اموال تاریخی قربانی کمبود بودجه و نیروی انسانی

قوانینی در عرصه حفظ میراث فرهنگی وجود دارد اما عدم به کارگیری نیروی متخصص و عدم تزریق بودجه کافی به این حوزه حساس که در سراسر جهان نگاهی ویژه به آن می شود، بزرگ ترین آسیب حوزه میراث فرهنگی است.

شعار سال: شائبه مفقود شدن یک آلبوم قدیمی در کاخ گلستان بار دیگر توجه‌ها را به سمت غفلت‌ها در خصوص گنجینه‌های ارزشمند کشور سوق داد. حوزه‌ای که هر از گاهی خبر‌های ناخوشایندی از آن به گوش می‌رسد.

سرقت لوح زرین هخامنشی آسیب بزرگی وارد کرد

حمیدرضا حسینی، پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی با اشاره به مهم‌ترین سرقت‌های چند سال اخیر در حوزه میراث فرهنگی گفت: ۲۲ سال پیش که تغییراتی در سمت هایِ امینِ اموال موزه ملی رخ داد. معتمدی به عنوان سرپرست، راهی کاوش‌های باستان شناسی تپه زیویه در کردستان می‌شود و زمانی که خبر نبودن یکی از الواح به گوش محمد بهشتی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی می‌رسد او را به تهران فرا می‌خواند.

او افزود: معتمدی اعتراف می‌کند که یک لوح زرین از ۴ لوح هخامنشی را تکه تکه و سپس این لوح ارزشمند را به طلا فروشان به قیمت یک میلیون تومان فروخته است. معتمدی، باستان شناس ِبا سابقه‌ای بود که کاوش‌های بسیاری در محوطه‌های باستانی داشت، برای همین هم به خاطر شناختی که روی موضوع میراث فرهنگی داشت کسی باور نمی‌کرد این بلا را سر یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی ایران بیاورد. او در سال ۱۳۷۷ به جرم تخریب اموال ملی به پرداخت عین المال محکوم و برای همیشه راهی زندان می‌شود.

این پژوهشگر میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: پنج سال قبل و در زمانی که مجموعه گلستان در اختیار یک تیم فیلمبردار برای ساخت مجموعه‌ای تاریخی بود، دو گلدان در آن مجموعه مفقود شد. از سوی دیگر خبر گم شدن قدیمی‌ترین ظرف انیمیشن جهان که در شهر سوخته به دست آمده بود، در حدود ۱۰ سال قبل، در نهایت با حضورِ مسئول آن بخش از موزه، مشخص شد که این ظرف قدیمی در نقطه دیگری از آن فضای موزه‌ای قرار داشته است.

قوانین برای حفاظت از میراث فرهنگی تدوین شده است

محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این رابطه اظهار کرد: به منظور صیانت از آثار تاریخی مواد قانونی در خصوص مجازات تخریب اموال تاریخی و فرهنگی نیز در فصل نهم قانون مجازات اسلامی لحاظ شده است.

او افزود: در این فصل قانون‌گذار با در نظر گرفتن اهمیت میراث فرهنگی ۱۲ ماده از ۵۵۸ تا ۵۶۹ را به جرائم مربوط به تخریب اموال تاریخی و فرهنگی اختصاص داده و با توجه به اهمیت برخی از جرائم مربوط به اموال تاریخی و فرهنگی، مجازات‌های نسبتا شدیدی را در نظر گرفته است.

موزه‌ها نیرو و تجهیزات کافی مراقبتی ندارند

رضا دبیری‌نژاد، رئیس اداره موزه کتابخانه و موزه ملی ملک بر این باور است که باید تمهیداتی فراتر از اقدامات انجام شده فعلی انجام داد. او در این خصوص به برنا گفت: در کاخ گلستان همچنان به قطعیتی نرسیده ایم و هنوز ابهام دارد که آیا این شی تاریخی به سرقت رفته است و یا مفقود شده است.

