شعار سال: در سمت شمالی کاخ، چشمه ای وجود دارد که موجب پدید آمدن استخری طبیعی شده است. همچنین، رودی که در امتداد دیوار شرقی کاخ در جریان است، عامل سرسبزی و آبادانی شهر گور (اردشیرخُوَرَّه) و کاخ ساسانی بوده است.

آتشدانی نیز در فاصله کمی از کاخ وجود دارد که برای برگزاری مراسم ویژه آیین های مختلف کاربرد داشته است. در حقیقت، وجود عناصر چهارگانه طبیعی (آب، باد، خاک و آتش) از ویژگی های برجسته این منطقه تاریخی محسوب می شود. پس از مرگ اردشیر از نظر ساختمانی الگوی دایره شکل این شهر تا سده های میانه بطور گسترده ای تقلید و تکرار شده است.

کاخ اردشیر بابکان که چهار عمارت گنبدی شکل دارد و نمودی از مهارت معماری و هنر مردم ایران زمین بشمار می آید، در 3 کیلومتری شهر فیروزآباد استان فارس واقع شده است. بازدید از این منطقه تاریخی به اهالی تاریخ و فرهنگ سراسر جهان، توصیه می شود.

کاخ اردشیر بابکان یا آتشکده اعظم

بنای تاریخیِ کاخ اردشیر در قرن سوم میلادی به دستور اردشیر بابکان، سر سلسله و پادشاه ساسانی، ساخته شده است. این بنا به نام های دیگری همچون: آتشکده فیروزآباد، آتشکده اعظم، و بارین نیز مشهور است.

به دو دلیل برخی از باستان شناسان ایرانی معتقدند که این بنای تاریخی یکی از مهم ترین آتشکده های زرتشتیان بوده است:

1. شکل فعلی این بنای تاریخی از نظر ساختاری شباهتی به یک کاخ ندارد.
2. دین زرتشت در آن زمان در میان مردم این منطقه پیروان بسیاری داشته است و احتمالا از این کاخ به عنوان آتشکده و محل برگزاری مراسم آیینی زرتشتیان استفاده می شده است.

فیروزآباد در گذر زمان

به استناد منابع تاریخی، شهر فیروز آباد در گذشته به نام شهر گور یا شهر جور مشهور بوده است. یکی از ویرانی هایی که حمله اسکندر در ایران بجا گذاشت، غرق شدن شهر گور در آب رودخانه بود. اسکندر مسیر آب رودخانه را به سمت شهر هدایت کرد و به این ترتیب تمام شهر به زیر آب رفت و به شکل دریاچه درآمد.

سیر تکاملی معماری ساسانی

ویژگی های منحصر بفرد معماری ساسانی

در ساختار بناهای دوره ساسانیان این عوامل به چشم می خورند:

• صحن یا حیاط،
• چهار طاق یا گنبدخانه،
• استفاده از قوس های گِلی و گچی،
• معماری ستون دار با پوشش های مسطح تیر پوش،
• پوشش های طاق یا گنبد بر یک زیربنای چهار گوش،
• کلاف بندی چوبی یا مسلح کردن بنا با تیرهای چوبی، و
• تزییناتی ازجمله: گچ بری، نقاشی دیواری، ستون نماها، طاق نماها، نقش برجسته گِلی و چوبی، موزائیک کاری و پیکره های تزیینی.

ویژگی های ساختاری بنای تاریخی کاخ اردشیر بابکان

کاخ اردشیر بابکان که اولین عمارت گنبدی دوره ساسانیان است، با تالارهای تو در تو و گچ بری هایی که همچنان پس از گذشت 1800 سال در بخش بالایی دیوارهای داخلی آن دیده می شود، ساختاری منحصر بفرد دارد. چهار ساختمان گنبدی شکل بزرگ در سمت شرقی کاخ به چشم می خورد که توسط فیل ‌پوش بالا رفته است (البته ساختاری مشابه آن در قلعه دختر نیز وجود دارد).

بخشی از نوک گنبدهای کاخ اردشیر در دایرهایی به قطر یک متر گسترده شده است. عمارت از 3 بخش تشکیل شده است: ایوان مرتفع، 3 تالار با سقف گنبدی، یک حیاط با 2 ایوان و تالارهایی در کنار آن. یکی از ویژگی های مهم معماری این بنا استفاده از مصالح گچ و آجر است که در زمان خود مصالحی ارزشمند و با شکوه محسوب می شده است.

استفاده از سنگ های نیم تراش میخکی در ساختار بنا، نمودی از سبک معماری ساسانی محسوب می شود. ستون های چهار گوش، نیم ستون های میخکی، گچبری های بسیار زیبا به همراه ایوان های کوچکی که به ایوانچه معروف هستند، در بخش بالایی خودنمایی می کنند.

گچبری و نقاشی های درگاه ها و گیلوئی هایی که مابین طاق عمارت و دیوار قرار دارد، شباهت زیادی به گیلویی های تخت جمشید دارد. دیوارهای بیرونی آن مانند قلعه ای مستحکم طراحی شده اند و پنجره ای ندارد و ستون دیوارها در بالا به سقف منتهی می شود.

تکنیک طاق زنی آن کاملا وابسته به کیفیت ملاط گچ است. این شیوه به دلیل این که زمان گیرِش آن کوتاه است، امکان طاق زنی بدون مرکز را می دهد. با استفاده از تکنیک گوشه سازی، این گنبدها بر روی چهار ضلع قرار گرفته اند.