شعار سال : در میان جنگ‌افزارهای نوين، سلاح‏‌ و فن‏اوری‌های ميكروبی بيش از ساير تجهیزات دیگر مورد توجه گروه‌های تروريستی و تروريسم دولتی ابرقدرت‏‌ها قرار گرفته است.

شايد بتوان به جرئت گفت كه سلاح‏‌های هسته‌ای دیگر یک خطر بالفعل نیستند و تنها یک قدرت بازدارنده بالقوه محسوب می‌شوند. كشورهای صاحب اين سلاح‏‌ها هرگز نخواهند توانست به راحتی از آن‏ها عليه دشمنان خود استفاده کنند؛ زيرا تبعات به‌كارگيری چنين سلاح‏‌هايی آن‏چنان گسترده است كه خطر آنها قسمت بزرگی از جهان را در بر خواهد گرفت.

اشعه‌های راديواكتيو، گردوغبار اتمی، طوفان اتمی و اشعه‌های يونيزان در قالب مرزهای جغرافيايی قرار ندارند و حوزه وسيعی را آلوده خواهند كرد و كشور به‌كارگیرنده این سلاح‌ها باید پاسخگوی كشورهای همسايه نيز باشد. از سوی ديگر سلاح‏‌های شيميايی نيز چندان گزينه مناسبی برای فعاليت‏‌های تروريستی نيستند. مشكلات حمل، نگهداری و به‌كارگيری، عمر كوتاه سلاح‌های شیمیایی، خطر نشت، تأثير محدود و قابليت رديابی عامل تروركننده باعث شده چندان از آن استقبال نشود.

اما قضیه سلاح‏‌های ميكروبی نسبت به سلاح‌های شیمیایی و هسته‌ای متفاوت‌تر است. سلاح‌های میکروبی چه در عرصه جنگ و استفادهای تروریستی وسيله‌ای بسيار مطلوب برای دشمنان است. توان توليد بالا، نگهداری راحت، قابليت انتشار، قابليت مصون‌سازی نيروی خودی، قابليت تكثير برای عوامل ميكروبی زنده، دشواری بسيار در رديابی فرد يا افراد متخاصم، گستردگی عملكرد از انسان تا دام و محصولات كشاورزی موجب شده گروه‌های تروريستی به اين فناوری جديد روی بیاورند.

بیوتروریسم چیست؟

طبق یک تعریف سنتی بیوتروریسم عبارت است از ایجاد ترس و وحشت، با بهره‌گیری از عوامل بیولوژیک مختلف. جنگ‌افزارهای بیولوژیک ابزارهایی هستند كه به‌منظور انتشار عمدی ارگانیسم‌های مولد بیماری یا فرآورده‌های آنها توسط غذا، آب، حشرات ناقل یا به‌صورت افشانه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همان‌طورکه گفته شد بیوتروریسم شامل انتشار عمدی عوامل بیولوژیک است. این عوامل، باکتری‌ها، ویروس‌ها یا سموم‌اند که ممکن است به شکل طبیعی یا به‌صورت دستکاری‌شده علیه کشورها، افراد، گیاهان و حیوانات استفاده می‌شوند. جنگ‌هایی که منشأ بیوترویسم دارند در واقع جنگ سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی حکومت‌ها بر علیه توده‌های مردم، در جهت کنترل و به بردگی گرفتن مدرن آنها محسوب می‌شوند.

دسته‌بندی عوامل بیوتروریسم

مرکز آمریکایی کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) شدت حملات بیوتروریستی را به سه دسته تقسیم کرده است.

دسته A
بر اساس معیارهای این دسته، این نوع حملات بیوتروریستی خطری برای امنیت ملی هستند و می‌توانند به راحتی منتقل و منتشر و نیز موجب مرگ و میر بالایی شوند. حتی ممکن است وحشت عمومی را برانگیزند و به اقدامات خاص برای آمادگی جهت حفظ بهداشت عمومی‌ نیاز دارد. بیماری‌هایی مانند: «سیاه‌زخم»، «آبله» و «طاعون» جزء این دسته قرار می‌‎گیرند.

