شعار سال: ایران به لحاظ اقلیمی ظرفیت بسیار بالایی برای کشت و تولید گردو دارد به طوریکه رتبه سوم و گاهی چهارم جهانی را پس از کشور‌های چین و آمریکا و گاهی ترکیه در تولید این محصول به خود اختصاص داده ولی جایگاه مناسبی از نظر صادرات این محصول در بین ۲۰ کشور برتر صادر کننده گردو ندارد. طبق بررسی‌ها ، گردوی تولیدی ایران به دلیل تفاوت در اندازه، شکل، مقدار مغز، درصد روغن و خصوصیات کیفی خواهان جهانی ندارد، که علل آن را باید تفاوت در ژنوتیپ‌های موجود در باغات به علت کشت بذری، مسئله تفرق صفات و تکثیر ژنوتیپ‌های نامرغوب جستجو کرد. بر اساس تجارب جهانی، به دلیل تولید ژنوتیپ‌های مختلف در اثر گرده افشانی با درختان دیگر، استفاده از بذر در تکثیر گردو از نظر تجاری مناسب نبوده و بایستی از روش‌های تکثیر رویشی گردو (آپومیکسی، خوابانیدن، قلمه، کشت بافت و پیوند) استفاده شود.

برداشت ۲۶۰ هزارتن محصول گردو در کشور

دکتر اصغر سلیمانی رییس پژوهشکده میوه‌های متعدله و سردسیری موسسه تحقیقات علوم باغبانی وزارت جهاد کشاورزی بیان داشته است که گردو محصولی است که در دنیا در سال‌های اخیر به دلیل ارزش غذایی فوق العاده بالایش مانور زیادی روی آن داده می‌شود، زیرا سرشار از امگا ۳ و روغن‌های خیلی باکیفیتی است به طوریکه ۶۰ درصد مغز آن روغن است و از نظر پروتئینی ۱۴ تا ۱۵ درصد پروتئین دارد که نزدیک به گوشت قرمز است. حدود ۱۶۳ هزار هکتار از اراضی باغی کشور زیر کشت درخت گردو قرار دارد که از این میزان ۱۳۰ هزار هکتار بارده بوده و ۳۳ هزار هکتار مابقی نیز باغات جدیدالاحداث هستند. از این باغات سالانه بالغ بر ۲۶۰ هزار تن محصول برداشت می‌شود، افزود: میانگین برداشت محصول در هر هکتار ۲ تن برآورد می‌شود.

سلیمانی با بیان اینکه برای گردو در دنیا انواع مختلفی داریم، ولی آنکه به صورت تجاری بر روی آن کار می‌شود گردوی ایرانی است که به نام ایران معروف است. علیرغم این ظرفیت متاسفانه درتجارت جهانی نقشی نداریم و با وجود اینکه سومین تولیدکننده دنیا هستیم در صادرات گردو جایگاه ایران خوب نیست که دلیل عمده آن این است که باغ‌های تجاری نداریم و بیشتر باغ‌های ما حاصل درختانی است که بذر یا نهال را کاشته ایم و رشد کرده است.  بازار‌های جهانی طالب گردوی سفید یا پرچرب یا پوست کاغذی هستند و بازار یکدستی محصول را می‌خواهد، ولی تنوع زیاد محصول، کالای تجاری با این ویژگی را مقدور نمی‌کند که مشکل عمده‌ای است تا در بازار‌های جهانی با این محصول ورود کنیم.
سلیمانی یکی دیگر از مشکلات تولید گردو در ایران را عملکرد پایین باغات گردو در مقایسه با جهان دانست و گفت: عملکرد این باغات در واحد سطح تقریبا نصف میانگین جهانی است که میانگین جهانی نزدیک چهار تن در واحد سطح است، ولی ایران کمتر از ۲ تن است که دلیل اصلی آن بذری بودن درختان ما است که حاصل از بذر هستند نه حاصل از ارقام اصلاح شده.

مشکل اساسی دیگر که سال‌های اخیر به صنعت گردوکاری ما ضرر می‌زند سرمازدگی دیررس بهاره هستند که اگر سرمازدگی را در هر منطقه‌ای در بهار شاهد باشیم تقریبا سالانه بیشتر بار را از بین می‌برد، زیرا ۹۹ درصد درختان گردو زودبرگ هستند و در بهار با کمی گرما برگ‌ها باز می‌شوند و با یک بار سرد شدن هوا در یک شب تمام بار از بین می‌رود. درختان گردوی کشور سالانه به شدت در سرمازدگی‌های بهاره آسیب می‌بییند در حالیکه یکی از بهترین اقلیم‌ها در دنیا را برای توسعه گردوکاری داریم و این در حالی است که نوعی گردو به نام گردوی ایرانی داریم که کیفیت بسیار خوبی دارد، ولی در عمل این محصول نه تنها در صادرات موفقیت زیادی ندارد.

معرفی ۶ رقم گردوی اصلاح شده داخلی و چهار رقم اصلاح شده خارجی به گردو کاران

رییس ایستگاه تحقیقاتی مشکین دشت موسسه تحقیقات علوم باغبانی کشور گفت: کار تحقیقات در حوزه گردو از سال ۱۳۶۲ شروع شده و ما از سال ۱۳۸۳ در ادامه راه کمک کردیم تا این تحقیقات جلو برود که در این حوزه مشکل داشتیم که یکی از مشکلات نبود رقم مناسب برای تحقیقات مقایسه‌ای همچون محصول سیب بود، زیرا در سیب ارقام اصلاح ژنتیکی داشتیم، ولی در گردو این محصول را در دسترس نداشتیم. به همین دلیل از سال ۱۳۷۲ موسسه تحقیقات نهال و بذر و سپس موسسه تحقیقات علوم باغبانی کنونی چند رقم خارجی در یک پروژه مشترک با سازمان فائو را به ایران دادند و کنار آن کار اصلاح گردو در داخل ایران شروع شد.

