باوجود تصویب قانون مدیریت پسماند در سال ۱۳۸۳، هنوز هم روستاهایی در استان اصفهان وجود دارد که برای پسماندهای خانگی آنها حتی محل دفن اصولی در نظر گرفته نشده و به همین دلیل چالههایی در نزدیکی روستاها محلی برای دپوی پسماندها و پرسه جانواران شده است.
درحالیکه براساس ماده ۱۲ قانون مدیریت پسماند، وزارت کشور موظف است با هماهنگی سازمان حفاظت محیطزیست و وزارت جهاد کشاورزی، محلهایی را برای دفن پسماندها براساس ضوابط زیستمحیطی تعیین و اعتبارات، تسهیلات و امکانات لازم را برای ایجاد و بهرهبرداری از محلهای دفع پسماند، رأسا یا توسط بخش خصوصی فراهم کند.
زیرساخت هست، اما مردم رعایت نمیکنند
در همین ارتباط عیسی فلاح، دهیار روستای حسن رباط از توابع شهرستان میمه، میگوید: بهرغم اینکه از سال ۹۳ تاکنون در راستای اجرای قانون مدیریت پسماند، هر هفته حدود یک تن زباله خانگی بهصورت مکانیزه جمعآوری و به شرکت پسماند برخوار منتقل میشود، اما هنوز هم هستند افرادی که زبالههایشان را به چالههای زباله اطراف روستا انتقال میدهند؛ چالههایی که بهصورت کارشناسینشده بهوجود آمدهاند و در جهت باد قرار دارند و وزش باد گاهی بوی تعفن را بهسمت روستا پراکنده میکند.
وی میافزاید: خانهدومیها یا همان بومیهای روستا که آخر هفته برای تفریح به این منطقه میآیند نیز هنگام بازگشت در بین راه و در مسیر تردد زبالههایشان را رها میکنند که با وزش باد یا توسط حیوانات در منطقه پراکنده شده و آلودگی زیستمحیطی را دوچندان میکند. تأسفبرانگیزتر اینکه حیوانات و دامها نیز ممکن است با خوردن پلاستیکها و زبالهها تلف شوند.
این دهیار اضافه میکند: تفکیکنشدن زبالهها از مبدأ، تحمیل بار مالی زیاد برای جمعآوری و حمل به مراکز بازیافتی و مسیر طولانی ازجمله مهمترین مسائلی است که کار خدماترسانی در روستاها را دشوار میکند. این وضعیت نهتنها برای روستای حسن رباط که برای بسیاری از روستاهای دورافتاده استان بهمراتب بدتر است.
زبالههای روستایی بهصورت غیراصولی دفن میشود
ایجاد آلودگی هوا ناشی از سوختن زبالهها در فصول گرم سال و سوزاندن پسماند توسط افراد دورهگرد که در روستاها بسیار مشاهده میشود، ازجمله پیامدهای زیستمحیطی رهاکردن و دپوی زبالهها در اراضی و بیابانهای اطراف روستاهاست.
مهدی ریاحی، معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان اصفهان، میگوید: ورود فلزات سنگین و سموم ناشی از شیرابه و زباله رهاشده در محیط، موجبات آلودگی خاک و منابع آب زیرزمینی را فراهم میآورد.
وی میافزاید: آلودگی خاک و تخریب اراضی بکر ناشی از تخلیه و رهاسازی زباله، آلودگی منابع آب ناشی از شیرابهها، پراکنش زباله ناشی از تفکیک و جداسازی غیراصولی اقلام قابلبازیافت توسط افراد دورهگرد، پراکنش اقلام سبک زباله در اراضی اطراف، شیوع بیماریهای مشترک بین دام و انسان، تبدیلشدن به محلی برای تخلیه زباله توسط سایر افراد رهگذر، بازیافت غیراصولی پسماندهای پزشکی (بهدلیل مرغوبیت نوع پلاستیک استفادهشده در این ضایعات) توسط افراد سودجو و ایجاد بوی تعفن نیز از دیگر تبعات و خطرات زیستمحیطی ناشی از دپوی زبالهها در اطراف روستاهاست.
