شعار سال: تنها چند روز از سالجاری گذشته بود که خبر رسید با نارنجی شدن وضعیت تهران بهلحاظ شیوع بیماری کرونا سالنهای نمایش باید دوباره قفل تعطیلی بخورند و به فاصله کمی خبری خوش رسید که گروه شغلی تئاتریها و سینماییها از گروه پرخطر سوم به گروه دوم منتقل شدند و همین خبر مجوز بازگشایی سالنهای تئاتر و اجرای دوازده گروه تئاتری را امضا کرد.
این خوشحالی، اما طولی نکشید، چون وضعیت تهران، به سرعت از نارنجی به قرمز تغییر وضعیت داد و این بار تعطیلی ناگزیر بود. تقریباً در طول یک سال و چندماه اخیر، حرف و حدیثها و راهکارها برای برونرفت حداقلی، یا به هر شکلی چراغ تئاتر را در این وضعیت وانفسا روشن نگاهداشتن ارائه و به آن پرداخته شد؛ راهکارهایی که بخشی از آن حمایت سازمانها و نهادهای فرهنگی از تئاتر و تئاتریها بود و بخشی نیز استفاده از امکانات امروزی برای ارائه هنری که ذیل هنرهای نمایشی جا بگیرد. قدمهایی نیز برداشته شد، اما هرگز کفایت نکرد.
باید حمایت مستمر وجود داشته باشد.
ایرج راد کارگردان و بازیگر و رئیس هیأت مدیره خانه تئاتر وضعیت را آنچنان امیدبخش نمیداند و میگوید: «طی مدت اخیر بحثها و اظهارنظرهای مختلفی وجود داشته درباره حال و آینده تئاتر که امیدوارم بتوانیم طی روزهای آینده در یک نشست مطبوعاتی آن را رسانهای کنیم؛ با این حال اصل ماجرا اینجاست که طی این یک سال و اندی، ضربهای جبران ناشدنی به پیکر تئاتر ما وارد شده که چنین آسیبی شاید در هیچ دورهای تا جایی که من میدانم و به خاطر دارم تجربه نشده است. بحث امروز، بحث سلامتی مردم و به تبع آن هنرمندان است و به لحاظ مختلف، در این زمینه جز گوشدادن و عملیاتی کردن پروتکلهای بهداشتی، تعطیلی و... کاری از ما برنمیآید، اما باید همه فکرها را روی هم بریزیم که ببینیم واقعاً با این درد چه میشود کرد و چطور باید برخورد کرد.»
او آنچه در این یک سال انجام شد را هم حاصل تلاش هنرمندان و مدیران دلسوز برای به خاموشی نگرائیدن تئاتر میداند و معتقد است: «ضبط و پخش فیلمتئاتر و تئاترهای آنلاین و چیزهایی از این قبیل که طی یک سال گذشته تجربه شد، یک مسکن زودگذر و حاصل تلاش و حمایت هنرمندان تئاتری بود که نمیخواستند چراغ کمسوی تئاتر در این دوران روبهخاموشی کامل برود، اما واقعاً نمیشود گفت که اتفاق بزرگی بود یا... به این دلیل که درآمدی در این حوزه وجود نداشت و صرفاً برآمده از یک عشق بود. تصور کنید که یک کارمند در دورانی که کار نمیکند یا در خانه کار میکند حقوقش را میگیرد یا یک مغازهدار اگر تعطیل شود جنسش را میتواند بعد از بازگشایی دوباره بفروشد؛ اما هنرمندی که از هیچجا حقوقی دریافت نمیکند و شغلی به معنی قانونی آن ندارد چه باید بکند؟ باید به فکر این افسردگیهایی که بیشک دستبهگریبان هنرمندان خواهد شد هم باشیم.»
راد از لزوم حمایت مستمر از هنرمندان هم حرف میزند و میگوید: «در دورهای قرار شد به جای صندلیهای خالی که بهدلیل پروتکلهای بهداشتی فروخته نمیشوند کمکهزینهای به تهیهکننده و تماشاخانهدار پرداخت شود که بخشی از ضرر و زیان آنها جبران شود، اما این قول هم عملیاتی نشد و متأسفانه امروز هم که تا چند گروه تئاتری آمدند روی صحنه جای خود را باز کنند، وضعیت تهران قرمز شد و تعطیلیها دوباره شروع شد.»
همه چیز دستخوش تغییر شده
اتابک نادری بازیگر و کارگردان تئاتر که تجربه مدیریت در عرصههای مختلف تئاتری را در کارنامه کاری خود دارد، ضمن ابراز امیدواری نسبت به هر چه زودتر عادی شدن شرایط درباره این روزهای مستمر و مدام تعطیلیها میگوید: «بههر صورت وضع تأسفباریست که گویا قرار نیست به این زودی سایهاش از سر ما و تئاتر و مردمان جامعه کم شود. وقتی وضعیت زرد و آبی است و سالنهای تئاتر در همان حد کم، باز هستند میشود پیشنهادهایی داشت و ایدههایی مطرح کرد، اما در چنین وضعیتی، که ناچار به تعطیلی هستیم هیچ کاری از دست کسی برنمیآید. امیدواریم بزودی از این پیک هم عبور کنیم و سرانجام به سفید شدن وضعیت برسیم تا آن وقت بیشتر متمرکز شویم روی آنچه اتفاق افتاده است و به این سؤال که چگونه میشود تا حدی جبران مافات یکسال و اندی اخیر کرد، برسیم. هنرهای نمایشی زیرمجموعههای بسیاری دارد و باید به فراخور ظرفیت هر کدامشان به ایدههایی رسید، اما از همه مهمتر جبران خسارتهای بسیار زیادیست که تئاتر و تئاتریها در این دوران متحمل شدند.»
نادری درباره شکلهای دیگری که در این مدت تجربه شد از قبیل فیلمتئاتر یا تئاترهای آنلاین نیز میگوید: «همه این امکانات خوب است و میتواند امکانی برای تئاتر باشد و ارتقای آن و تجربههایی در چنین حوزه وسیعی...».
او در بخشی از صحبتهای خود به تأثیر کرونا بر زندگی امروزه هم اشاره میکند و میگوید: «تقریباً میشود گفت که طی یک سال و چندماه گذشته همهچیز دستخوش تغییرات بنیادینی شده و همین تغییرات هم باعث شده شکل و شمایل ارائه تئاتر هم در این دوره عوض شود. ما امیدواریم که هر چه زودتر شرایط به شکل عادی برگردد و از گذشته صرفاً تجربههایی که آموختهایم با ما بماند. بسیاری از هنرمندان در این دوران ضمن حفظ تلاش برای زنده نگه داشتن تئاتر، دغدغه سلامت مردم را هم داشته و دارند و این موضوع بر هر چیزی ارجح و مقدم است و فعلاً باید با شرایط کنار بیاییم تا ببینیم وضعیت چگونه خواهد شد.»
نادری هم توجه مدیران فرهنگی به اهالی تئاتر را یکی از ضرورتهای عبور از این دوره میداند و معتقد است در همه جای دنیا تئاتر مورد توجه ویژهایست و هنری نیست که مثل سینما بتواند صرفاً روی پای خود بایستد و نیاز به حمایت مستمر دارد.
شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ایران آنلاین، تاریخ انتشار: ۲۴ فرورودین ۱۴۰۰، کد خبر: ۶۹۰۹۶۰، www.ion.ir