یکی از نمونه های موفق مدیریت آب های زیرزمینی در مقیاس محلی، تجربه بدست آمده در ایالت "آندرا پرادش" در کشور هندوستان است. در این ایالت و در قالب یک برنامه جامع، چندین برنامه مختلف به ­منظور حمایت از مدیریت محلی آب زیرزمینی اجرا شــده کــه اصلی­تریــن و مهم­ترین این برنامه‌­ها، مربوط به پروژه سیستم­های مدیریت آب زیرزمینی کشاورزان آندرا پرادش با عنوان اختصاری پروژهAPFAMGS است. (مخفف Andhra Pradesh Farmer Management Groundwater Systems Project ).

ایــن پروژه در دو محور آموزشی و مشارکتی، تمرکز ویژه ای را برای ارتقای درک فردی و گروهی کشاورزان نسبت به خصوصیات منابع آب زیرزمینی مبذول کرده است.

محور اول بسترسازی و تقویت پایش هیدرولوژیکی مشارکتی توسط کشــاورزان، تسهیم و تقسیم آب بــرای کل حوزه هیدرولوژیکی بر اساس میزان تغذیه موجود است و در آن اندازه­ گیری پارامترهــای کلیــدی هیدرولوژیکی توســط خود کشــاورزان، برای انجــام برنامه ­ریزی جمعی کشت توسط آن­ها انجام می شود.

در محور دوم با ایجاد مدارس آب برای افزایش درک بهره برداران از آب زیرزمینی و روش­های حفاظت از منابع آب و همین­طور آشــنایی با تغییر الگوی کشــت با مشارکت و مدیریت خود کشاورزان، دانش و مهارت های آنان تقویت و تثبیت می شود.

از دست­آوردهای عمده این پروژه می­‌توان به مواردی همچون اصلاح الگوی کشت، بالا آمدن ســطح آب در آبخوان، موفقیت چشــمگیر در اســتفاده از روش­های آبیاری مناسب­تر، حفظ رطوبت خــاک و روش­های آبیــاری میکرو و بازگشت ســرمایه گذاری‌های مالی و افزایش رونق اقتصادی به­دلیل مدیریت بهتر منابع آب زیرزمینی اشاره کرد.

همچنین، مدیریت آب زیرزمینی در روســتای هیوره بازار( Hivre Bazaar ) واقع در یک منطقه نیمه­ خشــک و مســتعد خشکســالی در ایالت ماهاراشترا در غرب هنــد با اقتصاد متکی بر کشــاورزی نمونــه موفق دیگری از مدیریت مشــارکتی و خودکنترلــی آب زیرزمینی در ســطح محلی محسوب می­‌شــود. این منطقه سابقه طولانی در زمینه خشکســالی و تخریب خاک داشته است. در ترســالی­‌ها تا 60 درصد اراضی قابل آبیاری بــود، امــا در نتیجه خشکســالی ­ها این مقدار بــه کمتر از 5 درصد نزول می­ یافت.

در ســال 1994 تحت رهبری یک هیئت رئیسه­ مقتدر و مطلع روســتا، تصمیمی فراگیر برای منطقه اتخاذ و تلاشــی هماهنگ در راستای مدیریت آب زیرزمینی شروع شد.

در اولین اقدامات دریک دوره برنامه ­ریزی جامع 5 ســاله، حفر چاه جدید برای آبیاری ممنوع شــد؛ روی اقدامات حفاظت از آب و خاک در سطح خرد حوضه ای مانند احیای جنگل­هــا و جمع ­آوری آب باران تمرکز شد؛ و کشت نیشکر به دلیل مصرف زیاد آب ممنوع شد.

این اقدامات توجه کشاورزان را از رقابت­‌های ناکارآمد بر ســر منابع کمیاب آب زیرزمینی به سمت حفاظت از آب و تغذیه آبخوان­‌های کم ­عمق معطــوف کرد. انتخاب مناسب محصولات نیز ارزش محصولات کشت شده را بهبود بخشید. بودجه ­بندی آب در سطح روســتا در ســال 2002 آغاز شد.

بر این اساس در سال­های خشک از کشاورزان خواسته می­‌شد تا از سطح کشت خود بکاهند و اولویت کشت خود را به محصولات کم ­مصرف­ تر بدهند. نتایج این اقدامات بســیار ملموس هســتند. درآمد خانوار به­ طور قابل توجهی (به­ طور متوسط سالانه 500 دلار) افزایش یافته و ارزش اراضی این منطقه نیز رشــد بالایی داشــته اســت. برگشت­ پذیری نســبت به خشکسالی و امنیت درآمد نیز افزایش یافت. اراضی نامطلوب احیاء شده و بهره ­ور شدند.

توجه به نتایج چشمگیر بدست آمده از مدیریت مشارکتی آب های زیرزمینی که متکی به قائل شدن حق مالکیت آب و زمین برای کشاورزان است، گویای این مهم است که تنها بستن چاه های غیرمجاز و یا کنترل و تعدیل پروانه بهره برداری چاه های مجاز از سوی سیستم مدیریتی دولتی نمی­‌تواند تاثیرات کافی برای بازگشت تعادل به آبخوان را ایجاد نماید و لازم است با نهاسازی اصولی و تقویت این نهادها از طریق حمایت های غیر مستقیم، مهارت آموزی، تغییر قوانین و بستر سازی، فرهنگ سازی و اعتماد به مردم مدیریت استفاده و مسئولیت حفاظت از منابع آب زیرزمینی را در یک فرایند حساب شده و تدریجی به خود بهره برداران سپرد.

خوشبختانه این موضوع تماما در طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی پیش بینی شده است اما متاسفانه در بخش آب تا کنون قوانین خوب اما اجرا نشده بسیار داشته‌ایم و در صورت عدم مراقبت کافی، ممکن است این طرح نیز به همین سرنوشت دچار شود. با این تفاوت که طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی تنها فرصت باقیمانده برای نجات منابع بی بدیل آب زیرزمینی خواهد بود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی پاپایا، تاریخ انتشار: دوشنبه 12 مهر 1395، کدخبر: 425328 ، www.papaya.ir