلیل آن زبان خارجه باشد که عمدتا ایرانی‌ها توجه جدی به آموزش زبان‌های خارجی از جمله انگلیسی، فرانسه، عربی و اسپانیولی ندارند.
برای شرکت در کنفرانس‌های بین‌المللی باید هیئت اعزامی چند ویژگی داشته باشد از جمله مبانی تعلیم و تربیت اسلامی را بدانند، به سند تحول اشراف داشته باشند، زبان خارجه بلد باشند در حوزه تخصصی خود شرکت کنند، نسبت به ارزش‌های انقلاب اسلامی تعصب داشته باشند.
ضرورت سفرها را موضوع آن تعیین می‌کند
*به نظر شما بدنه آموزش و پرورش و معلمان چگونه می‌توانند از نتایج این کنفرانس‌ها و سفرهای تخصصی بهره بگیرند؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: ارائه گزارش سفر به مقامات ارشد و نهاد‌ها مرتبط با آموزش و پرورش و خارج از آن امری الزامی است، اما از این موضوع موثرتر برگزاری جلسات و ارائه گزارش با حضور کارشناسان ذیربط و امضای هیئت علمی در پژوهشگاه تعلیم و تربیت یا دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی و معاونت‌های مرتبط است. انعکاس گزارش‌ها علاوه بر شفاف سازی و در جریان قرار گرفتن افکار عمومی و بدنه کارشناسی تعلیم و تربیت می‌تواند در انتقال تجارب موثر باشد.
* با توجه به هزینه سفرهای خارجی این سفرها چقدر ضرورت دارد و برخی از این سفرها که با هزینه برگزارکنندگان تشکیل می‌شود بهتر نیز در اولویت قرار گیرند؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: اولویت سفر را موضوع آن تعیین می‌کند نه هزینه همچنین اگر سفر ضرورت داشت و آثار و نتایج آن برای کشور و دستگاه آموزش و پرورش مفید و مهم بود هزینه کردن برای آن نه تنها عیب ندارد بلکه لازم هم هست، اما سفر‌هایی که با هزینه دعوت کنندگان یا نهاد‌های بین المللی تشکیل می‌شود چندان هم رایگان نیست و معمولا سالانه در نهاد‌هایی که عضو هستیم حق عضویت می‌پردازیم.
نکته دیگر برخی از این کنفرانس‌ها و دعوت‌ها برای ایجاد مشروعیت یک کشور یا سازمان و جا انداختن یک برنامه بین المللی است که در این صورت باید خیلی احتیاط کرد.
طی چند سال قبل و بعد از کنفرانس اینچئون پیمان ۲۰۳۰ کنفرانسی در هند تحت عنوان آموزش فناوری و صلح برگزار شده بود که پشتیبان مالی آن دولت سعودی و مجریان سازمان ملل بود.
یکی از توصیه‌های آن کنفرانس به بهانه حذف مفاهیم خشونت‌آمیز در برنامه درسی عدم انعکاس تاریخ جنگ در کتاب‌های درسی و برخی حواشی دیگر بود دوستی که از طرف جمهوری اسلامی ایران به این کنفرانس رفته بود وقتی گزارش می‌داد احساس کردم خیلی روشنفکر مآبانه این توصیه را گامی در مسیر صلح با آن عبارت‌های کنفرانس بیان می‌کرد و وقتی اعتراض کردم که چنین کاری یعنی نادیده انگاشتن تجاوز و متجاوزان به تمامیت ارضی یک ملت و خشونت انگاری مقاومت در برابر تجاوز و خیانت به هویت ملی و انقلابی و به صدا درآوردن زنگ سازش با دشمن، در این مراسم بسیاری از معاونان منفعل بودن و معدود افرادی همراهی کردند و غرض از ذکر خاطره این بود که اگر شفاف‌سازی نشود بسیاری از توافق‌ها همراه با قدرت یا خدای نکرده ترک موضوع دینی و ملی اتفاق می‌افتد و بعدا در کشور در برابر تعهد‌های ناروا مسئول می‌ماند.
لذا گزارش اهداف سفر چگونگی سفر و دستاوردهای آن می‌تواند معلمان و کارشناسان در آموزش و پرورش را به سمت حضور فعال در محافل علمی و جهانی سوق دهد.
* آیا خود شما از این سفرهای خارجی بهره‌مند شده را دستاوردی برای شما داشته است؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدیان: در سال‌های اخیر در دولت قبل برای توافق همکاری و افغانستان و در نوبت دیگر به آذربایجان سفر کرده‌ام، ولی هیئت‌های زیادی در تهران از کشور‌های عراق افغانستان لبنان پاکستان تاجیکستان ونزوئلا هند چین ژاپن و غیره را ملاقات کردم، اما دوستان سازمان پژوهش بیشتر به کنفرانس‌های علمی در سطح مدیران و کارشناسان توجه داشتند که نتایج خوبی هم به دنبال دارد همانند سفرهای کارشناسی و مشاوره‌ای همراه تیم‌های اعزامی المپیاد یا کنفرانس‌های علوم، اما خارج از آموزش و پرورش به سفرهای تبلیغی و علمی با دعوت از سوی مراکز اسلامی و برخی از سوی دانشگاه‌ها دعوت شدم و برای من تمام این سفرها همراه با تجربیات جدید بوده است.
سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار: 25دی1397 ، کدخبر: 6797256: www.yjc.ir