دسته B
عوامل این گروه هرچند نسبتاً آسان منتقل می‌شوند، میزان مرگ و میر پایینی دارند. همچنین تهدیدهای ایمنی غذایی و تهدیدکننده‌های عرضه آب در دسته B گنجانده می‌شوند.

دسته C
دسته C شامل باکتری‌های بیماری‌زای در حال ظهوری هستند که برای انتشار جمعی مهندسی شده‌اند و به‌دلیل دردسترس بودن آنها، آسانی تولید و انتشار، نرخ بالای مرگ و میر یا توانایی ایجاد اثرات شدید بر سلامت مورد استفاده قرار می‌گیرند که بیماری‌هایی چون «سارس»، «آنفلوانزا» و «ایدز» در این دسته قرار می‌گیرند.

ابزارهای بیوتروریستی کدام‌ها هستند؟

بیوتروریسم و سلاح جنگی: سلاح‌های بیولوژیک عمدتاً همان سلاح‌هایی هستند که در عملیات‌های نظامی مورد استفاده قرار می‌گیرند، تنها تفاوت در این سلاح‌ها این است که به جای مواد منفجره از عوامل بیولوژیک استفاده می‌شود که با انفجار سلاح این عوامل در هوا پخش می‌‌شوند و نیز در آب به صورت قطره‌های ریز قابلیت تکثیر دارند. همچنین نقطه تمایز این سلاح پس از انفجار این است که بو و رنگ خاصی نداشته و اثر آن‌ها تا مدت‌ها می‌تواند در محیط باقی بماند. همچنین برحسب کاربرد سلاح‌های بیولوژیک، این سلاح‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند.

دسته اول سلاح‌هایی هستند که در جنگ استفاده می‌شوند و هدف از آن‌ها ناتوان ساختن طولانی‌مدت نیروی دشمن است. در این سلاح‌ها از عوامل بیماری‌زای عفونی استفاده می‌شود که بیماری‌های گوناگونی را در پی دارند.

همچنین دسته دوم سلاح‌هایی هستند که بیشتر در شورش‌ها و اغتشاشات استفاده می‌شود و هدف آن‌ها ناتوان ساختن کوتاه‌مدت افراد موردنظر است. این سلاح‌ها بیشتر حاوی مواد شیمیایی هستند که به راحتی در فضا پخش شده و باعث اختلالات روانی در نیروی دشمن می‌شوند.

از جمله موادی که در این سلاح‌ها به‌کار می‌رود می‌توان به بی‌حس‌کننده‌ها، ناراحت‌کننده‌ها، فلج‌کننده‌ها، فعال‌کننده‌های جنسی، روان‌گردان‌ها، آرام‌کننده‌ها و خواب‌آورها اشاره کرد؛ بنابراین با بکاربردن این نوع سلاح‌های ناتوان‌کننده بدون آنکه کوچک‌ترین علامتی داشته باشد، می‌توان باعث کُند شدن نیروی عملیاتی دشمن شده و از ضربه‌های احتمالی و سرعتی دشمن کاست. همچنین در اغتشاش‌ها یا برای دستگیری زنده افراد نیز می‌توان از این سلاح‌ها استفاده کرد.

بیوتروریسم و تخریب: یکی از کاربردهای بیوتروریسم و به طور کلی میکروارگانیسم‌ها تخریب مواد سخت تجزیه‌پذیری هستند که به راحتی تجزیه نمی‌شوند.

میکروارگانیسم‌ها قادر به تجزیه طیف مختلفی از مواد هستند که شامل مواد فلزی و غیرفلزی می‌شود که تجزیه برخی از آن‌ها در مباحث امنیتی-دفاعی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تجزیه فلزهایی همچون آهن، تیتانیوم، مس، اورانیوم و... در این بحث قرار دارند.

