شعارسال: موزه نقاشی پشت شیشه ایران دربرگیرنده مجموعه عظیمی از نقاشی‌های پشت شیشه از دوران صفویه تا عصر حاضر است.بنایی که این موزه در خیابان سعدی شمالی، خیابان برادران قائدی (هدایت سابق)، پلاک 202 قرار دارد.

خاستگاه بنای موزه نقاشی پشت شیشه به سال 1309 بازمی‌گردد و متعلق است به دکتر «سیاوش قشقایی» نخستین متخصص ریه و شش پسر دکتر «حسن شقاقی» از نخستین مدیران کلان وزارت راه و شهرسازی است که ساخت تونل کندوان را هم در کارنامه خود دارد.حسن شقاقی، ساخت عمارت کوشک را در همین خیابان برادران شهید قائدی یا هدایت سابق در کارنامه خود دارد.

درحدود سال ۱۳۲۸ دكتر سياوش شقاقی كه متخصص در جراحی و بيماری‌های ريوی بود به همراه همسر سویسی خود ايران بازگشت و پدرش مرحوم مهندس شقاقی اين ساختمان را به پسرش هديه كرد. ضمن اينكه مرحوم مهندس شقاقی مجددا شروع به ساختن بنای جديدی درقسمت جنوب غربی اين محوطه، جهت ايجاد يك كلينيك بزرگ و مجهز برای مسلولان كشور كرد كه مرحوم دكتر شقاقی مدت ۴۰ سال به مداوای بيماران مسلول و البته بيماران مبتلا به انواع بيماری‌های ريوی در اين كلينيك پرداخت که متأسفانه اکنون این کلینیک تخریب و به جایش پاساژ ساخته شده است.

پس از فوت دكتر شقاقي در سال ۱۳۶۱، این خانه توسط وراث وی به شخص دیگری واگذار و در سال 1374کل مجموعه به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران فروخته شد و پس از بازسازی در سال 1377 خورشیدی به صورت گنجینه‌ای از آثار نقاشی پشت شیشه از سوی شهرداری تهران، به سازمان میراث فرهنگی واگذار شد. این آثار در زمستان سال 1389 و در دولت دهم مدتی به ارگ آزادی منتقل شد؛ با آمدن دولت یازدهم رهسپار جای نخستین خود شد. خوشبختانه با آغاز مرمت این بنا از مهرماه 97 این امید پیش رو قرار دارد که بالاخره این موزه کوچک روزهای خوشی را پیش رو داشته باشد.

البته در کنار مشکلات ریز و درشتِ این روزهای موزه‌ای، کافه‌ای که در جریان یک تفاهم‌نامه‌ی نادرست بیش از سه سال است شانیت موزه را زیر سوال برده، به کلاف سر در گم موزه تبدیل شده است. از سوی دیگر با پایان مدت زمان قرار دادِ این موزه در مکان کنونی یعنی خانه دکتر شقاقی، موقعیت مکانی موزه هم زیر سوال است و شهرداری به واسطه‌ی بخشنامه‌های جدیدش نمی‌تواند این موزه را همچنان در حالت عادی در اختیار میراث فرهنگی قرار دهد.

از سویی 28 اردیبهشت مصادف با روز موزه‌ها، حجت نظری عضو کمیسیون فرهنگی – اجتماعی شورای شهر تهران از این موزه بازدیدی داشت.

او با توجه به اتمام قرارداد موزه نقاشی پشت شیشه با شهرداری توضیح داد:« در دوره شهرداری قالیباف فضاهایی به اسم خیریه، هیأت یا مراکز فرهنگی در اختیار عده‌ای خاص قرار گرفت که در شورای جدید مصوبه‌ای تنظیم شده که به موجب آن اگر قرار است مکان و فضای شهری به شخصی و گروهی واگذار شود باید به تایید شورای شهر برسد مانند موزه ایران درودی.

ما انتظار داریم وقتی که با سازمان میراث فرهنگی تعامل می‌کنیم و چیزی را در اختیارش قرار می‌دهیم متقابل آن سازمان هم چیزهایی را در اختیار شهر قرار دهد. این کمترین خواسته‌ایم که ما داشتیم تا کنون هم این‌گونه بوده اما به ندرت محقق شده است. ما خواسته‌ای برای شهرداری یا شورای شهر نداریم .خواسته ما این است که ابزارهایی که در اختیار دارند به نوعی آنها را در معرض دید عموم قرار دهند که همه شهروندان بتوانند از آن استفاده کنند.