ریاحی میگوید: زباله روستاهای اطراف اصفهان توسط شش شرکت مدیریت پسماند به کارخانه کمپوست منتقل و در آنجا به کود تبدیل میشود، اما زباله سایر روستاها در محلهای دفن زباله روستایی که بهطور عمده فاقد مجوز محیطزیست هستند، منتقل و در برخی موارد بهصورت غیراصولی دفن میشود.
معاون فنی اداره کل حفاظت محیطزیست استان اصفهان اضافه میکند: از طریق ادارات حفاظت محیطزیست شهرستانهای استان پیگیریهای لازم بهمنظور اخذ مجوز محیطزیست و دفن اصولی زباله با بخشداریها صورت گرفته، اما بهجز چند مورد اندک، بهبود حاصل نشده است.
در استان اصفهان ۱۰۶ شهر و نزدیک به یکهزار و ۴۵۰ روستا وجود دارد که از این شمار حدود ۸۵۲ روستا دارای دهیاری است که براساس سرشماری سال ۹۵ بالغ بر 613 هزار و 73 نفر در این روستاها زندگی میکنند و بقیه روستاها نیز بهدلیل جمعیت کمتر از ۲۰ خانوار، دهیاری ندارند، اما گفته شده که پسماندهای این روستاهای کمجمعیت نیز جمعآوری میشود.
این در حالی است که شرق اصفهان تاکنون شرکت مدیریت پسماند نداشته و در حواشی برخی روستاهای غرب استان نیز انباشت زبالهها قابل مشاهده است و به بیان سادهتر ساماندهی اصولی پسماند این مناطق بهبهانههای اقتصادی، چندان جدی گرفته نشده است.
مدیریت پسماند روستایی بهصورت کامل اجرا نشده است
در همین ارتباط، علی رحمانی، مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری اصفهان، میگوید: روستاهای شرق اصفهان بهعلت پراکندگی و مسیرهای طولانی فاقد شرکتهای مدیریت پسماند بوده و بیشتر روستاها یا دارای محل دفن مستقل یا مشترک بین چند روستا هستند.
وی میافزاید: زباله روستاهای شرق استان تاکنون توسط تعاونیهای این منطقه بهصورت مستقل جمعآوری و دفن شده است. شرق اصفهان شرکت مدیریت پسماند ندارد، زیرا راهاندازی یک شرکت باید صرفه اقتصادی داشته باشد؛ برای مثال باید روزی ۱۰۰ تن پسماند خانگی جمعآوری شود.
بهگفته رحمانی، مدیریت پسماند با توجه به مشکلات هنوز بهطور کامل در استان پیادهسازی نشده است، ولی از نظر فنی و اصولی زباله روستایی بهصورت مطلوب جمعآوری و دفن میشود.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری اصفهان یکی از مشکلات را طرح منطقهای جمعآوری زباله عنوان میکند و میگوید: در این طرح فقط پنج تا شش نقطه برای جمعآوری پسماند کل استان در نظر گرفته میشود و میزان زباله برای هر خانوار حدود ۶۰۰ گرم است؛ درصورتیکه برای احداث شرکت مدیریت پسماند میزان زباله یک نقطه باید حدود ۱۰۰ تن برآورد شود، زیرا در این صورت صرفه اقتصادی دارد.
رحمانی اظهار میکند: فاصله محل روستا از محل دفن نیز یکی دیگر از مشکلات مدیریت پسماند است که در حقیقت در مسافت ۵۰ کیلومتری برای شرکتهای مدیریت پسماند صرفه اقتصادی دارد.
