سالروز تیرباران سرخ سرگردان

خسرو گلسرخی (زاده ۲ بهمن ۱۳۲۲ در رشت – درگذشته ۲۹ بهمن ۱۳۵۲ در تهران) شاعر، ژورنالیست و نویسنده مارکسیست بود. او در سال ۱۳۴۷ سردبیر بخش هنری روزنامه کیهان بود. گلسرخی به همراه گروهی دیگر در سال ۱۳۵۱ به اتهام طرح ترور ولیعهد بازداشت شدند. گلسرخی در دادگاهی که به صورت زنده پخش شد از عقاید مارکسیستی و انقلابی خود دفاع کرد. با حکم دادگاه او و کرامت‌الله دانشیان اعدام شدند. بسیاری معتقدند که تفکر گلسرخی ممزوجی از اسلام بود و مارکسیست. گلسرخی در دفاعیات خود در دادگاه گفت: «من که یک مارکسیست- لنینیست هستم برای نخستین بار عدالت اجتماعی را در مکتب اسلام جستم و آن‌گاه به سوسیالیسم رسیدم.» آن‌گاه به مقایسه خود با امام حسین پرداخت که نشانگر جایگاه آن امام در نزدیک روشنفکر مارکسیست بود و گفت: زندگی مولا حسین نمودار زندگی اکنونی ماست که جان بر کف، برای خلق‌های محروم میهن خود در این دادگاه محاکمه می‌شویم. او در اقلیت بود؛ و یزید، بارگاه، قشون، حکومت و قدرت داشت. او ایستاد و شهید شد. هر چند یزید گوشه‌ای از تاریخ را اشغال کرد، ولی آنچه که در تداوم تاریخ تکرار شد، راه مولا حسین و پایداری او بود، نه حکومت یزید.

شعار سال: گلسرخی در زمان دستگیری چهره چندان شناخته شده‌ای نداشت جز اینکه دبیر بخش هنری روزنامه کیهان بود، شعر می‌گفت و نقد می‌نوشت. متولد گیلان بود. پدربزرگ مادری اش، از یاران میرزاکوچک‌خان جنگلی بود و همین موضوع، برای نخستین بار او را با مفهوم مبارزه آشنا کرد. اما خسرو ترجیح داد در فضای پر تنش دهه‌های ۴۰ و ۵۰، راه اجداد مادری‌اش را طی نکند و در مسیری بیفتد که دست بر قضا، نقطه مقابل مشی میرزاکوچک‌خان بود؛ خسرو به مارکسیسم گروید.

اما پس از دادگاهی شدن و پخش آن از تلویزیون ملی ایران به یکی از اسطوره‌های کاریزماتیک جریان چپ تبدیل شد؛ کسی که در برابر ظلم سر خم نکرد و برای جانش چانه نزد! واقعیت آن است که خسرو گلسرخی هم، در هیاهوی ایدئولوژی‌های رنگارنگ آن عصر، دچار تردید بود. او خود را یک مارکسیست – لنینیست می‌نامید، اما در دادگاهش از مفاهیم دینی و شخصیت‌های برجسته مذهبی مایه می‌گذاشت! رویکردی که به یک پارادوکس عجیب و غریب شبیه است. اما اتهام گروگان، به صدور حکم اعدام برای وی انجامید و گلسرخی در بهمن، یعنی همان ماهی که به دنیا آمده بود، تیرباران شد...