لازم به ذکر است که مراسم افتتاحیه این دوره، با حضور دکتر سورنا ستاری و احمد واعظی رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم عصر روز شنبه ۱۳ مرداد در تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شده بود. در ادامه گزارش مختصری از این رویداد ارائه می‌شود:

آیت الله جوادی آملی

در ابتدا آیت الله جوادی آملی در سخنانی گفت: شناخت بُعد غیر مادی انسان تنها از طریق معارف اسلامی ممکن است. وی با اشاره به دشواری‌های شناخت ابعاد غیر مادی انسان ادامه داد: این بُعد مهم که هویت اصلی انسانی را تشکیل می‌دهد ابعاد ناشناخته زیادی دارد و تنها با استفاده از معارف اسلامی می‌توان این بُعد را شناخت.

دکتر پارسانیا

حجت الاسلام و المسلمین دکتر پارسانیا هم در این مراسم با طرح این پرسش که هدف اصلی و پرسش اصلی این طرح چیست؟ گفت: پرسش از اینکه علم چیست و علوم انسانی چیست و نسبت علوم انسانی با سایر علوم چیست، یک پرسش هویتی برای این رشته‌هاست و همچنین یک پرسش هویتی و بنیادی برای فرهنگ اسلامی و تمدن اسلامی است بنابراین نباید مسئله تقسیم بندی علوم و تعریف علوم را دست کم بگیریم.

در واقع، باید به این سوالات بپردازیم که علوم انسانی مدرن چیست و تقسیم بندی آن چگونه است و با علوم پایه چه فرقی دارد؟ تفاوت انسانیات و علوم انسانی چیست؟ این‌ها پرسش‌هایی است که در این دوره به دنبال آن هستیم البته در غرب سوال‌هایی در مورد فلسفه علوم به وجود آورده اند اما آن سوال‌ها، سوال‌های ما نیست.

همچنین گفت: در پاسخ به این سوال که علوم انسانی چرا اینگونه تعریف شده است؟ باید گفت گاهی ترجمه‌های دقیقی برای تقسیم بندی‌های غربی علوم نداریم و به عنوان مثال ما Humanities را به علوم انسانی ترجمه کرده ایم که این ترجمه صحیح نیست. نظام آموزشی همه کشورها نوعاً متاثر از نظام آموزشی غربی است البته ما باید دیگری خود را بشناسیم اما نباید تقلید کنیم و این تجربه، صرفاً تجربه بخشی از بشریت در بخشی از تاریخ است.

دکتر واعظی

حجت الاسلام و المسلمین دکتر احمد واعظی هم در این مراسم گفت: تمدن فقط برآمده از علوم طبیعی نیست بلکه در نهایت مرهون رشد علوم انسانی هم هست چون خروجی علوم انسانی، نهادسازی و سیستم سازی‌های حکمرانی است.

وی افزود: هر تمدنی یک وجه سخت افزاری و یک وجه نرم افزاری دارد؛ وجه سخت افزاری مانند معماری، شهرسازی، حمل و نقل و ابزار تولید و… است و وجه نرم افزاری تمدن عبارت است از نگرش‌هایی است که قدرتی را به جامعه می‌دهد که معضلات خود را حل کند. علم هم در وجه سخت افزارانه و هم در وجه نرم افزارانه تمدن سهیم است و در آن ایفای نقش می‌کند.

رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: رشد علوم طبیعی هم به توانایی و بینش انسان و جامعه کمک می‌کند و هم خروجی فناورانه علم، چهره سخت افزارانه تمدن را دگرگون می‌کند؛ اما چیزی که از آن غفلت می‌شود نقش عظیمی است که علوم انسانی در تمدن ایفا می‌کند.

همچنین، علوم انسانی با خود نهادسازی لازم را می‌آورد و اینکه امروز جوامع به سمت پارلمان و نقش آفرینی احزاب و نهادسازی‌های نظارتی و شکل دهی نظام بروکراتیک می‌روند، همه این موارد خروجی‌های علوم انسانی است.همانطور که علوم طبیعی و رشد فناورانه حمایت و پشتیبانی می‌خواهد، علوم انسانی هم حمایت می‌خواهد البته جنس حمایت آن متفاوت است.

