شعار سال: طرح خود اتکایی دانه‌های روغنی به عنوان یکی از هشت طرح خوداتکایی محصولات اساسی از نیمه دوم سال ۹۴ توسط وزارت جهاد کشاورزی آغاز شد که براساس اجرای این طرح ۱۰ ساله تا افق ۱۴۰۴ حداقل ۷۰ درصد نیاز کشور به روغن در داخل باید تامین شود.

آمار‌ها نشان می‌دهد که سالیانه ٣.۵ تا ۴ میلیارد دلار ارز صرف واردات روغن می‌شود که با وجود خروج قابل توجه ارز از کشور نیاز است تا روی خوداتکایی در تولید دانه‌های روغنی تمرکز شود؛ چرا که این امر ضمن خروج قابل توجه ارز در ایجاد اشتغال، ارزش افزوده و افزایش امنیت غذایی تاثیر بسزایی دارد.

علی رغم گذشت ۵ سال از اجرای این طرح، وعده‌های مسئولان وزارت جهاد کشاورزی محقق نشده و عقب ماندگی زیادی در این حوزه مشاهده می‌شود چرا که هنوز هم ۸۵ درصد نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود که این امر بدان معناست که تا تحقق برنامه راه زیادی در پیش داریم.

بسیاری از کارشناسان و دست اندرکاران بخش کشاورزی بر این باورند که نبود تکنولوژی و ماشین آلات مناسب، عدم حمایت لازم کشاورزان، قیمت نامناسب خرید تضمینی و تاخیر در پرداخت مطالبات از جمله دلایل عقب ماندگی در اجرای برنامه طی سال‌های اخیر به شمار می‌رود که با تشکیل شورای قیمت گذاری و اعلام قیمت منطقی تا حدودی رغبت به کشت در کشاورزان ایجاد شده، اما این حمایت به تنهایی برای رسیدن به این دستاورد مهم کافی نیست.

حال به سراغ مسئولان ذی ربط می‌رویم تا از آخرین دلایل عقب ماندگی برنامه خوداتکایی دانه‌های روغنی و راهکار کاهش وابستگی به خارج برای تامین روغن مورد نیاز با خبر شویم:

توسعه مکانیزاسیون راهی برای خوداتکایی دانه‌های روغنی

محمد شفیع ملک زاده قائم مقام نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به راهکار خوداتکایی دانه‌های روغنی اظهار کرد: با توجه به تعیین قیمت مناسب، حمایت‌های لازم به همراه مشوق باید صورت گیرد تا کشاورزان بدون دغدغه به سمت تولید دانه‌های روغنی بروند.

او با اشاره به اینکه ظرفیت خوداتکایی دانه‌های روغنی طی چند سال آینده در کشور وجود دارد، افزود: با برنامه ریزی و اعمال حمایت‌های لازم طی مدت زمان ۴ تا ۵ سال می‌توان در تولید دانه‌های روغنی به خود اتکایی و کاهش وابستگی به خارج رسید.

ملک زاده ادامه داد: هم اکنون کشاورزان از لحاظ اقتصادی وضعیت اقتصادی مناسبی ندارند، چرا که به رغم هزینه بالای تولید و درآمد ناچیز کشاورزان، محصول روی دست تولیدکنندگان مانده و خسارت زیادی از این حیث وارد شده به طوری که تولیدکننده رغبتی به سرمایه گذاری ندارد.

قائم مقام نظام صنفی کشاورزی با بیان اینکه در شرایط کنونی امکان تامین صددرصدی روغن مورد نیاز و قطع وابستگی وجود ندارد، گفت: با وجود گرانی کود شیمیایی از ۶۰ تا ۷۰ هزار تومان به ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان و هر لیتر سم از ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان به ۵۰۰ هزار تومان، کشاورزان در تنگنا قرار گرفتند که دولت برای پایداری تولید و کاهش وابستگی، نهاده با هزینه کمتر باید در اختیار کشاورزان قرار دهد و از طرف دیگر با قیمت گذاری مناسب، کشاورزان را به امر تولید تشویق کند.

او ادامه داد: در سال‌هایی که قیمت مناسب بود، کشاورزان به سمت تولید در حدکافی رفتند، اما در سال‌هایی که قیمت افت می‌کند، تنها عده‌ای از کشاورزان محکوم به کاشت محصول بودند.

این مقام مسئول محدودیت ماشین آلات و کمباین‌های برداشت کلزا را از دیگر عوامل وابستگی دانه‌های روغنی اعلام کرد و گفت: علی رغم آنکه صنایع تبدیلی زیادی در زمینه دانه‌های روغنی داریم، اما به سبب تولید حداقلی اکثر صنایع بیکار و تعطیل شدند، درحالی که برای رسیدن به خوداتکایی برنامه جدی برای تولید دانه‌های روغنی و توسعه مکانیزاسیون در این بخش باید داشت.

 

اعمال سیاست تشویقی راهی برای توسعه کشت دانه‌های روغنی

مسعود اسدی رئیس مجمع ملی تشکل‌های کشاورزی با اشاره به اینکه در این حد وابستگی دانه‌های روغنی زیبنده کشور نیست، اظهار کرد: اگر دشمنان احساس کنند که در هر موردی در احتیاج شدید به سر می‌بریم، از آن به عنوان ابزار برای فشار به کشور استفاده می‌کنند.