امیدواریم تعاملات سازمان میراث فرهنگی و شهرداری در حوزه موزه‌ها و فضاهای میراث فرهنگی و گردشگری بیشتر شود. از این که موزه نقاشی پشت شیشه همچنان به فعالیت‌های خود ادامه دهد هم استقبال می‌کنیم و تمام تلاشمان را می‌کنیم که تنها این مجموعه به عنوان تنها موزه تخصصی نقاشی پشت شیشه جهان بقا و دوام داشته باشد اما این مستلزم آن است که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هم تعهداتی را در حوزه گردشگری برای شهروندان تهرانی به ما بدهد و در تعامل با یکدیگر یک مجموعه را پیش ببریم.»

حال فرصتی دست داد تا در خصوص وضعیت مرمت و آینده موزه نقاشی پشت شیشه با مهدی کارخانی مدیر موزه نقاشی پشت شیشه به گفت و گو بنشینیم.

تعریف شما از نقاشی پشت شیشه چیست؟

یکی از مشکلات نقاشی پشت شیشه آن است که تعریف درستی از آن وجود ندارد. تاکنون این گونه القا می شد که نقاشی پشت شیشه، نقاشی است که بر روی پشت شیشه توسط رنگ‌های غیر کوره‌ای انجام می شود. این تعریف اشتباه است.

من با توجه به تحقیقاتی که انجام دادم، نقاشی پشت شیشه یکی از زیرشاخه‌های هنر نقاشی است که بر بستری از شیشه به روش معکوس‌نگاری ترسیم می‌شود به نظرم این تعریف طرح دقیق‌تری از نقاشی پشت شیشه است

در حال حا ضر چند اثر در مخزن وجود دارد؟

444 اثر

مرمت موزه در چند فار تعریف شده بود؟

از ابتدای مهرماه سال ۱۳۹۷ عملیات مرمتی موزه نقاشی پشت شیشه شروع شد. پروژه مرمت این موزه در سه فاز تعریف شده بود. فاز نخست امنیت و لوازم الکترونیکی، فاز تأسیسات و فاز سوم پروژه مرمت بنا بود.

در بحث مرمت بنا با توجه به اتفاقاتی که پیشتر افتاده بود شکل و ظاهر موزه شبیه به استانداردهای موزه‌ای نبود. تلاش کردیم به سمت استاندارد موزه‌ی حرکت کنیم به همین دلیل کفپوش سیاه موزه را تغییر دادیم، کف کلا عوض شد. یک سری پنل‌های گچی اضافه داشتیم که جلوی پنجره‌ها را گرفته بود که خوشبختانه آنها را هم برداشتیم.

می‌دانید که پنجره در بنای قاجاری عضو اصلی معماری این دوره به شمار می‌رود و چون این پنل‌های گچی دیدِ پنجره‌ها را گرفته بودند، آنها را حذف کردیم. یک سری ستونهای اضافه که هیچ کاربرد سازه‌ای، معماری و زیبایی شناسی نداشتند هم در سال ۷۷ به بنا اضافه شده بود که در جاهای مختلف موزه به کار بود.همه این الحاقات را حذف کردیم. تمام لوله کشی و سیم کشی‌های موزه را از داخل کار کردیم.پیش‌تر داخل موزه لوله کشی گاز وجود داشت که همه آنها حذف شد. طبق دستورالعمل استانداردسازی اداره موزه‌ها هیچ گونه لوله کشی و وسیله گازسوزی نباید داخل موزه‌ها باشد که در مرمت جدید این اصول رعایت شد و تمامی لوله‌های تاسیسات به خارج از عمارت اصلی انتقال داده شد.

در حال حاضر هیچ لوله تاسیساتی و سیم روی کاری داخل موزه وجود ندارد سیم کشی های برق مجموعه که طی سالیان متمادی فرسوده شده بود و غیر استاندار بود همه تغییر کرد. و سیم کشی ضد حریق و نسوز استفاده کردیم سیستم حفاظت الکترونیک را به روز کردیم در حال حاضر به لحاظ حفاظت الکترونیکی هیچ مشکل و کمبودی وجود ندارد.

فاز بعدی مرمتی به اعتبارات سال ۹۷ برمی‌گشت که با اعتبارات سال ۹۶ تداخل پیدا کرد و پروژه مرمت ما از اول مهرماه شروع شد و تا ۲۹ اسفندماه ادامه یافت. در طول این ۶ ماه هم اعتبارات سال ۹۶ آمد و هزینه شد،هم اعتبارات سال ۹۷، چسبیدن این دو اعتبار به لحاظ زمانی به یکدیگر کار را مشکل‌تر کرد. پروژه‌های مرمتی موزه هم آغاز شد. در پروژه‌های مرمتی سال ۹۷ رنگ آمیزی موزه را داشتیم.

