شعار سال: آفلاتوکسین (Aflatoxin) یا سم قارچی طبیعی قادر است انسان را از طریق مواد غذایی آلوده مانند تخم مرغ، شیر و محصولات لبنی آلوده کند و میتوانند سرطان زا باشند.
این ادعا را «بهادر حاجی محمدی» که بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران معرفی شد، در برنامه «سلام صبح بخیر» شبکه ۳ سیما مطرح کرد و مدعی شد؛ شیرهای پاستوریزهای که از سوپرمارکتها تهیه میشود مقدار زیادی آلودگی به سم افلاتوکسین هستند؛ سمی که به منجر به سرطان کبد میشود.
حاجی محمدی در این گفتوگوی تلویزیونی آماری را که به گفته خودش از پژوهشهای تعدادی از اساتید دانشگاه استخراج شده درباره میزان آلودگی شیرهای پاستوریزه در شهرهای مختلف کشور اعلام کرد و گفت: طبق این آمارها ۳۳ درصد نمونههای شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز ۶۲ درصد، ساری ۶۰، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد و اردبیل ۳۳ درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند.
وی افزود: سم موجود در خوراک دام وارد شیر میشود و با توجه به این که این سم بر اثر حرارت جوشاندن از بین نمیرود، در شیر باقی میماند. جای تاسف است بین ۱۰ کشور منطقه خاورمیانه رتبه آخر را از نظر وضعیت آلودگی سم سرطانزای آفلاتوکسین در شیر داریم.
موج نگرانی در فضای مجازی
این ادعا، آن هم در رسانه ملی موجی از نگرانی را ایجاد کرد و در شبکه های اجتماعی شایعه شیر آلوده منعکس شد. از جمله این مطلب که در فضای مجازی قابل رویت است این جملات بود: «هشدار به ۸۴ میلیون ایرانی! تا اطلاع ثانوی از مصرف شیر و سبزیجات جدا خودداری کنید! خیانتی که سالها در حق ایرانیان می شود و کسی هم از آن آگاه نیست! ایشان بازرس وزارت بهداشت هستند و افشاگری های در پخش زنده شبکه سه از پشت پرده لبنیات و سبزیجات موجود در بازار کرد که هر کسی با شنیدنش پشتش می لرزد! سم آفلاتوکسین موجود در شیر هرگز تحت هیچ شرایطی حتی با جوشاندن از بین نمی رود! بیشتر از بزرگسالان، جان فرزندان و کودکان شما در معرض سرطان و مرگ است! باعث و بانی این سم مرگبار، ذرتهای آلوده است که چندی قبل وارد کشور شد! همچنین مراقب سبزیجاتی که در تماس با گربه های آلوده و فاضلاب هم بوده اند باشید که به شدت کشنده هستند و ناقل یک انگل به شدت بی رحم و مرگبار هستند! »
بحث شیرهای آلوده در صحن علنی امروز مجلس
این موضوع به صحن علنی امروز مجلس هم کشیده شد. حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده شاهین شهر در تذکری گفت: صدا و سیما به صورت بداهه در یک برنامه اعلام کرد شیر به سم آفلاتوکسین آغشته است، انتظار دارم نسبت به روشن شدن ابعاد این ماجرا اقدامی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه مردم نگران این موضوع هستند درخواست کرد تا هر چه سریعتر این مساله روشن شود.
علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی در پاسخ به تذکر وی گفت: کمیسیون کشاورزی موضوع را هر چه سریعتر بررسی کند و گزارش خود را به صحن علنی ارائه دهد.
آمارها رسمی نبودند
اما انجمن علمی بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران درباره اظهار نظر بازرس این انجمن بیان کرد که حاجیمحمدی بر اساس آمارهایی غیررسمی این اطلاعات را روی آنتن زنده تلویزیون و مقابل میلیونها مخاطب اعلام کرده و چنین آماری در این انجمن وجود ندارد و حتی مورد تایید انجمن هم نیست. به گفته یک مقام آگاه از این انجمن، اطلاعاتی در این مورد باید به تایید مجمع انجمن برسد و پس از بررسیهای کلی و دقیق اعلام شود. در حالی که این آمارها چنین پایهای ندارند.
واکنش وزارت بهداشت
وزارت بهداشت نیز به ادعای وجود سم «افلاتوکسین» در لبنیات واکنش نشان داد و دکتر «کیانوش جهانپور» سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرد که طی سالهای اخیر در کشور ما میزان افلاتوکسین در مواد غذایی از جمله لبنیات و خشکبار روند کاهشی داشت.
به گفته او کشورهای مختلف حد مجاز متفاوتی برای مقدار موجود افلاتوکسین در مواد غذایی مختلف دارند و استانداردهای ایران هم در این زمینه عموما در حد استانداردهای ایالات متحده تعریف شده است.