او افزود: خوداتکایی در خصوص دانه‌های روغنی از طریق سیاست‌های تشویقی، قیمت تضمینی مناسب و حمایت نهاده ارزان قیمت وجود دارد.

اسدی با تاکید بر استفاده از تکنولوژی مدرن و آموزش و بهینه سازی تولید بیان کرد: وزارت جهاد کشاورزی باید هر ۲ روش را عمل کند، هر چند با روی کار آمدن دولت سیزدهم نگاه حمایتی بر بخش کشاورزی باشد.

این مقام مسئول ادامه داد: خوداتکایی در دانه‌های روغنی نباید منجر به افزایش واردات گندم شود؛ چرا که دانه‌های روغنی ارتباط مستقیمی با کشت گندم دارد.

او افزایش تکنولوژی برای استفاده از بذر‌ها و کود‌های جدید، بالابردن بهره وری و اعمال سیاست‌های تشویقی را راهی برای توسعه کشت دانه‌های روغنی برشمرد و گفت: خوداتکایی دانه‌های روغنی نیازمند همراهی کامل دولت است و بخش کشاورزی با تصمیم و سیاست یک وزیر نمی‌تواند به چشم انداز‌ها و برنامه دست پیدا کند.

رئیس مجمع ملی تشکل‌های کشاورزی ادامه داد: با توجه به محدودیت منابع آبی باید به این مسئله توجه کرد که سیاست‌های حمایتی را در راستای افزایش بهره وری و عملکرد در واحد سطح انجام داد تا به خوداتکایی نسبی ۵۵ تا ۶۰ درصدی دست یابیم.

خوداتکایی ۷۰ درصدی دانه‌های روغنی مستلزم ایجاد شبکه تامین تا توزیع

محمد بازرگان مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به دلایل وابستگی به دانه‌های روغنی اظهار کرد: در ابتدای انقلاب نه تنها وارد کننده دانه‌های روغنی نبودیم، بلکه صادرکننده بودیم که متاسفانه اراضی در کشت دانه‌های روغنی به مشکل خورد که همین امر منجر به وابستگی ۹۰ درصدی روغن به خارج شد.

او افزود: احیای مجدد کارخانه‌های روغن کشی متروکه و زنجیره‌هایی که در ۴ دهه روبه افول بودند، مستلزم حمایت‌های دولت است.

بازرگان قیمت گذاری مناسب دانه‌های روغنی را یکی از سیاست‌های حمایت گذاری دولت اعلام کرد و گفت: گرچه قیمت گذاری مناسب دانه‌های روغنی می‌تواند به توسعه کشت دانه‌های روغنی کمک کند، اما کافی نیست. به عنوان مثال کشاورزان پیشرو زیرچتر تشکل‌های تخصصی باید ساماندهی شوند.

مشاور نظام صنفی کشاورزی ادامه داد: با تامین بذر، کود و نهاده مورد نیاز کشاورزان از سوی دولت امکان رسیدن به خوداتکایی ۷۰ درصدی تا افق ۱۴۰۴ وجود دارد.

به گفته او، برای تحقق ۷۰ درصد خوداتکایی دانه‌های روغنی نیاز است که در طول ۴ سال کشت دانه‌های روغنی مانیتورینگ شود به طوری که مشخص شود در هر سال چه میزان کشت باید صورت گیرد تا برنامه اعلامی وزارت جهاد تحقق پیدا کند.

بازرگان تحقق تولید ۷۰ درصدی دانه‌های روغنی در داخل را مستلزم ایجاد شبکه تامین، توزیع و تولید دانست و گفت: این زنجیره باید نهاده سم، کود و بذر مورد نیاز را در اختیار کشاورزان قرار دهد و تشکل‌های صنفی کشاورزان می‌توانند به بحث آمایش سرزمین در استان‌ها ورود کنند و همواره استان‌های مستعد تولید را پای کار بیاورند و با حمایت از کشاورزان آن‌ها را به سمت تولید سوق دهند، در غیر این صورت برنامه تامین ۷۰ درصدی دانه روغنی تا افق ۱۴۰۴ محقق نمی‌شود.

او ادامه داد: قیمت گذاری مناسب در شورای قیمت گذاری تنها راهکار حمایت از کشاورز نیست و در کنار آن باید سیاست تشویقی و استفاده واقعی از تشکل‌ها عملیاتی شود.

این مقام مسئول در پایان با تاکید بر این مسئله که سازمان تحقیقات، انجمن روغن کشی و اتحادیه دانه‌های روغنی در کنار وزارت جهاد باید پای کار بیایند، گفت: اگر سیاست وزارت جهاد برای افق ۱۴۰۴ مانیتورینگ نشود، برنامه تولید راه به جایی نخواهد برد.

طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی یکی از مهم‌ترین طرح‌های وزارت جهاد کشاورزی در دولت قبل در جهت کاهش وابستگی به خارج به منظور تامین روغن مورد نیاز بود که متاسفانه به دلیل نبود حمایت‌های لازم از کشاورزان در اجرای این طرح عقب ماندگی‌هایی وجود دارد که با تشکیل شورای قیمت گذاری و اعلام قیمت منطقی متناسب با هزینه‌های تولید در صورت اعمال سیاست‌های تشویقی می‌توان انتظار داشت که میزان واردات رقم قابل توجهی کاهش یابد.


شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از آگروفودنیوز، تاریخ انتشار: ۲۳ آبان ۱۴۰۰، agrofoodnews.com