برای انتخاب رنگ هم تلاش کردیم که با رنگ گالری‌های دنیا مطابقت داشته باشد. ضمن اینکه چون آثار ما نقاشی پشت شیشه هستند. بکارگیری رنگ‌های درخشان و پر تلألو در آن صحیح نیست. در واقع چون جنس آثار شیشه و آینه است و از سویی به اندازه کافی در اثار رنگ هم داریم بنابراین مجبوریم از زنگی استفاده کنیم که جلوی جلوه‌گری آثار را نگیرد و به برجسته سازی آثار کمک کند.

برای بعد از عید هم فاز نورپردازی در حال اجرا است. تلاش شد کار توسط یک تیم حرفه‌ای موزه‌ای با نور پردازی‌های خاص طراحی شود. آثار ما چون شیشه هستند، انعکاس نور بالایی دارند و نیازمند نورپردازی خاصی هستند که اجرای آن بعد از عید صورت گرفت. بحث دیگر استاندار سازی مخزن موزه هاست و البته انتقال موتور خانه هم در دستور کار هست.

قرار بود انتقال موتور خانه که در کنار مخزن قرار داشت هم صورت بگیرد چرا که هم آسیب‌های بیولوژیکی به آثار می‌زد و هم وجود موتورخانه در کنار آثار نقاشی که قاب‌های چوبی دارند، خطرناک بود. البته انتقال موتورخانه فاز سنگینی بود که با مشورت کارشناسان اداره کل موزه‌ها قرار شد این انتقال صورت نگیرد اما اصلاحات خوبی روی این موتور خانه و مخزن انجام شود.

یک توضیح هم در مورده نمایشگاهی که نوروز برگزار شد بدهید؟

ما تمام تلاش خود را کردیم که بخش زیادی از پروژه عمرانی مرمت موزه در سال ۹۷ به اتمام برسد و تمایل نداشتیم کاری به سال ۹۸ محول شود. تمام تلاش خود را برای ایجاد شرایط نمایش آثار در داخل موزه به کاربردیم و تا آخرین لحظات ۲۹ اسفند من و همکارانم همه تلاش خود را کردیم. نمایشگاه ایام نوروز شامل آثار هنرمندان معاصر نقاشی پشت شیشه بود که با حضور ۱۳ هنرمند معاصر و پیشکسوت نقاشی پشت شیشه تعداد ۲۶ اثر به نمایش گذاشته شد در طیف و سبکهای مختلف نقاشی پشت شیشه که علاقه‌مندان می‌توانستند روش‌ها و تکنیک‌های مختلف نقاشی پشت شیشه را با دیدن این آثار از نزدیک تجربه کنند.

آیا تلاشی هم خواهید کرد که با هنرمندان نقاشی پشت شیشه در سایر کشورها ارتباط برقرار شود؟

نقاشی پشت شیشه جز رشته‌هایی است که در خیلی از نقاط جهان مورد توجه قرار گرفته است. این توجه به دلیل آن است که این نوع کار در زیر شاخه نقاشی قرار می‌گیرد و در خیلی از نقاط جهان تلاش شده تا به صورت حرفه‌ای وارد این شاخه از هنر نقاشی شوند یا حداقل آن را تجربه کنند.

حتی «واسیلی کاندینسکی» هنرمند روس آبستره کار، در دوره‌ای از فعالیت خود به روش نقاشی پشت شیشه، آثار هنرمندانه‌ای را خلق کرد، با همان ویژگی که باقی آثارش دارد. بنابراین خیلی از هنرمندان نقاش این نوع کار را تجربه کرده‌اند. این حالت در خود ایران هم وجود دارد مثلاً «علی اکبر خان صنعتی» دوره‌ای با تمام ویژگی آثاری که از خود به جای گذاشته است نقاشی پشت شیشه کارکرده و چند اثر باقی گذاشته یا خانم «سیما مهین دخت عظیما» نقاش برجسته‌ای که از شیشه و تکنیک نقاشی پشت شیشه به عنوان عنصر بصری در برخی آثار نقاشی خود بهره برده است. در سال ۱۳۴۸، زمانی که همسرش برای مأموریتی عازم خوزسان می‌شود با جمعی از بانوان، خیریه تشکلی را برای کمک به مردمان سیل زده خوزستان تشکیل می‌دهد و در یکی از همان منازل که کلبه «عبد الجلیل» مشهورترین نقاش آن منطقه است با سبک نقاشی پشت شیشه آشنا می‌شود و با اینکه در فضای مدرنیته مشغول به تجربه بود، تصمیم گرفت این شیوه قدیمی از نقاشی ایرانی را با سبکی نوین دوباره احیا کند.