رییس سازمان غذا و دارو: مردم بدون نگرانی شیر و لبنیات مصرف کنند
محمدرضا شانه ساز رییس سازمان غذا و دارو در مورد آلودگی شیر و لبنیات اظهار کرد: یکی از معضلات اساسی کشور پایین بودن سرانه مصرف شیر و لبنیات است و بخش اعظمی از مردم جامعه ما در معرض آسیب کمبود کلسیم هستند.
وی افزود: اینکه با ارائه اعداد و ارقامی گفته می شود میزان آفلاتوکسین در لبنیات و شیر بالا است، درست نیست و فکر می کنیم که اطلاعات رجوع شده بیشتر براساس کار دانشگاهی بوده و مراکز معتبر و رسمی که کار آزمایشگاهی را انجام میدهند به هیچ عنوان این اطلاعات را تائید نمیکنند.
رئیس سازمان غذا و دارو با تاکید براینکه اطلاعات ارائه شده درمورد میزان آفلاتوکسین لبنیات بطور قطع غلط است، گفت: با توجه به پایین بودن سرانه مصرف شیر در کشور که به کمتر از یک لیوان در روز می رسد نمی توان خطر قطعی ناشی از کمبود مصرف لبنیات که همان پوکی استخوان است را با القای این اطلاعات غلط به یک خطر احتمالی تحت عنوان بالا بودن آفلاتوکسین معاوضه کرد.
وی تصریح کرد: از حدود هفت سال پیش محصولات لبنی به صورت مرتب از این بعد پایش میشوند. آمار اداره کل غذا کمتر از ۳.۵ درصد آلودگی را نشان میدهد در حالیکه بسیاری از کشورهای همسایه و کشورهای دیگر میزان آلودگی بسیار بالاتر است.
معاون وزیر بهداشت: وجود آفلاتوکسین در لبنیات اجتناب ناپذیر است
معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: اینکه لبنیات حاوی آفلاتوکسین باشد اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست و قاعدتا آفلاتوکسین در شیر غیر پاستوریزه به دلیل عدم کنترل بیشتر است.
ایرج حریرچی ادامه داد: حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه ترین کدکس ها را دارند هم آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد، باید توجه داشت میانگین این ماده حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در شیرهای تولیدی صنایع لبنی کشور است.
وی گفت: اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است. کدکس ایران حدود ۱۰۰ است و اگر کدکس آمریکا مد نظر باشد که میزان آن ۵۰۰ نانوگرم است، با این معیار، تقریبا تمام نمونه ها قابل قبول هستند.
حریرچی تاکید کرد: بررسی ۵۱ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می دهد طی ۱۰ سال گذشته میزان این ماده در شیر رو به کاهش است.
وی با بیان اینکه با توجه به ارزیابی خطر باید به قضاوت این موضوع نشست، گفت: همین امروز هم میزان مصرف شیر در جامعه ما پایین است و مصرف شیر در مقایسه با کشورهای اروپایی شاید یک چهارم باشد و به مردم توصیه می کنیم که مصرف شیر را از سبد غذایی خود حذف نکنند و نکته دیگر اینکه خطر جدی این ماده با دوز سه و نیم میلی گرم به ازای وزن مصرف کننده دیده شده که بسیار بعید است به این میزان از دوز در بدن فرد برسد.
براساس گزارش ایرنا، حریرچی تصریح کرد: سرطان اولیه کبد در ایران عمدتا ناشی از سیروز هپاتیت مزمن است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین بسیار نادر است. حتی ابتلا به سرطان اولیه کبد هم در ایران در سالهای اخیر رو به کاهش است.
مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران: شیرها تحت نظارت کامل هستند
سعید سلطانی سروستانی، مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران با نقد صحبتهای غیر کارشناسی در صدا و سیما میگوید: «اگر دام شیری غذای آلوده به آفلاتوکسین مصرف کند، سم آن وارد شیر میشود و این جای تردید نیست اما تمام کارخانجات کارشناس مواد غذائی معرفی شده از سوی وزارت بهداشت و درمان در اختیار دارند و شیرخام ورودی و فرآورده های حاصل از آن را آزمایش و نظارت میکنند. بنابراین شیر ورودی کارخانجات لبنی عاری از افلاتوکسین است.
سلطانی سروستانی ادامه داد: گاوداریهای صنعتی چندین کارشناس در رشتههای مختلف در اختیار دارند و امکان ندارد اجازه دهند غذای آلوده به افلاتوکسین در خوراک دامها مورد استفاده قرار گیرد. به طور قطع شیر تولیدی در کارخانجات فرآورده های لبنی عاری از آفلاتوکسین است و چنین صحبتهایی فقط باعث کاهش مصرف سرانه شیر می شود و هیچ نتیجه ای جز به خطر انداختن سلامتی مردم نخواهد داشت.
