شعار سال: اولین کنفرانس ملی علم، فناوری و پیچیدگی اقتصادی با در روز سه شنبه 22 مهرماه با همت مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و همکاری دانشگاه الزهرا و با دعوت از فرهیختگان علمی- اجرایی کشور برگزار گردید . و دکتر مجید قاسمی و دکتر فرشاد مومنی بعنوان سخنرانان کلیدی این کنفرانس بودند. کنفرانس دارای سه پنل تخصصی بوده و مهمترین محورهای کنفرانس شامل پیچیدگی اقتصادی و توسعه اقتصادی،بازارهای مالی و پیچیدگی اقتصادی، پیچیدگی اقتصادی و رونق تولید ملی، تولیدات علمی و پیچیدگی اقتصادی، قابلیت‌های فناورانه و پیچیدگی اقتصادی، سیاست‌های دولت در راستای پیچیدگی اقتصادی، نهادها و پیچیدگی اقتصادی، اشتغال و پیچیدگی اقتصادی، نوآوری در سایه پیچیدگی اقتصادی، آموزش عالی و پیچیدگی اقتصادی، آمار و اطلاعات و پیچیدگی اقتصادی، رویکردهای مدل‌سازی به پیچیدگی اقتصادی تعریف شده بود. اسامی سه پنل تخصصی کنفرانس شامل ، «تاثیر سیاست‌گذاری کلان اقتصادی بر پیچیدگی اقتصادی» ، «پیچیدگی علمی و جایگاه آن در روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور» و « اولویت گذاری صنعتی - فناورانه» می باشد . مشروح گزارش آن در گزارش حاضر آورده شده است .

*** دکتر سید سروش قاضی نوری در ابتدا ضمن خوش آمد گویی به شرکت کنندگان مجازی این کنفرانس از مشکلات اقتصادی مشترک کشورهای در حال توسعه گفت و افزود: تحقیق و توسعه، همکاری مستمر بین بنگاه های اقتصادی و نهادهای حوزه علم و فناوری و سرمایه گذاری افزایش قابلیت های استراتژیک در بنگاه های اقتصادی می تواند راه حلی برای این مشکلات باشد و علم و فناوری به عنوان نوش داروی این بیماری در کشور ما و کشورهای در حال توسعه است. رویکرد پیچیدگی اقتصادی نگرش و ابزار لازم را در اختیار ما قرار می دهد و با استفاده از نقشه فضای محصول، کمک به ترسیم مسیری جهت شکوفایی اقتصادی کشورها می کند. کشور باید تلاش کند تا محصولاتی تولید کند که از پیچیدگی بالاتر برخوردار باشد، در راستای قابلیت های فعلی کشور باشد و بیشترین نقش را در تولید در زنجیره ارزش به عهده داشته باشد. وی اظهار امیدواری کرد که این کنفرانس شروع خوبی برای توجه بیشتر به این رویکرد باشد .

*** دکتر بهروز شاهمرادی، بر اهمیت مبحث پیچیدگی اقتصادی در توسعه اقتصادی کشورها تاکید کرد و رویکرد پیچیدگی اقتصادی را ضرورت کشورهای توسعه نیافته دانست و گفت: ما آنقدر در اقتصاد ساده‌سازی کرده‌ایم که دیگر نمی توانیم متغیرها و دلایل اصلی که در اقتصاد رخ می‌دهد را بررسی کنیم. وی با بیان اینکه رویکرد پیچیدگی اقتصادی، یکی از رویکردهای جدید در حوزه اقتصاد است که نزدیک به ۱۵ سال است با سردمداری دانشگاه هاروارد و ام‌آی‌تی در حوزه اقتصاد ورود پیدا کرده و به صورت موازی تیمی به نام "پیرگروپ" در ایتالیا، فعالیت در این حوزه را آغاز کردند. در حال حاضر، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی، سازمان ملل، دانشگاه هاروارد، کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و کشورهایی مانند شیلی، آرژانتین، برزیل و مکزیک و غالب کشورهای اروپایی و روسیه، چین‌، هند و اخیرا عربستان، قطر و ترکیه و به تبع آن ایران، در این حوزه ورود پیدا کرده‌اند و سامانه‌هایی راه‌اندازی شده است که رویکرد پیچیدگی اقتصادی در داخل کشورشان را رصد می‌کند. حتی بحث مربوط به توسعه اقتصادی و برنامه‌های میان مدت و بلند مدت آن را بر پایه این رویکرد و استراتژی‌های مربوط به آن اتخاذ کرده‌اند.خوشبختانه این رویکرد به خوبی مطرح شد و با توجه به اینکه پایه‌های منسجم علمی برای آن پیدا شده بود، در حال حاضر در داده‌های سازمان ملل نیز اطلاعات خوبی وجود دارد که منابع تجزیه و تحلیل مربوط به رشد و توسعه اقتصادی کشورها است. به نحوی که روزنامه گاردین در سال ۲۰۱۶ میلادی اعلام کرد که بهترین روش تخمین رشد و توسعه اقتصادی کشورها است.