او افزود: در آخرین انبارگردانی مسئولین کاخ متوجه شده اند که این شی تاریخی مفقود شده است و در دارایی‌ها موجود نیست. در این میان مقوله سرقت تا این لحظه مطرح نیست. این مراکز هر چند سال یک بار انبارگردانی انجام می‌دهند تا همین تطبیق‌ها با دارایی‌ها مشخص شود.

رئیس موزه ملی ملک با اشاره به کم کاری در زمینه این قبیل مفقودی‌ها گفت: ما باید نظارت ادواری جدی تری را در دستور کار قرار دهیم. در این زمینه نظارت‌های چند گانه چند سازمان می‌تواند بسیاری از این مشکلات را حل کند. وزارت اقتصاد و دارایی باید در این رابطه فعال‌تر شود، زیرا به نحوی مالک این دارایی‌ها و ناظر آن‌ها است.

دبیری نژاد بر این باور است که نمایش آثار تاریخی و در دید عموم قرار گرفتن آن‌ها می‌تواند بیشتر به حفظ آن‌ها منجر شود. او گفت: بیشتر دیده شدن آثار تاریخی به حفاظت بیشتر آن‌ها منتج می‌شود. آثاری که مشهور و ثبت شده باشند کمتر مورد تعرض قرار می‌گیرند.

او افزود: ما در یک روش اشتباه همواره به ارزش مادی این آثار توجه می‌کنیم و این جنبه از آثار را نمایان می‌کنیم در صورتی که با ایجاد یک حس ملی نسبت به این آثار می‌توان بیشتر در حفظ این آثار موفق بود.

رئیس موزه ملی ملک با اشاره به اینکه امروز نگاه بدی به مدیران موزه‌ها وجود دارد و این افراد به چشم متهم دیده می‌شوند، گفت: در گذشته یکی از مدیران موزه‌ها در حالی که در بیمارستان بستری بود و توانسته بود این امر را به اثبات برساند که تحت عمل جراحی بوده است، اما بار‌ها بخاطر سرقتی که در همان برهه زمانی انجام شده مورد بازخواست قرار گرفت و پس از مرگ او نیز خانواده اش مجبور شدند غرامت پرداخت کنند.

رئیس موزه ملی ملک با اشاره به کمبود‌های این حوزه اذعان کرد: امروزه بسیاری از موزه‌های کشور نیرو و تجهیزات کافی برای مراقبت از گنجینه‌های خود ندارند.

او ادامه داد: کمبود بودجه در این عرصه بسیار موثر است. نگاه مادی به موزه‌ها نیز یک آفت بزرگ این عرصه است. امروزه فقط میزان بازدید‌ها برای مدیران موزه‌ها اهمیت دارد و نگاه پژوهشی کمتر به آن توجه شده است و متخصصان کمتری جذب این حوزه شده اند.

دبیری نژاد تاکید کرد: همین اتفاق است که افول موزه‌ها را روز به روز بیشتر نمایان می‌کند. این بحث مربوط به موزه‌های دارای ساختار و سازمان یافته است و موزه‌هایی که به تازگی افتتاح شده اند در موارد ابتدایی‌تر نیز با مشکل بیشتری مواجه هستند.

فکری به حال اموال تاریخی کنید!

آنچه که مشخص است قوانین در این عرصه وجود دارد، اما عدم به کارگیری نیروی متخصص و عدم تزریق بودجه کافی به این حوزه حساس که در سراسر جهان نگاهی ویژه به آن می‌شود، بزرگ‌ترین آسیب این حوزه است تا جایی که مدیران یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های کشور به صراحت اعلام می‌کند کمبود نیروی انسانی و تجهیزات حفاظتی کار مراقبت از این گنجینه‌ها را سخت‌تر کرده است. امری که باید با گذراندن مصوبه‌هایی در مجلس به آن نگاه ویژه‌تر شود. مصوبه‌ها و قوانینی که علاوه بر مجازات، مسیر‌های حفظ این آثار را نیز هموارتر کند.