وی گفت: اولاً ما نیازمندیم، ماهیت علوم انسانی را بشناسیم و بدانیم جایگاه آن را در نظام معرفتی بشر چیست؛ ثانیاً نیازمند به مسئله خوانش انتقادی علوم انسانی موجود هستیم.

ثالثاً ما نیازمند این هستیم که به دنبال حل مسائل بومی خودمان باشیم. مثلاً آثار هابز، جان لاک و… متاثر از اوضاع سیاسی اجتماعی آن دوره انگلستان بود و راه حل برای آن جغرافیای سیاسی و فکر است بنابراین همیشه عالم به واقعیت‌های عینی جامعه خود می‌نگرد و می کوشد راه حل پیدا کند پس ما احتیاج داریم به مشکلات خودمان معطوف شویم.

رابعاً ما نیازمند شکل گرفتن و جدی تر شدن فرآیند تولید علم و نظریه پردازی برای حل مسائل بومی خود هستیم؛ ما باید کمک کنیم که جامعه علمی به این مسائل نگاه جدی تری داشته باشد.

دکتر ستاری

به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، دکتر سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور در این مراسم طی سخنانی گفت: حرکت در مسیر تجاری‌سازی ظرفیت‌های علوم انسانی با میدان دادن به کسب و کارهای دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها، فرصت‌های تازه اشتغال و ارزش آفرینی از راه برطرف ساختن مشکلات جامعه خلق می‌کند و پیروزی در میدان مبارزه علیه تمام عیار تهاجم فرهنگی را به ارمغان می‌آورد.

وی با اشاره به اهمیت وجود یک زیست‌بوم برای بروز توانمندی‌ها در حوزه علوم انسانی افزود: نام دانشمندان ارزنده‌ای همچون ابن هیثم، زکریای رازی، فارابی بر تاریخ این کشور ماندگار شده است، اما اکنون با وجود این که کشور در آموزش نسبت به هر دوره دیگری به میزان بیشتری بودجه هزینه می‌کند، اما نتوانسته‌ایم این تجربه موفق در بروز و ظهور دانشمندان نام آور را تکرار کنیم و خلأ وجود یک زیست‌بوم مساعد برای بروز این دانشمندان حس می‌شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر جزم شدن عزم‌ها برای ایجادزیست‌بوم مساعد نوآوری‌ها و زمینه بروز دانشمندان تاریخ‌ساز کشور ادامه داد: این ظرفیت شکوفایی دانشمندان برجسته در میان دانشجویان و استعدادهای برتر کشورمان وجود دارد، اما باید محیطی وجود داشته باشد تا این افراد توانمندی‌هایشان را نمایان کنند.

دکتر ستاری با بیان این که بسیاری از کسب و کارهای استارتاپی در مسیر تولید محصولات علوم انسانی گام گذاشته اند و به موفقیت‌های چشمگیری در خلق ارزش افزوده و اشغال توأم با تحول فرهنگی جامعه دست‌یافته‌اند، ادامه داد: شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌های حوزه تولید محتوا و علوم انسانی، مبارزان خط مقدم تهاجم فرهنگی و اقتصادی به شمار می‌روند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی به ضرورت تمرکز بر حضور بخش خصوصی اشاره کرد و گفت: در حوزه علوم بنیادی و پایه، دولت‌ها موظف به سرمایه‌گذاری هستند اما برای تولید محصول و لمس رشد اقتصادی، باید میدان به سرمایه گذار بخش خصوصی داده شود که با پول خود پژوهش را به پیش می‌برد.

معاون علمی و فناوری رئیس جمهور حضور بخش خصوصی و حمایت از محصول مبتنی بر نیاز بومی جامعه را عامل اثرمند در جریان‌ساز بودن و رونق محصول حوزه علوم انسانی دانست و افزود: محصولی تأثیرگذار خواهد بود که جامعه خواهان و مشتاقش باشد به ویژه در حوزه علوم انسانی و فرهنگی؛ زمانی جامعه شیرینی چنین محصولی را می‌چشد که بخش خصوصی به میدان سرمایه گذاری وارد شود و اگر بتوانیم چنین زیست بومی را برای نقش آفرینی بخش خصوصی به راه بیندازیم، قطعاً می‌توانیم اندوخته‌های فرهنگی و تاریخی و دینی خود را نیز به مدد یک محصول ارزش آفرین و رقابتی، فرهنگسازی و ترویج کنیم.