از طرف دیگر میکروارگانیسم‌ها در فرآیند بیوتروریسم توانایی این را دارند که بر روی مواد غیرفلزی اثر بگذارند. تجزیه موادی مانند نفت، رزین، بتن، رنگ، آسفالت و TNT و... از جمله موادی هستند که در مأموریت‌های بیوتروریستی و در حوزه‌های امنیتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در خصوص جنبه تخریبی ابزارهای بیوتروریسم بهتر است به چند نمونه دیگر اشاره شود. خوردگی‌های لوله‌های بتنی، رنگ‌های پایه پل‌ها و از بین رفتن آسفالت‌ها در مدتی بسیار کمتر از موعد مقرر می‌تواند مصادیقی از حملات بیولوژیک در حوزه صنعتی باشد. دوم اینکه حملات بیولوژیک می‌تواند به‌طور خاص در صنایع استراتژیک کشور مورد استفاده قرار بگیرد؛ به‌عنوان مثال رِزین به عنوان ضدرادار در هواپیماهای رادارگریز مورد استفاده قرار می‌گیرد که با تجزیه رِزین توسط میکروارگانیسم‌ها، بدون آنکه کسی متوجه باشد هواپیما از حالت رادارگریزی خارج شده و به راحتی می‌توان آن‌ها را شناسایی کرد.

بیوتروریسم و تهدیدات زنجیره کشاورزی: هدف اصلی بیوتروریسم کشاورزی به خطر انداختن امنیت زنجیره غذایی کشور است. موضوع امنیت زنجیره غذایی بسیار گسترده است و شامل سلامت انسان، گیاهان و مزارع، احشام و طیور و... است.

به‌طور کلی هر عاملی که باعث تخریب اکوسیستم‌ها، کاهش تولید محصولات گیاهی و دامی، آلوده شدن محصولات آن‌ها یا پخش و شیوع عوامل بیماری‌زا توسط گیاهان و احشام و محصولات آن‌ها بشود، امنیت زنجیره غذایی جامعه را به خطر انداخته و جزء اقدامات آگرو تروریستی (Agro Terrorism) یا تروریسم کشاورزی طبقه‌بندی می‌شوند.

در چند سال اخیر اقدامات زیادی در این حوزه انجام شده است؛ به‌عنوان مثال ورود آفت به کشور از طریق واردات بذرهای آلوده، واردات بذرهایی که نابارور هستند، واردات بذرهایی که از لحاظ ژنتیکی تغییر یافته‌اند و دارا یا فاقد ماده‌ای خاص هستند، واردات احشام آلوده به بیماری‌های خاص و... از مواردی هستند که تولیدات داخلی را به‌صورت جدی مورد تهدید قرار خواهند داد.

از سوی دیگر تهدید دیگر در بحث آگروتروریسم یا تروریسم کشاورزی، کودهای جدیدی هستند که قابلیت تغییر ساختار خاک را دارد و از این طریق تولیدات گیاهی را کاهش می‌دهد.

نمونه‌هایی از مرگ‌های مشکوک با چاشنی بیوتروریسم

رژیم صهیونیستی در استفاده از ابزارهای بیوتروریستی دارای سابقه و شهرت زیادی است. ترور «ودیع حداد» با خوراندن شکلات مسموم در سال ۱۹۷۸، ترور نافرجام «خالد مشعل» با اسپری کردن ماده فنتانیل در گوش او در اردن در سال ۱۹۹۷ که با دستگیری عوامل موساد، پادزهر آن به اردن تحویل داده شد و ترور «محمود المبحوح» با تزریق ماده فلج‌کننده و خفه کردن با بالش در هتل دبی در سال ۲۰۱۰ اقدامات بیوتروریستی بوده است که به  ور رسمی رژیم اشغالگر قدس آن‌ها را انجام داده و پذیرفته است.

به غیر از رژیم صهیونیستی نیز اقدمات بیوتروریستی توسط دیگر کشورهای سلطه‌جو صورت گرفته است؛ ترور «آیت‌الله ربانی املشی» با مواد سرطان‌زا توسط تیم مهدی هاشمی که در ماجرای انفجار دفتر نخست‌وزیری فعال بودند، ترور «آیت‌الله سیدعبدالعزیز حکیم» با قهوه مسموم به تالیوم در ضیافت شام عبدالله اردنی، ترور «یاسر عرفات» به‌وسیله آلوده کردن البسه او با پلونیوم ۲۱۰ (ماده‌ای رادیواکتیو) از جمله اقداماتی هستند که در زمره بیوتروریسم طبقه‌بندی می‌شوند.