*** دکتر جعفر قادری نماینده مجلس در پنل تأثیر سیاست‌گذاری کلان اقتصادی بر پیچیدگی اقتصادی با اشاره به لزوم انجام برخی اصلاحات در ساختار قانون‌گذاری کشور، گفت: حجم قوانین در کشور بسیار بالاست و یکی از موانع سرمایه‌گذاری نیز وجود قوانین دست و پا گیر است که نیاز به بازنگری و اصلاح دارد. البته اصلاح این فرایند تنها از سوی مجلس امکان‌پذیر نیست و باید بخش‌های مختلف به‌صورت هماهنگ با یکدیگر در اصلاح این روند گام برداریم. وی افزود: علاوه بر لزوم اصلاح ساختار قانون‌گذاری، در حال حاضر ساختار سیاسی کشور نیز ایرادات بسیاری دارد و باید به سمت نظام انتخابات تناسبی حرکت کنیم تا مشارکت طیف‌های مختلف سیاسی را در انجام فعالیت‌ها و به دنبال آن ثبات و آرامش را در کشور داشته باشیم.قادری در ادامه با اشاره به ارتباط بین جایگاه علمی کشور و فضای کسب‌وکار در جهان افزود: اکنون جایگاه ایران در شاخص فضای کسب‌وکار رتبه ۱۲۷ است که این نشان می‌دهد بین شاخص‌های علمی با شاخص‌های کسب‌وکار در دنیا تناسب و همخوانی وجود دارد و باید در تصمیم‌گیری‌ها این موضوع مورد توجه قرار گیرد. تا زمانی که دیدگاه مان در کشور نسبت به مسائل مختلف به یکدیگر شبیه نباشد، نمی‌توانیم بر مشکلات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... واقف شویم.

*** دکتر میرحسین موسوی عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا در رابطه با ارتباط بین هزینه‌های مبادلاتی و سطح پیچیدگی کالاها گفت: طی پژوهشی در سال‌های اخیر، ما سه سطح آستانه‌ای در ارتباط با این دو شاخص براساس داده‌های تجربی به دست آوردیم و ۱۶ کشور را در ۲۲ صنعت دسته‌بندی کردیم. سه سطح آستانه استخراج شد که براساس آن، یک سطح آستانه مربوط به کشورهای توسعه یافته بود. طبق اطلاعات به دست آمده، شاخص هزینه‌ها مبادلاتی با آستانه پیچیدگی ۵۸ صدم بود. وی افزود: سطح آستانه دوم مربوط به کشورهای درحال توسعه بود که مشخص شد با افزایش این شاخص، هزینه‌های مبادلاتی بسیار کاهش داشت. در این سطح هزینه‌های مبادلاتی کشورهای در حال توسعه با پیچیدگی کمتر از ۸۹ صدم بیشتر از کشورهای توسعه یافته بود. موسوی در بخش دیگری از سخنان خود مطرح کرد: نهادهای بد منجر به فزاینده بودن هزینه‌های مبادلاتی در کشور می‌شوند و آن را به سمت کالاهای با میزان پیچیدگی ۸۹ درصد سوق می‌دهد لذا تا زمانی که شرایط به این شکل باشد، نمی‌توانیم به سمت تولید کالاهای پیچیده گام برداریم. عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا گفت: برای اینکه بتوانیم وضعیت اقتصادی را بهبود ببخشیم باید با استفاده از نوآوری‌ها، هزینه فرصت رانت جویی را افزایش دهیم تا سرمایه‌گذاران بتوانند ترتیب دانش را محقق کنند.

