نقدی بر" قلیان هایی که گلدان شد"
وسوسه بدنبال نشانه (Cue indued craving) واژه ای رایج و مورد وثوق در بین متخصصین عصب شناسی اعتیاد و روانپزشکان می باشد.
این اصطلاح به معنی شروع به مصرف مجدد یا افزایش مصرف در فرد مصرف کننده فعلی یا قبلی در اثر مواجهه با یک نشانه از مصرف می باشد.
طبق این اصل هر عامل و نشانه ای که سبب شود تا فرد را به یاد ماده مصرفی بیاندازد ، می تواندبرای فرد به شدت وسوسه انگیز باشد.
این نشانه میتوان یک مکان ، یک شخص و یک وسیله یا قسمتی از ابزار مصرف باشد.
برای مثال فرد با دیدن شخصی که قبلا با او مصرف میکرده و یا حتی با دیدن یک پوستر ضد اعتیاد که در آن صحنه ای از مصرف (حتی با نگرش منفی) دیده شده ، وسوسه به مصرف القا میشود.
به این سبب در پوسترها و تولیدات آموزشی ، توصیه میشود تا از کلمات و تصاویری که نشانه ای از مصرف را در بر دارد ، اجتناب شود.
در یک مورد افراد مراجعه کننده به یک مرکز تحقیقاتی دانشگاهی پیشگیری و درمان اعتیاد ، عنوان کردند که پوسترهای تبلیغاتی ضد اعتیاد برای آنان به شدت جالب ! و البته وسوسه انگیز بوده است.
شرکتهای تولید کننده مواد دخانی نیز سالهاست که از این تاثیر با خبر بوده و با بکار بردن ترفندهایی مانند به استفاده از برند خود در بسته های اقلام خوش نام که نمونه های آن هم اکنون در کشورمان به صورت خمیر دندان ، عطر و چای و خودکار و قهوه ..... موجود است.و نیز استفاده از ابزاری مانند پاکت مواد دخانی در اقلام دخانی مانند جلد تلفن همراه و شکلات و آدامس در بسته های شبیه سیگاراز این قبلیند.
این اقلام علاوه بر تابو زدایی از این وسایل، نوعی نشانه(Cue)برای افزایش مصرف و یا مصرف مجدد را سبب میشوند.
مستندات نشان میدهد که مشاهده وسایل مصرف دخانیات و نیز محل های قبلی سیگار کشی و نیز ابزاز فرعی مصرف مثل فندک، کبریت ، ذغال ، شلنگ و حتی صدای قل قل قلیان نیر به عنوان نشانه سبب القائ وسوسه میشود.
بنابراین شایسته است در تبلیغات ضد دخانی ، هیچگاه از از اجزا و متعلقات و ابزار فرعی دخانی استفاده نشود.
برای مثال تصور کنید ، اگر در یک حرکت مبارزه با دخانیات ، محتویات پاکت سیگار و قلیان (سیگار و توتون) را دور ریخته و آن را پر از پسته و شکلات کرده و آن را بین کودکان و نوجوانان پخش کنیم ، چه اتفاقی میافتد.
شاید اگر سنجش قبل و بعد از اجرای هر طرحی ، بر عهده یک گروه ثالث بود، با تامل بیشتری افکار و ایده های خود را قبل از اجرا کارشناسی میکردیم.