شعار سال: «بیسفون» به پایان راه رسید. یکی از نخستین پیامرسانهای داخلی که از حمایتهای دولتی هم برخوردار بود و خبر توقفش همراه با وام پنج میلیاردی سال ۹۷ از وزارت ارتباطات، دستبهدست میچرخد. بیسفون در آخرین پیام خود خطاب به کاربرانش نوشته: «پس از ۱۵ اسفند دسترسی به بیسفون مقدور نخواهد بود.» این پیامرسان در اطلاعیه خود نیز این تصمیم را «صرفا تخصصی و کسبوکاری» دانسته، اما بسیاری معتقد هستند که تعطیلی این پیامرسان نشانهای برای شکست سیاست فیلترینگ شبکههای اجتماعی است. چراکه در همین روزهایی که بیسفون تعطیل شده و صداوسیما پیامرسان «سروش» را به مزایده گذاشته، روزبهروز بر تعداد کاربران ایرانی تلگرام افزوده میشود. نظرسنجیها و اظهارنظرهای مقامات دولتی حاکی از آن است که پیامرسانهای داخلی نتوانستند جایی در سطح جامعه باز کنند. چرا که فقط بیسفون نیست که پس از هشت سال فعالیت و حمایتهای دولتی به پایان راه رسیده. دو پیامرسان «سروش» و «گپ» نیز که مثل بیسفون سال ۹۷ وام پنج میلیاردی وزارت ارتباطات را گرفتند هم این روزها اوضاعی بهتر از بیسفون ندارند.
بیسفون از آغاز تا پایان
پیامرسان بیسفون سال ۹۳ رونمایی شد و در اطلاعیه تعطیلی خود ادعا کرده که در این سالهای به پنج میلیون کاربر فعال خدمات ارایه داده است. در همین سالها شورای عالی فضای مجازی نیز دولت را موظف کرده بود تا از پیامرسانهای داخلی حمایت کند. اما حمایت دولت هم مانع از شکست آنها نشده. حالا بیسفون در اطلاعیهاش تاکید کرده که خود را «متعهد به انجام مسئولیتها و تعهدات خود در پاسخ به حمایتهای صورت گرفته خواهد بود و در این زمینه با نهادهای ذیربط در تعامل» میداند. اما مشخص نیست که این اتفاق چگونه رخ خواهد داد. پیامرسانی که شرکت تراشه سبز به مدیریت «مهدی داوری لنگرودی» آن را توسعه داده بود. هر چند از داوری بهعنوان میلیاردر یاد شده، اما شرکت او سال ۹۷ از پنج میلیاردی وزارت ارتباطات هم نگذشت. داوری «صاحب و موسس شرکت تراشه سبز، صاحب و موسس نرم افزار پیام رسان بیسفون، صاحب و مدیر تلویزیون تعاملی تیوا، تهیه کننده سینما» است. او تهیهکنندگی فیلمهای جنجالی مثل «عرق سرد» را بر عهده داشته است که به موضوع ممنوعالخروجی کاپیتان سابق فوتسال زنان ایرانی به دلیل اختلاف با همسرش میپردازد. دیگر فعالیتهای سینمایی او در حوزه تهیهکنندگی و سرمایهگذاری نیز حاکی از نزدیکی داوری به قشر کمتر حاکمیتی سینما است؛ بنابراین سرمایهگذاری داوری با شکست بیسفون در حوزههای دیگر به پایان نخواهد رسید.
چرا بیسفون شکست خورد؟
اغلب پیامرسانهای مطرح داخلی بین سالهای ۹۱ تا ۹۳ فعالیت خود را آغاز کردند. یعنی حداقل چهار سال قبل از فیلترینگ تلگرام در اردیبهشت ۹۷. البته پیش از تلگرام پیام رسانهای دیگری مثل «وایبر» هم شامل فیلترینگ شد، اما هر بار کاربران ایرانی به سرعت به فضای دیگری کوچ میکردند. مهمترین مانع استفاده عموم مردم از پیامرسانهای داخلی امنیت آنها بود. شائبه لو رفتن اطلاعات کاربرها در پیامرسانهای داخلی همواره در افکار عمومی وجود داشته است. شائبهای که با فیلترینگ تلگرام پس از اعتراضهای دی ماه ۹۶ به اوج خود رسید تا پیامرسانهای داخلی هرگز نتوانند در سطح جامعه محبوبیت پیدا کنند. به طور مثال پیامرسان بیسفون برای رفع این شائبه تلاشهای بسیاری کرد. حتی بیلبوردهای تبلیغاتی این پیامرسان در سطح شهر تاکید بر امن بودن آن داشت و نوشته بود: «نگران تیک سوم نباش!». بیسفون حتی برای طراحی استیکرهای خود با هنرمندان شناختهشده نیز همکاری کرد و در طراحی صدای این پیامرسان هم آهنگسازان مطرح ایرانی همکاری کرده بودند. اما هیچیک از این تلاشهای نتوانست از توقف این پیامرسان جلوگیری کند. مدیرعامل پیامرسان «گپ» که فعالیت خود را از سال ۹۳ آغاز کرده نیز در مصاحبهای در همین زمینه گفته بود: «ما به آرامی در حال رشد بودیم، اما رخدادهایی از جمله فیلتر تلگرام باعث شد تا با هجمهای از کاربران خارج از برنامهریزی خود مواجه شویم.» مهدی انجیدنی تاکید کرده بود که «آسیبی که فیلترینگ به پیامرسانهای داخلی از جمله گپ وارد کرده خیلی بیشتر از هرچیز دیگری بود. اگر فیلترینگی در کار نبود پیامرسانهای داخلی همان رشد طبیعی خود را طی میکردند و با این فشارها مواجه نمیشدند.» نکته اینجاست که مدیران دیگر پیامرسانهای داخلی نیز تاکید کرده بودند که فیلترینگ هیچ کمکی به رشد آنها نکرده است.
سرنوشت بیسفون برای دیگران هم تکرار میشود؟
پیامرسان تلگرام بر اساس آخرین برآوردهای در سال ۲۰۲۰ حدود ۵۰ میلیون کاربر فعال در ایران داشته است. بر اساس تخمین نظرسنجی اسپا تعداد کاربران پیامرسانهای ایرانی سروش بین ۲ تا ۳ میلیون نفر است. در چنین شرایطی شرکت بیسفون که ادعا میکند پنج میلیون کاربر فعال داشته فعالیت خود را متوقف کرده است. بیسفون حتی ادعا کرده بود که ایده «کانال» ابتدا در این مجموعه راهاندازی شده، اما نیاز به دریافت مجوز از وزارت ارشاد برای کانالها این قابلیت را از دست بیسفون درآورده است. در سوی دیگر صداوسیما نیز که مالک پیامرسان سروش است از سال ۹۸ در فکر فروش آن است؛ بنابراین به نظر میرسد که در فضای فیلترشده داخلی پیامرسانهای ایرانی نتوانستند جایگاهی برای خود پیدا کنند. آیا سرنوشت بیسفون در انتظار دیگر شرکتها است؟
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از فراز، تاریخ انتشار:۲۹ بهمن ۱۳۹۹، کد خبر:۱۳۹۹۱۱۲۹، www.faraz.ir