شعار سال:موانع توسعه روستایی در استان سمنان نیز فراوان هستند، موانعی که باعث شده‌اند روستاها کم‌کم خالی از جمعیت شده و برای مثال در بخش بیارجمند امروز کم‌تر روستایی باقی بماند که جمعیت جوان آن بالای ۲۰نفر باشد. مهاجرت برحسب خشک‌سالی و برای به دست آوردن شغل صورت‌گرفته است؛ زیرا خشک‌سالی‌های اخیر از ابتدای دهه 80خورشیدی نه‌تنها مجال کار را بر روی زمین‌های کشاورزی از روستاییان گرفته، بلکه در نبود کشاورزی، دامداری و صنایع وابسته به آن مانند لبنیات نیز با مشکلات اساسی روبه‌رو شده ‌است.
 
تلاطم‌های ارزی، مشکلات اقتصادی، گرانی، تورم و امثال آن سبب شده تا روستاییان نتوانند آن‌طور که باید و شاید کارهای دامداری و کشاورزی خود را توسعه ببخشند؛ در نتیجه عده کثیری از آن‌ها راه شهرها را در پیش گرفته و برای زندگی بهتر به‌سمت شهرهای استان سمنان آمدند. این موضوع به‌خصوص در شرق استان بیش‌تر دیده می‌شود که اقتصادی بر پایه کشاورزی و دامداری دارد.
 
عدم اتخاذ سیاست‌های درست
 
یک کارشناس حوزه اقتصاد در این باره به بازار گفت: عدم‌اتخاذ سیاست‌های درست در قبال روستاها ریشه‌ای بیش ‌از هشت تا ۹دهه دارد. نگاه نامتناسب به روستاها و توسعه تک‌محوری فقط بر مبنای کشاورزی سبب شده تا مسئولان ما نیز خود به ‌خود چشم از دیگر مزیت‌های روستاها به‌خصوص در بخش اقتصادی و تولیدی بپوشند.
 
سیدرضا طباطبایی افزود: این خلأ باعث شد تا پس‌ از خشک‌سالی و به چالش کشیده شدن کشاورزی روستاها اولتیماتوم دیگری برای توسعه اقتصادی و معیشت نداشته باشند، درنتیجه کم‌کم خالی از جمعیت شدند. در دوران پهلوی اول و دوم سیاست صرف توسعه کشاورزی و دامداری سبب شد تا بخش عمده‌ای از اقتصاد کشور براساس کشاورزی شکل گیرد.
 
وی گفت: در دهه ۳۰خورشیدی 80درصد غذای شهرها از روستاها تأمین می‌شد و پس ‌از انقلاب اسلامی نیز نهضت حفر چاه و واگذاری زمین به مردم مصرف آب را به اوج رسانید، هر چند این سیاست توانست کشور را تا مقاطعی حتی در زمینه گندم، جو، ذرت و برنج به خودکفایی نیز برساند؛ اما موضوعی که مسئولان در ابتدای انقلاب به آن توجه نداشتند، این بود که در استان‌های خشکی مانند سمنان بالاخره روزی منابع آبی تمام می‌شوند؛ لذا کابوس خشک‌سالی از دهه ۸۰خورشیدی کم‌کم گلوی روستاهایمان را گرفت و فشار ‌داد.
 
تفکری که روستا را از تولید خالی کرد
 
این کارشناس حوزه اقتصاد اظهار داشت: با این نوع تفکر کشاورزی و مشاغل وابسته به آن حتی دامداری در روستاها ضعیف شد و آثار آن در سال‌های آخر دهه‌ 90خورشیدی با کمبود خوراک برای دام‌ها و ورشکستگی بسیاری از کشاورزان و دامداران نمود پیدا کرد. عدم مزیت‌شناسی و آمایش سرزمینی در توسعه اقتصادی از پیش‌ از انقلاب و حتی پس ‌از آن سبب شد تا روستاها نتوانند به‌صورت چندوجهی توسعه پیدا کنند؛ در نتیجه در قبال خشک‌سالی بسیار متزلزل شدند و مشاغل فراوانی از دست رفت.
 
