شعار سال: مجید عبداللهی، سرپرست سابق مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری و روستایی و مدیرکل حوزه ریاست و روابط‌عمومی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور درباره طرح تشکیل سازمان توسعه و عمران روستایی و میزان کارآمد بودن این طرح در حل مشکلات جامعه روستایی و همچنین راهکار حل مشکلات جامعه روستایی به بیان توضیحاتی پرداخت که در ادامه می‌خوانیم.

آیا ایجاد سازمان توسعه و عمران روستایی ضروری است؟
طرح ایجاد سازمان توسعه و عمران روستایی در کمیسیون کشاورزی مجلس به‌رغم مخالفت دستگاه‌های اجرایی تصویب و مقرر شد که جزئیات این طرح در دستگاه‌های مختلف به بحث و بررسی گذاشته شود. در حوزه نظام اداره کشور چند نکته کلیدی داریم که باید ابتدا این مسائل تعیین ‌تکلیف شود و بعد از آن به‌دنبال این برویم که آیا ضروری است که اصلاحات ساختاری و نهادی در حوزه مدیریت امور روستاها شکل بگیرد یا خیر. با توجه به این‌که نظام اداره کشور به‌صورت بخشی است، کارها به‌صورت تخصصی تعریف و به ارگان‌های مشخص واگذار می‌شود. در ابتدای انقلاب به‌دلیل کسری و کمبودهای زیاد در حوزه روستاها، با دستور رهبر معظم انقلاب، جهاد سازندگی برای پر کردن شکاف تاریخی بین نقاط روستایی و شهری تأسیس شد. جهاد سازندگی در حوزه آب، برق و راه‌سازی این شکاف را پر کرد، اما بعد از این‌که نظام اداری ایران به یک نوع دیوان‌سالاری مدرن رسید، به چارچوب تخصصی‌کردن کارها رسیدیم.

نظام توسعه روستایی باید به‌صورت بخشی باشد یا یکپارچه؟
همه اقدامات برای رشد و توسعه روستاها باید به‌صورت بخشی و موضوعی و نه به‌صورت ساختارهای یکپارچه تعریف و طبقه‌بندی شود. در راستای این تقسیم‌بندی موضوعی، وزارت نیرو متولی آب و برق، وزارت جهاد کشاورزی متولی توسعه کشاورزی، وزارت کشور متولی تأسیس نهادهای محلی و وزارت بهداشت و درمان متولی زیرساخت‌های سلامت در بخش روستاها شده است. هم‌اکنون در اداره امور روستا‌ها به‌صورت تخصصی کار می‌کنیم، اما در طرحی که ارائه شده، هدف این است که تمام مسئولیت‌ها زیرمجموعه یک سازمان جمع شود؛ طرحی که در گذشته مطرح و کنار گذاشته شد. این طرح یک نوع عقب‌گرد تاریخی است که حتی با ساختار اداری کشور تطابق ندارد. اگر این طرح مصوب شود و به مرحله عملیاتی برسد، بیش از آن‌که بتواند به رشد و توسعه خدمات به روستاییان کمک کند، در نظام ارائه خدمات و توسعه روستایی یک عقب‌ماندگی ایجاد می‌کند.

مشکل اصلی طرح تشکیل سازمان توسعه و عمران روستایی چیست؟
دلیل اصلی طرح ایجاد سازمان توسعه و عمران روستایی، مطرح کردن مسائلی مثل ساماندهی آب و برق روستایی است؛ مسائلی که طی این 40سال با اقداماتی که صورت‌گرفته، پرونده آن‌ها بسته شده و دیگر ضرورتی ندارد که مسائلی مانند آب و برق از سازمان‌های اصلی آن جدا شود. نکته بعدی این است که طرح ایجاد یک سازمان متمرکز برای اداره امور روستاها شاکله طرحی که پیشنهاد ایجاد یک سازمان واحد را بدهد، ندارد؛ اگرچه اسم آن طرح توسعه و عمران روستایی است، اما جهت‌گیری آن ایجاد یک سازمان متمرکز برای انجام اقدامات فقط مربوط به توسعه روستایی است.