این در حالی است که سرانه مصرف شیر ایران پایینتر از استاندارد جهانی است. مصرف سرانه لبنیات حدود ۸۰ کیلوگرم در سال اما میانگین جهانی، حدود ۲۷۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم است. مردم ایران، یک سوم میانگین جهانی شیر میخورند.
مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران با تاکید بر ضرورت مصرف شیر میگوید:«جای تاسف است که صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بدون توجه به عواقب آن چنین مصاحبهای با یک فرد ناشناس انجام و آن را پخش میکند. در سالهای اخیر موضوع وجود روغن پالم در شیر مطرح شد که موجبات نگرانی مردم را فراهم کرد. این اقدامات همانند روغن ریختهای است که جمع کردن آن غیر ممکن خواهد بود.»
معاون سازمان دامپزشکی: وجود سم افلاتوکسین در شیرخام صحت ندارد
معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی وجود سم افلاتوکسین در شیرخام مصرفی صنایع لبنی کشور را رد کرد و گفت: تولیدات این صنایع در چهارچوب ضوابط بهداشتی این سازمان است.
«علیصفر ماکنعلی» روز یکشنبه در گفت و گو با ایرنا، اظهارات مطرح شده در خصوص وجود سم افلاتوکسین در شیرخام مصرفی صنعت لبنیات را کذب محض، غیر علمی، غیر مستند و مصداق واقعی تشویش اذهان عمومی عنوان کرد.
وی افزود: بر اساس برنامه های توسعه ای انجام گرفته، در حال حاضر ۴۰۰ کارخانه شیر پاستوریزه در کشور فعال هستند و در حوزه تولید شیرخام رتبه ۱۱ دنیا متعلق به ایران است.
معاونت بهداشتی و پیشگیری سازمان اظهار داشت: در حوزه تامین ماده اولیه کارخانجات لبنی تعداد ۱۶۰۰ مرکز جمعآوری شیر خام و صنایع وابسته در حال فعالیت هستند که این مراکز در چهارچوب ضوابط بهداشتی دامپزشکی، کنترل های تخصصی بهداشتی اعم از نمونه برداری و آزمایشات لازم را انجام می دهند.
وی تصریح کرد: همچنین حمل و نقل شیر و فراورده های آن با مدرنترین روش های بهداشتی صورت می پذیرد و حتی تردد وسایل نقلیه شیر و فرآورده های لبنی رصد و پایش می شود که مواد اولیه ۴۰۰ کارخانه تولید لبنیات کشور را فراهم می کنند.
ماکنعلی اظهارداشت: برنامه های بهداشتی سلامت شیر و فرآورده لبنی در تمامی سطوح از جمله مدیریت بهداشت گاوداریها، مدیریت بهداشت در مراکز جمع آوری شیر و مدیریت بهداشت در کارخانجات شیر و لبنیات مطابق با استانداردهای ملی و کدکس آلیمانتاریوس (استاندارد بین المللی) انجام می شود.
معاونت بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی گفت: تمامی این مراحل تحت نظارت سازمان دامپزشکی کشور و وزارت بهداشت به صورت دایم و مستمر صورت می پذیرد.
ماکنعلی اضافه کرد: یکی از مدیریت های بسیار مهم در هر گاوداری مدیریت بهداشت و تغذیه است که در این بخش، سختگیرانه ترین استانداردها برای کنترل میران آفلاتوکسین انجام می شود.
وی ادامه داد: استاندارد میزان افلاتوکسین در ذرت دامی در کشور ما برابر با ۵ در میلیارد است، در حالی که استاندارد اتحادیه اروپا برای آفلاتوکسین چهار برابر استاندارد ملی ایران است.
واکنش فعالان صنایع لبنی به ادعای وجود افلاتوکسین در شیر
فعالان صنعت لبنیات کشور ادعای وجود میزان غیرمجاز افلاتوکسین در شیر ایران را رد میکنند. آنها علیه اظهارات غیرکارشناسی در صدا و سیما، اعلام جرم کرده و مستنداتشان را به مراجع قضایی ارائه خواهند داد.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران میگوید: «تمام ادعاها درباره سم افلاتوکسین، هجمهای است که از طریق صدا و سیما به صنعت لبنیات کشور وارد میشود و بسیاری نیز در فضای مجازی روی آن موجسواری میکنند.»
علی شریعتی خبر داد: «امروز (یکشنبه) ساعت ۲ در جلسه کمیسیون کشاورزی مجلس با حضور همه دستاندرکاران این کار که شامل سازمان غذا و دارو، انجمن صنایع لبنی، نمایندگان وزرات بهداشت میشود، این ادعا بررسی میشود. بعد از آن انجمن صنایع لبنی بیانیهاش را رسانهای میکند.»