در حال حاضر هم نقاشان زیادی هم نقاشی پشت شیشه را هم به عنوان بخشی از تجربه نقاشی در کارنامه خود دارند.بنابراین فقط نمی‌توانیم از چند کشور یاد کنیم اما قطعا تمرکز بر این رشته در ایتالیا و آلمان بیشتر بوده است. دوست داریم این ارتباط را هم از طریق روابط بین الملل سازمان مرکزی میراث فرهنگی برقرار کنیم. نیتمان هست که امسال با سفارت آلمان و ایتالیا ارتباط برقرار کنیم و با رایزن‌های فرهنگی در تعامل باشیم.

برنامه سال امسال موزه نقاشی پشت شیشه چه خواهد بود و چه فرقی با موزه سالهای گذشته دارد؟

موزه نقاشی پشت شیشه را به هیچ عنوان نمی‌توانیم با موزه‌ملی یا با موزه رضا عباسی، آبگینه و...مقایسه کنیم. این موزه شامل آثار تاریخی نیست. در حقیقت موزه‌ای است که برای حفظ یک رشته و یک شاخه از هنر و هنرهای سنتی تشکیل شده است.به همین خاطر مخاطب آن خاص است. مخاطبی است که این رشته را می‌شناسد و دوست دارد در این رشته فعالیت کند.

به لحاظ مخاطب و تعداد بازدید کننده نمی‌توان ما را با دیگر موزه‌ها مقایسه کرد. رسالت موزه نقاشی پشت شیشه چیز دیگری است. ما نمی‌خواهیم صرفاً یک اثر تاریخی را به نمایش بگذاریم بلکه می‌خواهیم تکنیک و روش نقاشی پشت شیشه را در وهله اول حفظ کنیم و در درجه دوم اشاعه دهیم. این رسالت موزه‌ای ما است اما در خصوص چشم انداز همانطور که به لحاظ ظاهری موزه یک پوست اندازی را داشته است قطعاً به لحاظ مفهومی و کارکرد هم در حال پوست اندازی است. اتفاقی که ما به دنبال آن هستیم این است که بتوانیم یک جریان‌سازی هنری را به وجود آوریم. یکی از دلایل رکود این رشته از هنر هم همین است که چون جریانی در آن صورت نمی‌گیرد.ما باید بتوانیم خودمان را در مسیر جریان هنرهای تجسمی قرار دهیم و در مسیر اتفاقات هنری که در کشور رخ می‌دهد قرار دهیم و تا بتوانیم در حرکت بمانیم.برای این جریان سازی یکی از روشها برگزاری نمایشگاه است و البته یکی دیگر از روش‌ها آموزش است.

من همین جا اعلام می‌کنم که موزه نقاشی پشت شیشه خاستگاه و خانه تمام کسانی است که علاقه مند به این رشته هستند و از همه دعوت می‌کنم اگر خواهان گسترش فعالیت هنری خود در این رشته هستند با کمک هم بتوانیم در مسیر جریانات هنری قرار بگیریم.

از سویی تلاشمان را خواهیم کرد در سال پیش رشته نقاشی پشت شیشه وارد دانشگاه‌ها شود حداقل در گروه صنایع دستی و نقاشی رشته‌های دانشگاه قرار گیرد. رایزنی‌های هم در این زمینه انجام شده که این شاخه از نقاشی وارد گروه هنر دانشگاه شود.

هرچند نقاشی پشت شیشه شاخه‌ای از رشته‌های هنری است اما در رشته‌های دانشگاهی در زیر شاخه هنری قرار ندارد. تلاش ما این است که آن را به عنوان یک واحد درسی وارد زیرشاخه هنرهای تجسمی کنیم.به این ترتیب می‌توانیم امیدوار باشیم تعداد زیادی از کسانی که هنر می‌خوانند با این رشته هم آشنا شوند.

بحث دیگر گسترش آموزش است. از اینها مهمتر فعالیت‌های صنفی و انجمنی است که باید افزایش یابد. در حال حاضر انجمن هنرمندان نقاشی پشت شیشه ایران در شرف تاسیس است که شروع فعالیتش را از موزه آغاز کرده است. اینها سمنها و انجمن‌هایی هستند که در صورت فعال شدن خیلی خوب می‌توانند راه خود را پیدا کنند. در تلاشیم که این هنر را وارد جشنواره‌ها و دو سالانه‌های تجسمی هم کنیم.

البته امیدواریم امسال بتوانیم سمپوزیوم نقاشی پشت شیشه را در همین موزه برگزار کنیم. شاید به نظر آرزوی بزرگی باشد اما اگر اتفاق بیفتد به جریان‌سازی فرهنگی کمک شایانی می‌کند. هر اتفاقی در این حوزه بهتر است با محوریت موزه شکل بگیرد چون موزه خاستگاه این هنر است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت اسکان نیوز، تاریخ انتشار: 16خرداد1398 ، کدخبر: 20248: eskannews.com