آیا وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند به اهداف این طرح جامه عمل بپوشاند؟
مسأله مهم دیگر مورد انتقاد در این طرح، وابستگی این سازمان به وزارت جهاد کشاورزی است. وزارت جهاد کشاورزی براساس آنچه قانون مشخص کرده، مسئول رشد کشاورزی و توسعه روستایی است، اما این وزارتخانه فقط به مسائل کشاورزی پرداخته و برای توسعه روستایی هیچ اقدامی انجام نداده. باید پرسید که آیا وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند هماهنگی و اجرایی‌سازی تمام امور را برعهده بگیرد؟ حتی اگر این سازمان بخواهد تشکیل شود، باید یک ارگان فرابخشی مثل ریاست‌جمهوری و وزارت کشور متولی این اقدام باشد. از منظر حقوقی این طرح به دلیل تغییر در ساختارهای اداری کشور و بار مالی‌ای که ایجاد می‌کند، مغایرت‌هایی با برنامه ششم و قانون اساسی دارد. تردیدی ندارم که اگر این طرح بخواهد با شاکله کنونی از سد مجلس بگذرد، شورای نگهبان این طرح را تأیید نخواهد کرد. این طرح در سال95 نیز مطرح شد و تا سال97 در جریان بود و درنهایت کلیات این طرح توسط نمایندگان رد شد.

آیا تفکیک وظایف دستگاه‌ها و تجمیع این وظایف درون یک سازمان اقدامی مناسب است؟
تفکیک وظایف دستگاه‌هایی که هر کدام ماهیت‌ مختلفی دارند، ازجمله انتقادات وارد شده به این طرح است. کنار هم قرار دادن این مسئولیت‌ها باعث ایجاد سازمان توسعه و عمران روستایی می‌شود که دفاتری مثل دفتر آب روستایی، دفتر برق روستایی و... در زیر مجموعه آن هستند. هم‌اکنون نگاه آمایشی به شهرها و روستاها در کشور ما و سایر کشورها مطرح است و بین شهرها و روستاها پیوندهای ساختاری و نهادی در نظر گرفته شده. برخی ساختارها در کشور ما شکل گرفته است که باید تقویت شوند، نه این‌که سازمانی جدید تشکیل شود. در گذشته مطرح می‌شد که طرح توسعه و عمران روستایی مشکلی که دارد، عدم‌هماهنگی بین دستگاه‌هاست، زیرا این دستگاه‌ها جزیره‌ای کار می‌کردند و هماهنگی بین آن‌ها وجود نداشت. برای حل این مشکلات، شورای‌عالی توسعه عشایری را که از سال65 وجود داشت، به سازمان توسعه روستایی و عشایری تبدیل کردیم که حدود چهارماه از عمر این نهاد می‌گذرد. این شورا هدفش ایجاد هماهنگی در ارگان‌های توسعه روستایی است. معتقدم برخلاف نظر دوستان که یکپارچگی باعث توسعه می‌شود، تفرق و پراکندگی باعث انجام بهتر کارها می‌شود. اگر کار در دستگاه‌های اجرایی تخصصی توزیع شود و دستگاهی داشته باشیم که کارش پیگیری این موضوع در دستگاه‌های مختلف باشد، رسیدگی به وضعیت روستاها در این تفرق و پراکندگی بیش‌تر می‌شود. این طرح حتی از نظر نگارشی و ساختار قانون‌نویسی واجد اشکالات اساسی است که باید دقت اساسی‌تری درباره انجام آن شود.

برای حل مشکل روستاها باید چه نوع نظامی طراحی شود؟
در مجموع از منظر کارشناسی، اداری و تشکیلاتی به نظر می‌رسد این طرح شرایط خوبی برای توسعه و عمران روستایی کشور ایجاد نخواهد کرد. این طرح بیش از آن‌که به عمران و توسعه روستایی کمک کند، باعث محدودیت هم خواهد شد. به جای نگاه‌های یکپارچه و تجمیعی باید به‌سمت نگاه‌هایی که تلاش می‌کند بخشی از وظایف و مأموریت‌ها به صورت بخشی انجام شود، حرکت کنیم و رصد، پالایش و پاسخگویی اقدامات انجام شده در نهاد مشخصی شکل بگیرد که معاونت توسعه روستایی این مسئولیت را برعهده دارد و نقش هماهنگی هم برعهده شورای‌عالی توسعه روستایی است که در خردادماه99 با امضای رئیس‌جمهور از شورای‌عالی اداری ابلاغیه گرفته است

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 3 آذر 1399، کد خبر: 90206،  www.sabzineh.org