همچنین «فيدل كاسترو» رهبر پیشین انقلاب کوبا بر اساس شنیده‌ها ۶۳۸ دفعه مورد حمله تروريستی قرار گرفته و از آن جان سالم به در برده است كه عمده آن‏ها به وسيله سرويس اطلاعاتی آمريكا برنامه‌ريزی شد. در ميان روش‏‌های اتخاذشده براي ترور كاسترو؛ سمی كردن سيگار، اعطای سيگار و هدايای قابل انفجار، آلوده كردن لباس‏‌های شنا و جاسازی مواد منفجره در كفش و توپ بيس‌بال و انداختن قرص بوتولينوم در نوشيدنی او ديده می‌شود.

همچنین بارها اتفاق افتاده که بیوتروریسم تحت پوشش اقدامات انسان‌دوستانه اتفاق افتاده است. به‌عنوان مثال داروهای جدید کمپانی‌های بزرگ داروسازی که به صورت هدیه به کشورهای جهان سوم فرستاده می‌شود؛ اقلام مصرفی دست دوم که به کشورهای فقیر صادر می شود و ارسال مکمل‌های غذایی حاوی مواد خطرناک مصداقی از عملیات‌های بیوتروریستی هستند.

راهکارهای مقابله با تهدیدات بیوتررویسم

مدیران نظامی و انتظامی کشور بایستی در قبال تهدیدات بیوتروریستی اصول پنج‌گانه‌ای را مدنظر قرار دهند.

 آگاهی و آموزش: دانش و آگاهی از روند پدیده بیوتروریسم، شناخت تهدیدات، منافذ خطر گام نخست چنين مبارزه‌ای است. آگاهی و آموزش باید طوری طراحی بشود که از عام‌ترین فرد جامعه تا مقام اول کشور بسته به موقعیت و جایگاه خود از آن مطلع شده و شیوه‌های مقابله با آن را بشناسند.

آمادگی: رسیدن به سطح مطلوبی از توانایی دفاعی با تمرینات و رزمایش‏‌ها، دست‏یابی به علوم جديد، دست‏يابی به فن‏اوری نوين تشخيص، دفاع و درمان، تهيه لوازم و ملزومات چنين جنگ مخفی و ساکت، دومين گام مبارزه و دفاع است.

مهارت: اعتماد به نفس، غلبه بر ترس و مهارت در هدایت بحران به سمت عادی‌سازی شرایط سومین و مهم‏ترین گام چنین مبارزه‌ای است.

شک: متولیان دفاعی کشوری که همواره در پنهان و آشکار مورد تهدیدات اجانب است، بایستی به هر پدیده‌ای حتی پديده‌ای که در نگاه اول طبيعی جلوه می‌کند با نگاه شک بنگرند. چنين نگاه شک‌آلودی باعث می‌شود بسياری از منافذ ورود دشمن باز شناخته شود و اصول ايمنی هرچه بيش‏تر رعايت شود؛ بنابراین ديگر نبايد از کنار هر تهدید كوچک و بزرگی به سهولت گذشت.

کتمان و رازداری: وقتی نخستین هدف دشمن از حمله تروریستی ایجاد ترس در مردم عادی است، مهم‌‏ترین عمل کادر دفاعی آن خواهد بود که از انتشار خبر حمله و شايعه‌سازی در پيرامون آن خودداری شود به‏‌خصوص کادر درمانی که با مصدومان چنين حمله‌ای روبه‌رو هستند. از انتشار خبر حمله، بيان تعداد مصدومان، نوع بيماری، بزرگ‏نمايی واقعه نزد مردم عادی و بيان تشخيص‏‌ها و علائم بالينی و درمان‏‌ها در جرايد بايد پرهيز شود.

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار 27 آذر 98 ، کد خبر :451028 ، ana.ir