وی با اشاره به اینکه حملونقل در بیشتر روستاها با ماشین حمل زباله پوششدار صورت میگیرد، میافزاید: بهطور کلی در همه روستاهای استان کار جمعآوری زباله بهصورت مستقل یا توسط شرکت مدیریت پسماند انجام میشود.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری اصفهان میگوید: در سطح استان علاوهبر شرکتهای تعاونی و دهیاریها، هشت شرکت در زمینه مدیریت پسماند مواد زائد شهرها و روستاهای استان فعالیت دارند که ازجمله میتوان به سازمان مدریت پسماند شهر اصفهان و حومه و شرکتهای بازیافت مواد شهرستانهای کاشان و آران و بیدگل، نجفآباد و تیران و کرون، شاهینشهر و میمه، برخوار و خمینیشهر، مبارکه، گلپایگان و خوانسار و فلاورجان اشاره کرد.
وی سطح آموزش در روستاها را مطلوب عنوان میکند و میافزاید: بهنوعی تفکیک زباله در روستا از برخی مناطق شهری نیز بهتر است. از سوی دیگر روستاییان زبالههای خود را رها نمیکنند، بلکه بیشتر مسافرانی که از کنار روستاها گذر میکنند، زبالههای خود را در همان مناطق رها کرده و کار خدماترسانی را دشوارتر میکنند.
رحمانی درخصوص میزان بودجه موردنیاز برای مدیریت پسماند روستاهای استان میگوید: با توجه به تورم موجود درحالحاضر این رقم قابل برآورد نیست، اما اجرای اصولی آن در حداقل ۸۵۲ روستا هزینه گزافی است.
بیخطرسازی پسماندهای ۴۸۸ خانه بهداشت روستایی
بهگفته یک کارشناس حوزه پسماند بهازای هر نفر یک سرانه پسماند وجود دارد که آن را شهرداریها و دهیاریها هزینه میکنند که حدود ۷۰ تومان بهازای هر کیلوگرم پسماند است و براساس آمار متوسط کشوری تولید پسماند هر فرد بین ۶۰۰ تا ۷۰۰ گرم در روز است.
اما پسماندهای روستایی فقط از نوع خانگی نیست؛ مدیریت پسماندهای کشاورزی، شیمیایی و عفونی خانههای بهداشت نیز از نظر زیستمحیطی و بهداشتی بسیار اهمیت دارد.
رسول حمامی، کارشناس گروه توسعه شبکه و مسئول طرحهای کاربری بهداشتی درمانی و پایش خانههای بهداشت دانشگاه علوم پزشکی استان اصفهان، درخصوص نحوه مدیریت و ساماندهی پسماندهای شیمیایی و عفونی در خانههای بهداشت روستاهای استان میگوید: پسماند شیمیایی در خانههای بهداشت وجود ندارد، بیشتر پسماند عفونی است که براساس قانون مدیریت پسماند اینها بهصورت جدا در ظروف ویژه جمعآوری شده و در بیمارستان شهرستانها بیخطرسازی میشود.
وی میافزاید: درحالحاضر در ۴۸۸ روستای استان خانه بهداشت وجود دارد و در این شمار، خانههای بهداشت قانون مدیریت پسماند اجرا و در بیمارستانهای مراکز شهری بیخطرسازی میشود و همه بیمارستانهای استان به دستگاه اتوکلاو مجهز است.
باوجود اینکه بهگفته مسئولان استان، پسماندهای خانگی ۸۵۲ روستا در ۱۰۶ شهر استان اصفهان جمعآوری و در محلهای گاه اصولی دفن میشود، اما همچنان این سؤال مطرح است که تکلیف منابع آبوخاک و محیطزیست باوجود نابسامانی وضعیت پسماندهای بسیاری از روستاها، محلهای نامناسب دفن و چالههای زباله بدون عایق چیست؟ چرا باوجود قانون مدیریت پسماند، همچنان باید شاهد دپوی زباله در حواشی برخی روستاها و تهدید سلامتی مردم باشیم؟ بهای صرفه اقتصادی امروز را چه کسانی در آینده پرداخت خواهند کرد؟
شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری سبزینه ،تاریخ انتشار: 23 مرداد1398،کدخبر:73379 ،www.sabzineh.org