*** دکتر علی حسن صمدی عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز نیز که به‌صورت مجازی در این کنفرانس شرکت داشت، گفت: در حال حاضر دانشگاه‌ها تبدیل به کارخانه تولید مقاله شده‌اند و اغلب به دنبال این هستند که تعداد مقالات خود را افزایش دهند و این در حالی است که ما باید به جای توجه به انباشت دانش به بحث به‌کارگیری از دانش توجه کنیم. وی با تأکید بر در نظرگیری شاخص تولید به عنوان ارزش علمی در دانشگاه‌ها افزود: باید کاری کنیم که هر دانشگاهی که به سمت تولید محصولات پیچیده حرکت می‌کند، جامعه این موضوع را به عنوان ارزش تلقی کند. به عبارتی دیگر، امروزه لازم است تا بحث ساختار انگیزشی را به سمت تولید کالاهای پیچیده ببریم.

*** دکتر شاه‌آبادی، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا نیز در ادامه این کنفرانس با تأکید بر توجه به جایگاه وزارت علوم مطرح کرد: در مسیر شکوفایی اقتصادی، علاوه بر دستگاه‌هایی که باید در این مسیر گام بردارند، وزارت علوم نیز باید جایگاه خود را پیدا کند و سکان‌دار راهبرد تولید دانش‌بنیان شود و قوانین را به‌صورت مستمر رصد کند و آثار و تبعات تصمیمات مختلف دولت‌ها را بر مباحث علم و پیچیدگی‌های اقتصادی مورد بررسی قرار دهد تا بتواند در مسیر تحقق اهداف و برون‌رفت از مشکلات، تصمیمات و سیاست‌های ابلاغی دقیقی را اتخاذ کند.

پنل "پیچیدگی علمی و جایگاه آن در روز آمدسازی نقشه جامع علمی کشور" در ادامه کنفرانس ملی علم و فناوری و پیچیدگی اقتصادی برگزار شد.
*** دکتر رحیمی، معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم که بصورت مجازی در این پنل حضور داشت با اشاره به زنجیره علم تا عمل، گفت: از زمانی که یک ایده و فکر شکل می‌گیرد تا زمانی که به نمونه آزمایشگاهی و محصول تبدیل شود، نیازمند حمایت اقتصادی است تا بتواند وارد خط تولید شود. اما آنچه مطرح است این است حامی این امر بطور دقیق چه کسی است؟ منابع تحقیقاتی کشور چگونه باید توزیع شود؟ چقدر باید علم برای علم باشد چقدر باید علم برای کاربرد باشد؟ البته اگرچه حمایت‌هایی جسته گریخته در این زمینه صورت میگیرد اما در حال حاضر یک برنامه ملی منسجم در این زمینه وجود ندارد. وی افزود: متاسفانه در علوم پایه وضعیت کشور بصورت عمومی خوب نیست و بعد از انقلاب هم رشد بالایی بصورت عمومی در این زمینه پیدا نکرده‌ایم. هرچند افتخارات و درخشش‌های علمی بسیاری از سوی اساتید و دانشجویان و پژوهشگران کسب شده اما درخشش‌ها هیچگاه به اندازه توان کلی کشور در زمینه علمی نبوده است. معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم ادامه داد: ما هنوز پیوند بین علم و فناوری و اقتصاد را به نحو مناسب فراهم نکرده‌ایم لذا این یک پرسش اساسی است که با توجه به اینکه تحقیقات رشد کمی و کیفی داشته است اما توسعه فناوری قطعا متناسب با این امر نیست البته این فرایند یک توسعه زیر پوستی است که تا چند سال آینده نتایج آن بروز پیدا می‌کند. دکتر رحیمی در پایان تاکید کرد: اکنون به دنبال آن هستیم توسعه علمی را با فناوری و محورهای اقتصادی مرتبط سازیم. قطعا این مسیر علاوه بر پیوست اقتصادی، نیازمند پیوست اجتماعی و سیاسی نیز هست لذا باید تمام این موارد را در کنار هم داشته باشیم.