طباطبایی با اشاره به این‌که نمونه این عدم‌آمایش درست سرزمینی در بیارجمند و حتی گرمسار که خشک‌ترین نقاط استان سمنان هستند، دیده می‌شود، گفت: بیش‌ترین کشت هندوانه و خربزه در این مناطق صورت می‌گرفت. ۶۰سال است که در گرمسار و بیارجمند به‌صورت فراوان صیفی‌جات و به‌خصوص هندوانه و خربزه کشت می‌شود؛ اما هیچ مسئولی نگفته این مناطق اصلاً نیاز به کشت‌های پرآب مانند صیفی‌جات و اقلام مذکور دارد یا خیر؟ و  آیا اصلاً منابع آبی توان جوابگویی این کشت‌ها را دارند یا خیر؟
 
وی ادامه داد: این‌ها مسائلی است که طی هشت‌دهه گذشته مسئولان ما به آن توجهی نداشته‌اند؛ نتیجه این بی‌توجهی تغییر ماهیت روستاها بود، یعنی روستا به‌عنوان مولد و تولیدکننده غذای شهر در اواخر دهه90 به مصرف‌کننده تولیدات شهری تغییر ماهیت داد و درنتیجه به‌جای این‌که روستا مولد باشد و شهر مصرف‌کننده، امروز شهر مولد است و روستایی‌ها حتی لبنیات مورد نیاز خود را از شهرها خریداری می‌کنند.
 
شهر ضعیف در پس روستای ضعیف
 
یک کارشناس دیگر حوزه اقتصاد و بازار روستایی هم در این باره گفت: از دیرباز می‌گویند که شهر قوی نیاز به روستای قوی دارد، در نتیجه وقتی روستاها تضعیف می‌شوند، شهرها نیز دچار مشکلات عمده‌ای خواهند شد و خالی شدن روستاها از سکنه به ایجاد پدیده‌هایی مانند مهاجرت، حاشیه‌نشینی، گسترش فقر، ایجاد مشاغل کاذب و... منجر می‌شود.
 
رضا نیکخو افزود: از سوی دیگر نداشتن برنامه مدون و درازمدت برای چرخش کشاورزی از سنتی به‌سمت مدرن و همچنین شناسایی دیگر مزیت‌های روستا ازجمله گردشگری، صنایع‌دستی و... سبب شده‌ است تا روستاها در ضعیف‌ترین حالت خود قرار ‌گیرد تا جایی‌که حتی امروز مسئولان خود استان سمنان هم نمی‌دانند که به‌درستی مزیت روستاهای ما در مناطق مختلف چیست.
 
وی ادامه داد: این نشان از نداشتن برنامه و آمایش درست سرزمینی دارد؛ برای مثال در بخش بیارجمند به‌جای توجه به کشاورزی نوین، گردشگری، معدن و حیات‌وحش صنعت سیمان پیشنهاد داده ‌شده که دو دهه است این صنعت به بن‌بست خورده و به‌نظر هم نمی‌رسد از این بن‌بست راه رهایی یابد؛ زیرا آمایش درستی برای این صنعت وجود نداشته ‌است و همیشه با این مشکل روبه‌رو بوده‌ایم که بدون نگاه کردن مزیت‌های درون هر روستا سعی کرده‌ایم که از بیرون صنعتی را که ناهمگون با روستا است وارد کنیم تا مثلاً مشکل اشتغال را برطرف کنیم؛ حال ‌آن‌که همان صنعت خود یک مشکل است.
 
عدم‌حمایت از کسب‌وکارهای روستایی
 
این کارشناس حوزه اقتصاد و بازار روستایی گفت: عدم‌حمایت از کسب‌وکارهای روستایی آن هم در زمان خود و به‌موقع درست که می‌بایست سه‌دهه قبل انجام می‌شد و روستاها را چندوجهی توسعه می‌داد، یکی از دیگر مشکلات روستاهای استان سمنان به‌خصوص در شرق است، سه‌دهه پیش می‌بایست ما به فکر تهیه طرح‌های گردشگری و توسعه صنایع‌دستی در کنار آن معادن و حتی سنگ‌های زینتی و قیمتی می‌بودیم، نه امروز که روستاهایمان خالی از سکنه شده و آب ندارند و تازه به فکر ارائه طرح‌های توسعه گردشگری افتاده‌ایم که بسیار دیر است و حتی روستایی‌ها را نیز به ‌دشواری از مهاجرت بازمی‌دارد.
 
نیکخو افزود: حمایت از کسب‌وکارهای روستایی همچون تهیه عرقیات گیاهی که در روستا کشت می‌شدند، داروهای گیاهی، فرآوری لبنیات، فرآوری محصولات، صنایع‌تبدیلی و ده‌ها مورد دیگر سبب شده تا روستاها بدون شغل و تولید باقی نمانند؛ برای مثال در شهر مجن که تا همین 30سال پیش بافتی روستایی داشت، بهترین سیب‌زمینی و درختی استان سمنان کشت می‌شود، اما حتی یک کارگاه کوچک صنایع‌تبدیلی برای تهیه چیپس سیب‌زمینی و خشک کردن میوه در این شهر وجود ندارد.
 
وی افزود: درنتیجه ما نتوانستیم مشاغل ثابتی را در روستاها برحسب آمایش و مزیت‌های آن روستا ایجاد کنیم و نباید انتظار داشته باشیم که روستاییان ما نیز در روستاهای خود باقی بمانند و به شهرها مهاجرت نکنند.
 
