شعار سال: استان کرمان دارای متوسط بارندگی ۱۲۹میلی‌متر در سال است؛ اما طی سال‌جاری به‌جز چند مورد بارش جزئی در پاییز باران و برف نباریده است. عدم‌بارندگی به‌خصوص بارش برف در ذخیره‌گاه‌های آب استان کرمان و ارتفاعات نگرانی را درخصوص کم‌آبی در استان دوچندان کرده است؛ درحالی‌که تابستان سال‌جاری استان کرمان برای تأمین آب شرب حتی در مرکز استان با مشکل جدی مواجه شده بود، پیش‌بینی می‌شود در سال آینده وضعیت بسیار بدتر خواهد شد.

 

مردم کرمان به یاد دارند که با وجود بارش مطلوب سال گذشته، اما وضعیت منابع آبی کرمان به حدی رسید که آب‌رسانی در برخی از محله‌های شهر کرمان به‌صورت سیار انجام شد. تنش آبی در اکثر شهرستان‌های استان کرمان به‌خصوص مراکز پرجمعیت یکی از نگرانی‌های عمده در استانی است که کم‌ترین سرانه‌های بلندمدت بارندگی را دارد و در سال‌های اخیر میزان بارندگی در آن به ندرت از متوسط بارش‌ها عبور کرده است.

یکی از استثنا‌ها سال آبی گذشته بود که بارش در کرمان قابل‌توجه بود، با وجود این سال‌های متوالی خشک‌سالی در کرمان موجب خشک‌شدن آبخوان‌ها شده است و بارش‌های نابه‌جا نیز اکثراً موجب سیلاب و خسارت جدی به مردم می‌شود که می‌توان به سیل زهکلوت در جنوب کرمان اشاره کرد که شهر را مدت‌ها زیر آب فرو برد؛ اما در شرق استان کرمان بارش‌ها آنقدر کم بود که موجب ادامه روند مهاجرت به شهر‌های بزرگ شد. از سوی دیگر، درحالی‌که در استان‌های غربی و شمالی کشور بارندگی ادامه دارد، اما در استان کرمان ماه‌هاست که آسمان ابری نشده و تنها پدیده بارزی که مردم دیده‌اند، وزش باد شدید، طوفان شن و بروز ریزگرد‌ها بوده است.

 

از ابتدای مهرماه شهر‌های مختلف استان کرمان بار‌ها شاهد طوفان شن و ریزگرد‌ها بوده‌اند و بیش‌ترین میزان خسارت نیز در شهرستان‌های شرق، شامل ریگان، فهرج، نرماشیر و بم و در جنوب استان کرمان، شامل رودبار، قلعه‌گنج و منوجان روی داده است. برخی از شهرستان‌های شمالی ازجمله راور نیز از این پدیده بی‌تأثیر نمانده‌اند.

فعال شدن «جنب حاره‌ای» عامل اصلی عدم‌بارندگی در کرمان

فعالیت جنب حاره‌ای بر روی اقیانوس هند و دریای عمان یکی از مهم‌ترین عوامل عدم ورود سامانه‌های بارشی به استان کرمان بیان شده است. تأثیر این جبهه هوای گرم و پرفشار موجب شده، عملاً سامانه‌های بارشی بعد از ورود به ایران وارد آسمان استان‌های جنوب شرق کشور نشوند که همین پدیده روی سیستم بارشی که هم‌اکنون در آسمان غرب و شمال کشور فعال است، تأثیر گذاشته است. هرچند پیش‌بینی می‌شد که زمستان سال‌جاری شاهد افزایش بارندگی باشیم؛ اما در عمل زمستان در استان کرمان تا نیمه بهمن با کم‌ترین میزان بارش همراه بود و برخی از شهرستان‌ها نیز همچنان در انتظار بارندگی هستند.

میانگین بارندگی در استان کرمان از ابتدای مهرماه تا دهه اول بهمن‌ماه تنها ۲/۲۵ میلی‌متر ثبت شده است و طبق این آمار استان کرمان در زمینه میزان بارندگی‌ها جزو سه استان کم‌بارش قرار گرفته و ادامه این روند می‌تواند استان را با مشکلات جدی در زمینه تأمین آب شرب و کشاورزی مواجه کند؛ این درحالی است که به‌جز انتقال آب خلیج‌فارس به سیرجان که بخش اندکی از نیاز صنعت در شهرستان سیرجان را تأمین می‌کند، سایر پروژه‌های انتقال آب کرمان در کشاکش تعارضات جغرافیایی مانده‌اند.

یک محقق منابع آبی در استان کرمان، در این باره می‌گوید: استان کرمان از دیرباز جزو استان‌های کم‌بارش کشور بوده، اما وقتی به برنامه‌ریزی‌های مسئولان در زمینه کشاورزی و صنعت نگاه می‌کنیم، می‌بینیم هیچ هماهنگی بین میزان منابع آب و توسعه کشاورزی در استان و صنعت وجود ندارد.