*** دکتر راغفر، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا نیز با بیان اینکه پیچیدگی اقتصادی از موضوعاتی است که همواره در علم اقتصاد مورد بحث بوده و همیشه این پرسش مطرح بوده است که آیا سیاست‌های اقتصادی منعکس شده از نظریات موجود در اقتصاد پاسخگوی نیاز جوامع هست یا خیر، گفت: برای پاسخ به این پرسش بود که اقتصاد پیچیدگی در دنیا مطرح و تلاش‌های گسترده‌ای در این زمینه انجام شد.
وی با بیان اشاره به اینکه مشکلات کنونی نتیجه ساده انگاری مسائل اقتصادی است، ادامه داد: در حوزه نقشه علمی کشور، باید با وجود همه بی مهری‌هایی که در سیاست گذاری‌های اقتصادی نسبت به نظام آموزش عالی صورت گرفته، از کارکرد این نهاد قدردانی کرد. دکتر راغفر با بیان اینکه دستاوردهای دانشگاه‌ها باید پاسخگوی نیازهای جامعه باشد، عنوان کرد: نظام آموزش عالی در خلا رشد نمی کند بلکه در یک بستر اقتصادی پویا و با رشد مستمر می‌تواند زمینه رشد اقتصاد را در جامعه فراهم کند. عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا علت اصلی رشد حوزه های پزشکی را ارتباط بین آموزه های نظری و پاسخگویی به نیازهای جامعه دانست و تصریح کرد: آنجایی که ما در حوزه فناوری رشدی داشته‌ایم به دلیل نیازهای اساسی کشور بوده که بر همین اساس بودجه‌های مناسبی نیز به آن‌ها اختصاص داده شده اما واقعیت این است بدون توجه به رشد متوازن به حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی ما در جامعه با کاستی‌های بسیاری مواجه هستیم. دکتر راغفر با اشاره به ۴ قلمرو آموزش عالی اظهار داشت: نظام آموزش عالی پاسخگوی ۴ قلمرو آموزشی، پژوهشی، نوآوری و فرهنگی است این به معنای آن است که یکی از کارکردهای اساسی دانشگاه انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر است. وی در پایان یکی از کاستی‌های اساسی در نظام آموزشی را، تاکید صرف بر رشد علمی و غفلت از هوش اجتماعی دانست و تنها راه حل این مشکل را آشنایی با تاریخ و ادبیات کلاسک برشمرد.

*** دکتر المیرا جنوی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در ادامه با اشاره به بحث سیاستگذاری در علم، گفت: آنچه در این زمینه باید صورت گیرد، شناسایی نقاط قوت و ضعف حرکت‌های علمی، شناسایی توانمندی‌های بالقوه و بالفعل، جایگاه علم سنجی و بهره‌گیری از پیچیدگی علمی در سیاست‌گذاری علمی، متنوع سازی نظام پژوهشی کشور توام با رشد کمی و کیفی تولیدات علمی، تعیین اولویت‌های پژوهشی با شناسایی علوم همجوار و نقشه جامع علمی کشور است. وی همچنین در رابطه با استراتژی تنوع‌بخشی نظام پژوهشی کشورها، افزود: این استراتژی سبب شناسایی مرز بین پتانسیل‌های بالفعل و بالقوه نظام پژوهشی کشور، دستیابی به حوزه‌های علمی همجوار با تکیه بر رویکرد پیچیدگی، تعیین اولویت‌های پژوهشی و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کارآمد و هدفمند می‌شود. عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در پایان بر خلق قابلیت‌های جدید و حرکت در مرز دانش، متنوع‌سازی نظام علمی کشور و اولویت‌بندی با تمرکز بر قابلیت‌ها و در نظر گرفتن ارزش فرصت، تدوین استراتژی بهینه جهت رسیدن به وضعیت مطلوب در اولویت‌های تعریف شده، برنامه‌ریزی هدفمند و کاربردی در حوزه علوم انسانی با رویکرد آینده‌نگرانه با توجه به ماهیت متفاوت این حوزه تاکید کرد.