وی ادامه داد: اگر به بخش خصوصی که سرمایه خود را با پژوهش‌های علوم انسانی همراه کند میدان دهیم، قطعاً به محصول کارآمد و اثرمند خواهیم رسید. هیچ دانشگاه یا مرکز پژوهشی در دنیا مستقیماً محصول تولید نمی‌کند و این کار، در قالب شرکت‌های حمایت شده توسط دانشگاه محقق می‌شود، اگر به دنبال محصول فرهنگی موفق و اثرگذار هستیم، این شرکت‌ها با پشتوانه دانشگاه باید در این مسیر وارد شود.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر جایگاه تعیین‌کننده علوم انسانی در رونق اقتصاد دانش‌بنیان گفت: هنگامی که از اقتصاد دانش بنیان می‌گوییم درباره علوم انسانی صحبت می‌کنیم چراکه بخش عمده‌ای از این اقتصاد، متکی و مبتنی بر علوم انسانی است.

وی افزود: بسیاری از کسب و کارهای استارتاپی موفق، سوار بر ویژگی‌های علوم انسانی و تولید محتوا است مثلاً غرب با سینمای خود توانسته است تسلط فرهنگی خود را ایجاد کند ما نیز با فرهنگ چندهزارساله و ارزش‌های غنی دینی، می‌توانیم در توسعه فرهنگ و اقتصاد به کمک علوم انسانی موفق باشیم.

دکتر ستاری با بیان این‌که دانشگاه باید بر مدار حل مشکلات جامعه حرکت کند، ادامه داد: دانشگاه باید جهت‌گیری خود را با مسیر حل مشکلات جامعه و بر اساس ویژگی‌های بومی همراه کند و این جهت‌گیری را در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، به طور جدی پیگیری می‌کنیم.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان این‌که در میدان مبارزه تمام عیار فرهنگی علیه کشورمان، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها سربازان خط مقدم میدان تلاش برای حفظ ارزش‌ها هستند، گفت: فعالان زیست‌بوم کارآفرینی و نوآوری از جمله شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی گرفته تا سرمایه گذارهای بخش خصوصی، نقش مهم و سرنوشت‌سازی در رویارویی با تهاجم فرهنگی و اقتصادی ایفا می‌کنند و باید فعالان پشت صحنه از جمله سیاستگذاران، نهادهای فرهنگی و دانشگاه‌ها به مثابه جزء جدایی ناپذیر زیست‌بوم، محیطی مساعد برای فعالیت این مبارزان فراهم کنند.

دکتر ستاری باتاکید بر این موضوع که رسالت اصلی علوم انسانی در تولید محصول فرهنگی تحول آفرین و رقابتی، مطابق با ویژگی‌های فرهنگی جامعه پدیدار می‌شود، افزود: ماحصل پژوهش علوم انسانی به تولید کتاب یا پژوهش محدود نمی‌شود و اگر علوم انسانی به درستی در مسیر تجاری سازی قرار گیرد، بسیاری از معضلات اجتماعی و فرهنگی کشور را به دست کسب و کارهای خلاق این حوزه حل می‌کند و همچنین به یک فرصت تازه برای اشتغال و خلق ارزش افزوده بدل می‌شود.

معاون علمی و فناوری رئیس جمهور با تاکید بر این موضوع که فعالان برجسته و نخبگان علوم انسانی باید موضوع تجاری سازی را ستون کارهای علمی و پژوهشی خود قرار دهند ادامه داد: این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که فرهنگ‌سازی و ترویج ارزش‌ها، با وجود یک محصول یا خدمت دارای متقاضی و رقابتی مبتنی بر زیست بوم جامعه رنگ واقعیت می‌گیرد.

لازم به ذکر است که پنجمین دوره گفتمان از روز سیزدهم الی بیست و هفتم مردادماه در اردوگاه دانشگاه امام صادق(ع) شهر دماوند برگزار خواهد شد.

منابع

مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی

بنیاد ملی نخبگان

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری بردار ،تاریخ انتشار: 16مرداد1398،کدخبر :- www.bordar-ensani.ir،