شریعتی تاکید کرد: «این ادعا بسیار واهی است و موجب نگرانی شده است. با تاوجه به تشویش اذهان عمومی و این خبر که باعث خسارات بسیاری در صنعت لبنیات، چه در حوزه سلامت و چه در حوزه اقتصادی میشود، علیه این برنامه و کارشناس آن اعلام جرم شده که از طریق تمام ردیف های حقوقی به مراجع قضایی میرسد.»
این فعال اقتصادی درباره میزان افلاتوکسین در شیر توضیح میدهد: «در دولت یازدهم و در دوره حسن قاضیزاده هاشمی وزیر سابق بهداشت، یکی از دستاوردها، کنترل بسیار شدید افلاتوکسین در لبنیات بود. به همین دلیل اکنون بر اساس استاندارد کدکس (استاندارد بین المللی در حوزه لبنیات) میزان افلاتوکسین در شیر ایران از حد استانداردهای بینالمللی نیز بسیار پایینتر است و جای هیچ نگرانی نیست.»
اظهارات غیرکارشناسی در برنامههای صداوسیما درباره مواد غذایی، شکایت بسیاری از فعالان اقتصادی را به دنبال داشته است.
علی شریعتی در اینباره تاکید میکند: «لطفا حتما بنویسید که صدا و سیما بر خلاف اینکه با پول بیتالمال اداره میشود و باید برای مردم کار کند، اخبار آن موجی از ناامیدی و یاس را بین مردم میآورد.»
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران ادامه میدهد: «صنعت ما بعد از وجود قرص در کیک بسیار آسیب دید که این مساله عوامل خارجی داشت. ولی اکنون صدا و سیما خودزنی میکند، مردم به آن استناد میکنند و در شبکه های اجتماعی موج سنگین ایجاد میشود.»
شریعتی در پایان درباره بیانیهای که امروز عصر منتشر میشود، میگوید: «محورهای بیانیه گزارشهایی از آزمایشهای دقیق است که این ادعا را رد میکند.»
شیر ایران سالم است
دکتر «شهریار دبیریان» مدیر تضمین کیفیت صنایع شیر ایران گفت: به استناد آمارهای به روزی که داریم، شیرهای تولید شده در صنایع لبنی ایران سالم است و مشکلی ندارد. افرادی هم که خلاف این موضوع را عنوان میکنند میتوانند از هر شهر و استانی که مایل بودند به انتخاب خودشان شیرهای در حال عرضه را تهیه و آزمایش کنند.
عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران با بیان این که استاندارد ملی ما سختگیرانهتر از استاندارد بینالملل است، یادآور شد: انتظار ما این است که انجمن علمی بهداشت و ایمنی غذایی از سازمانهای نظارتی به ویژه استاندارد و دامپزشکی در این زمینه استعلام کند. از صدا و سیما و رسانهها نیز انتظار داریم که در این موارد از کارشناسان اهل فن و اساتید دانشگاه که آگاه به همه ابعاد موضوع هستند کمک بگیرند.
دبیریان خاطرنشان کرد: حتی اگر افلاتوکسین در خوراک دام هم بالا باشد، وقتی وارد شیر میشود به یک پانزدهم کاهش مییابد. چطور ممکن است که مقدار این ماده در شیر پاستوریزه ۶۰ درصد باشد؟ نباید این اطلاعات نادرست از رسانه ملی به مخاطب داده شود. بدون مطالعه و پیشزمینه آمار دادن به مردم آن ها را از یک محصول مهم غذایی دور میکند و آسیب کلانی به اقتصاد صنعت لبنیات میزند.
آسیب به اعتبار صنعت لبنیات
اظهارات کارشناس مهمان برنامه زنده تلویزیونی در مورد وجود این آلودگی در شیر پاستوریزه سبب شد بسیاری از دامداران و فعالان صنعت لبنیات در استانهای مختلف به این موضوع معترض شوند و حتی به گفته مدیر تضمین کیفیت صنایع شیر ایران و عضو هیأت مدیره انجمن مدیریت کیفیت ایران، اتحادیه دامداران را به فکر تنظیم شکایت بابت آسیب دیدن اعتماد عمومی نسبت به شیرهای تولیدی بیندازد.
از سوی دیگر موجی که در شبکههای اجتماعی در مورد آلودگی و زیانآور بودن شیرهای پاستوریزه ایجاد شده احتمالا به همین سادگی متوقف نمیشود، مگر این که مخالفان این اظهارنظر استنادات علمی و دقیق خود را گردآوری کنند و به آنها نیز فرصت مناسبی و مشابه در رسانه داده شود تا بخشی از باور ایجاد شده مبنی بر ناسالم بودن شیرهای پاستوریزه را ترمیم کنند.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت شفقنا، تاریخ 29 دی 98، کد مطلب: 875164: www.fa.shafaqna.com