برداشت بی‌برنامه و بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی در استان کرمان

ابراهیم کمالی افزود: برداشت بی‌برنامه و بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی در استان کرمان عملاً در سال‌های اخیر موجب خشک شدن ذخیره‌گاه‌های آب زیرزمینی شده است و در مقابل تعداد سد‌هایی که در استان کرمان احداث شده و در زمینه تأمین آب شرب و کشاورزی تأثیرگذار بوده‌اند، به‌میزان تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد.

وی ادامه داد: کشاورزی توسعه یافته و با وجود مطرح شدن شعار‌هایی مانند اصلاح الگوی کشت، همچنان بخش عمده‌ای از آب استحصالی در استان کرمان در بخش کشاورزی هدر می‌رود و طبق آخرین بررسی‌ها این میزان به ۷۵درصد از آب‌های در دسترس استان می‌رسد.

این محقق منابع آبی در استان کرمان گفت: هم‌اکنون کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان دارای کم‌ترین میزان بارندگی در کشور هستند. در استان کرمان در فصل پاییز شاهد بارندگی‌های مقطعی بودیم؛ اما در زمستان بارندگی‌ها پراکنده‌ای روی داد که هیچ تأثیری در ذخیره‌گاه‌های آب استان نخواهد گذاشت.

کمالی ابراز امیدواری کرد که در اسفندماه با بارندگی در قالب برف در ارتفاعات استان کرمان سرچشمه رودخانه‌های بزرگ استان کرمان تقویت شود و شاهد خشک شدن رودخانه‌ها در ماه‌های آینده نباشیم.

وی افزود: عملاً بارندگی در طول پاییز و زمستان به‌خصوص در قالب برف می‌تواند در راستای بهبود وضعیت تأثیرگذار باشد و بارش‌ها در بهار عملاً بیش‌تر از این‌که به کشاورزی و تأمین آب در استان کمک کند، منجر به سیلاب می‌شود که نمونه آن را بار‌ها تجربه کرده‌ایم.

کرمان توان تأمین آب زمین‌ها و باغ‌های گسترده کشاورزی را ندارد

کمالی با اشاره به این‌که خشک‌سالی ۹۱درصد از مناطق جمعیتی استان را دربر گرفته است، گفت: باید رویه مدیریت آب در استان کرمان تغییر کند، استان کرمان توان تأمین آب زمین‌ها و باغ‌های گسترده کشاورزی را ندارد و باید از سمت کشاورزی به سمت صنعت حرکت کنیم و بخش کشاورزی را نیز به سمت تولید محصولاتی که آب‌بر نیستند و ارزش صادراتی دارند، سوق دهیم.

این محقق و استاد دانشگاه بیان کرد: تغییرات اقلیمی پی‌درپی در استان کرمان موجب اخلال در منابع آبی شده، به‌طوری‌که سال گذشته استان کرمان پرآبی را تجربه کرد، اما در سال‌جاری شدت خشک‌سالی شدید بوده است.

کاهش ۵/۴۱ درصدی بارندگی فصلی در کرمان

کارشناس اداره کل هواشناسی استان کرمان نیز اظهار داشت: از ابتدای سال‌جاری تاکنون در استان کرمان ۲/۲۵ میلی‌متر بارندگی روی داده است که در مقایسه با سال گذشته شاهد کاهش بارندگی هستیم.

مریم سلاجقه افزود: سال گذشته تا ۱۸بهمن‌ماه در استان کرمان ۱۰۳میلی‌متر بارندگی روی داده بود و همچنین در مقایسه با شاخص بارندگی بلندمدت نیز شاهد کاهش ۴/۳۹ درصدی بارندگی هستیم.

 

وی بیان کرد: میزان بارش فصلی نیز در مقایسه با سال گذشته کاهش ۵/۴۱ درصدی را نشان می‌دهد.

کارشناس اداره کل هواشناسی استان کرمان ادامه داد: در ماه‌جاری میزان بارش‌ها در استان صفر گزارش شده است.

 

وی همچنین از بروز موج سرما طی روز‌های گذشته در استان کرمان و خسارات به کشاورزی خبر داد و گفت: تغییرات دمایی در طول زمستان مشکلات زیادی را برای کشاورزان ایجاد کرده که بیش‌ترین میزان سرمازدگی نیز در جنوب استان کرمان روی داده است.

کشاورزان و مردم استان کرمان همچنان امیدوارند که طی ماه‌های آینده بارندگی در استان افزایش یابد؛ اما با توجه به الگو‌های هواشناسی نمی‌توان در این زمینه امیدوار بود و در مقابل عزم جدی مسئولان برای اجرای طرح‌های مدیریت منابع آبی و مصرف بهینه در کنار اجرای طرح‌های انتقال آب به استان ضروری به نظر می‌رسد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سبزینه، تاریخ انتشار ۲۱ بهمن ۱۳۹۹، کد خبر: ۹۲۸۱۶، sabzineh.org.