فقدان صنایع تبدیلی
 
دیگر کارشناس و صاحب نظر در حوزه مسائل روز استان سمنان هم در این زمینه گفت: فقدان صنایع تبدیلی در بخش‌هایی مانند کشاورزی، میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و عدم‌تکمیل زنجیره تولید و خدمات روستایی که به بازار الکترونیک یا حقیقی تولیدات روستایی منجر شود، معضل بزرگ روستاهای استان سمنان است. امروزه افراد بسیاری هستند که با تخصص‌های درخور توجه بر روی بازار الکترونیک روستایی و حتی صنعت گردشگری کارهای علمی بزرگی کردند؛ اما مسئولان استان سمنان حتی یک تماس تلفنی ساده هم به آنان نگرفته‌اند و این نشان می‌دهد که دولتی‌ها نه‌تنها مشکل را نمی‌دانند؛ بلکه برای حل آن هم برنامه خاصی در سر ندارند.
 
حسن همتیان ادامه داد: امروز بازار الکترونیک روستایی می‌تواند یکی از راه‌های برندسازی، معرفی ظرفیت‌ها و خدمات روستاهای استان سمنان باشد از لحاظ زیرساخت و پوشش اینترنت استان سمنان در رتبه دوم کشور قرار دارد و این یعنی از لحاظ زیرساخت استان مشکل آن‌چنانی ندارد.
 
وی افزود: در این بین اما مهم تفکر و نداشتن برنامه مدیران است، آن ‌هم مدیرانی که تمام‌وقت خود را صرف انتقال آب به استان سمنان می‌کنند؛ حال ‌آن‌که حتی اگر تمام دریای خزر هم به استان سمنان بیاید، بدون برنامه‌ریزی نه روستاهایمان آباد می‌شود نه شهرهایمان؛ هرچند امکان خشک شدن دریای خزر وجود دارد، اما استان سمنان به آبادی نخواهد رسید؛ زیرا باید خشک‌سالی را در فقدان برنامه توسعه‌محور و آمایش سرزمینی در این استان یافت.
 
مهاجرت روستاییان طبیعی بود
 
این کارشناس و صاحب‌نظر در حوزه مسائل روز استان سمنان گفت: بی‌انصافی است که بگوییم چرا روستایی‌ها به شهرها مهاجرت می‌کنند؛ زیرا باید خودمان را جای آنان بگذاریم، در روستاها نه آبی برای کشاورزی است و نه صنعت و حتی دامداری درنتیجه مردم چگونه باید در این تلاطم‌های اقتصادی زندگی کند و از سوی دیگر امیدی هم به آینده نیست؛ زیرا برنامه عملیاتی که مبتنی‌بر توسعه چندوجهی روستاها باشد وجود ندارد تا دلگرمی مردم باشد.
 
همتیان افزود: از این منظر باید گفت ایجاد بازار فروش تولیدات و صنایع‌دستی توسعه گردشگری، برندسازی در کنار مزیت‌شناسی و محوریت قرار دادن آن مزیت‌ها یکی از راه‌های خروج روستاهای استان سمنان از بن‌بست است؛ اما فعلاً برنامه عملیاتی برای آن وجود ندارد.
 
وی خاطرنشان کرد: به نظر من مهاجرت روستاییان به شهرهای استان سمنان طبیعی بود، زیرا بدون آب نمی‌توان در روستاها زندگی کرد. از سوی دیگر از آن‌جا که همه چیزمان را بر پایه کشاورزی نهاده‌ایم، امروز دیگر فرهنگ کار و توسعه گردشگری بر مبنای میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی، گردشگری و... اصلاً وجود ندارد؛ در نتیجه باید گفت دولت ضربات مهلکی را به پیکر روستاهای استان سمنان در سال‌های اخیر وارد کرده است.
 
سوتیتر: طباطبایی: کارشناس حوزه اقتصاد: نگاه نامتناسب به روستاها و توسعه تک‌محوری فقط بر مبنای کشاورزی سبب شده تا مسئولان ما نیز خود به ‌خود چشم از دیگر مزیت‌های روستاها به‌خصوص در بخش اقتصادی و تولیدی بپوشند
 
سوتیتر: همتیان، کارشناس و صاحب‌نظر در حوزه مسائل روز استان سمنان: آن‌جا که همه چیز را در روستاها بر پایه کشاورزی نهاده‌ایم، امروز دیگر فرهنگ کار و توسعه گردشگری اصلاً وجود ندارد و باید گفت دولت ضربات مهلکی را به پیکر روستاهای سمنان در سال‌های اخیر وارد کرده است
 

 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از  روزنامه سبزینه ، تاریخ انتشار: 4 اردیبهشت 1400، کدخبر: 94960، www.sabzineh.org