*** دکتر فرشاد مومنی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به راه‌حل‌های رویکرد پیچیدگی اقتصادی برای حرکت به سمت توسعه پایدار، گفت: به نظر می‌رسد وضعیت فاجعه آمیز اقتصادی - اجتماعی کنونی ایران به گونه‌ای است که چندان استدلالی برای نشان دادن وضعیت آن وجود ندارد و حتی در سطوح بالای تصمیم‌گیری کشور هم به این نابسامانی اذعان می‌شود. وی با بیان اینکه ارائه تحلیل‌های بخردانه از منشأ و دلایل اصلی آشفتگی و پیشنهاد تجویزهای راه‌گشا، راهی برای برون رفت از شرایط کنونی است، افزود: به نظر می‌رسد رویکرد پیچیدگی اقتصادی می‌تواند برای تحقق چنین هدفی موثر باشد. دکتر مومنی ادامه داد: نظام تصمیم‌گیری‌های اساسی حتی در نهایت دلسوزی هم به واسطه اینکه تحلیل قابل قبولی از منشاهای اصلی ندارد، بیش از آن که در حل بحران‌های موجود، راهگشا باشد، شدت دهنده مشکلات است. عضو هئیت علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: نظریه‌پردازان بزرگ توسعه کانون اصلی بحران‌های اقتصادی را باز تولید دورهای توسعه نیافتگی مطرح می‌کنند. در اندیشه توسعه این بحث به طور جدی مطرح است که کشورهای توسعه نیافته با انبوهی از دورهای باطل روبرو هستند و اگر از بهره‌مندی از نظریه‌های اندیشمندان اقتصادی نباشد، با برنامه کوتاه‌نگر دولت، موجب هدر رفت منابع انسانی و طبیعی می‌شود. مومنی بیان داشت ، با وجود آنکه در طول تاریخ هویت افراد براساس تولید و خلق آن‌ها تعیین می شده است ،متاسفانه در حال حاضر عنصر محوری هویت بخشی به افراد، سبک زندگی آن‌ها شده و در عناصر شکل دهنده این فرایند نیز، کلیدی‌ترین عنصر مصرف است که با بی‌تدبیری مسئولان کشور، جامعه به سمت مصرف گرایی بدون تولید ملی حرکتی بسیار سریع دارد.مومنی با اشاره به کاهش نرخ صادرات در کشور از ۲۶ کشور به ۹ کشور طی یکسال اخیر، گفت: آنچه در کشور از منظر بنیه تولیدی اتفاق افتاده، گردن‌زدن تولید است.

*** دکتر مجید قاسمی، رئیس دانشگاه خاتم و مدیرعامل بانک پاسارگاد بیان داشت علم پیچیدگی از جمله تکنیک هایی است که در دنیای جدید توجه خاصی بدان شده و برای حل مسائل گوناگون منجمله مسائل حوزه اقتصاد ، از آن استفاده می شود . محوریت این تکنیک ها ، اتصال منظومه ها و شبکه های پراکنده با یکدیگر، مبتنی بر قواعد و ساختاری مشخص و اهدافی تعریف شده است. مسائل و چالش ها ، بجای آنکه بشکلی انفرادی مورد بررسی قرار گیرند، در ابتدا منظومه سازی شده و متغییرهای اثرگذار و اثرپذیر از آنها بشکلی سطح بندی شده و با در نظرگیری شدت اثرها و اولویت ها و فوریت ها، با یکدیگر در قالب و ظرف نظری کلان تر، ارتباط بخشی می شوند. به هر میزان ، توان درک بیشتری از موضوعات و چالش ها و متغییرها و عوامل اثرگذار و اثرپذیر ، همچنین میزان هم پوشانی ها را داشته و در کنار آن، توان منظومه سازی توسعه ای و تمدنی داشته باشیم، به همان اندازه ، از توان ساخت مجموعه های پیچیده ، بهره مند خواهیم بود. وی ادامه داد ، در خصوص پیچیدگی اقتصادی و توسعه ملی باید دقت نمود که اقتصاد از هویتی پویا برخوردار بوده و پیوسته خود را برای رسیدن به تعادل تغییر می دهد ، لذا نیازمند سیاستگذاری های مستمر است. در بحث سیاستگذاری اقتصادی باید توجه ویژه ای به پیچیدگی اقتصادی و پویائی آن بواسطه بازی گران عدیده فعال در اقتصاد کرد. هر قدر امتیاز کشور در پیچیدگی اقتصادی بیشتر باشد جایگاه کشور در دنیا بالاتر خواهد بود. وی تاکید کرد: توسعه امری مشارکتی بوده و مدیریت توسعه نیز مشارکت محور است. مهندسی مناسبی از سرمایه انسانی باید صورت پذیرد تا حداکثر مشارکت خودجوش و هم افزا ، تحقق پذیر شود. تجارب موفق ما نشان داده که باید در جذب فرهیختگان ایرانی که دارای تجربیاتی خوبی هستند ،فعال بود و از دانش و تجربیات آنها استفاده کرد . وی افزود ، این فرهیختگان می توانند عامل خلق دانش باشند و به جوانان ، راه خلق دانش را یاد دهند.

برگرفته از منابع گوناگون و اختصاصی شده توسط پایگاه تحلیلی خبری شعار سال