سلیمانی با بیان اینکه در نتیجه این تحقیقات چهار رقم خارجی وارداتی به عنوان سازگار با شرایط اقلیمی کشور پس از تقریبا ۱۸ سال ارزیابی از طرف موسسه معرفی شد، اظهار داشت، دو رقم جمال و دماوند نیز در سال ۱۳۸۸ معرفی شد و کار اصلاحی ادامه یافت و سال ۱۳۹۷ نیز چهار رقم داخلی به نام‌های پرشیا، کاسپین، چالدان و الوند نتیجه کار‌های اصلاحی در موسسه علوم باغبانی معرفی شدند و در اختیار باغداران گردو قرار گرفتند.اکنون کار تکثیر انبوه، سالم سازی و فریز کردن بعد از اصلاح شروع شده و یکی دو سال است که تکثیر تجاری آن‌ها شروع شده که شرکتی در همدان امتیاز تولید و توزیع این ارقام را از موسسه تحقیقات علوم باغبانی خریده و در حال تکثیر آن‌ها است. از ارقام خارجی اصلاح شده حدود یک ملیون نهال پیوندی در حال تولید است.

محقق گردوی کشور با بیان اینکه ۳۰ هزار هکتار از باغ‌ها با نهال‌های ارقام جدید و اصلاح شده ایجاد شده که به زودی وارد سیستم جدید تولید می‌شوند، اظهار داشت: از ۱۳۰ هزار هکتار باغ‌های بارده قدیمی بذری حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد که شامل ۱۰۰ هزار هکتار است احتیاج به اصلاح و پیوند دارد که یا باید با ارقام جدید جایگزین یا سرشاخه کاری شود. سرشاخه کاری به شیوه‌ای از اصلاح درختان قدیمی گفته می‌شود که همان درختان قدیمی بریده می‌شود و ارقام جدید روی تنه و شاخه‌های آن‌ها پیوند داده می‌شود.

نگهداری از ۱۵۰ ژنوتیپ برتر گردو در بانک ژن گردوی کشور

سلیمانی با بیان اینکه محققان از سراسر کشور ۷۰۰ ژرم پلاس گردو را شناسایی و جمع آوری کرده اند، افزود: تنوع بسیار بالا برای تولید محصول مناسب، خوب نیست، ولی برای کار‌های اصلاحی فرصت خوبی ایجاد می‌کند تا از میان آن‌ها یک نمونه خوب پیدا کنیم که به طور مثال بار خوب دارند و دیربرگ بوده یا مقاوم به سرمای دیررس بهاره هستند را شناسایی کنیم. این نمونه‌ها در ایستگاه تحقیقاتی کاشته شده و بعد آن‌هایی که مجموعه‌ای از ژن‌های خوب را دارند برای کار‌های اصلاحی معرفی می‌کنیم و یا صفت‌های خوب را نگهداری و با هم تلاقی می‌دهیم که اکنون ۱۵۰ ژنوتیپ برتر کشور را که از مناطق مختلف گردوکاری کشور شناسایی کردیم در ایستگاه تحقیقاتی مشکین دشت در بانک ژن اصلی گردوی کشور نگهداری می‌کنیم. همچنین ۲۰ رقم خارجی هم که از کشور‌های مختلف گردو خیز جمع آوری شده اند در این کلکسیون نگهداری می‌شوند.

همدان استان برتر در تولید گردو

سلیمانی با بیان اینکه از ۳۱ استان در ۲۳ استان گردو کاشته می‌شود، افزود:، ولی در دامنه‌های البرز و زاگرس و ارتفاعات کرمان گردو کاری رونق زیادی دارد و استان همدان بیشترین تولید گردوی کشور را دارد به طوریکه پروژه‌های اصلاحی اصلاح باغات و سرشاخه کاری را از شهرستان تویسرکان در این استان شروع کردیم. به گفته این محقق پس از استان همدان، استان‌های کردستان و لرستان بسیار مطرح هستند و این در حالی است که استان کرمان از لحاظ سطح زیر کشت بیشترین وسعت را به خود اختصاص داده است.

اصلاح باغات گردو گامی بزرگ در تجاری سازی گردوی ایران/اصلاح سالانه سه تا چهار هزار هکتار از باغات گردو

رییس ایستگاه تحقیقاتی مشکین دشت موسسه تحقیقات علوم باغبانی کشور با بیان اینکه با اصلاح باغات گردو قدم بزرگی در تجاری سازی این محصول برداشته می‌شود، تصریح کرد: دلیل کاشت درختان بذری این بوده که پیوند گردو دارای تکنولوژی و پیچیدگی‌های خاصی است که سال‌ها نمی‌توانستیم به علم دست یابیم که در موسسه علوم باغبانی به موازات اصلاح ارقام بر روی پیوند گردو برای تولید نهال پیوندی و اصلاح باغات قدیمی کار کردیم.

وی گفت: اکنون هم روش اصلاح و هم پیوند روتین شده و تمام نهالستان‌های گردوی کشور این کار را یاد گرفته اند به طوریکه روش‌های تکثیر نهال و پیوند را آموزش می‌دهیم در حالی که تا سه تا چهارسال پیش حجم بالایی از نهال قاچاق وارد کشور می‌شد، ولی اکنون به جایی رسیده ایم که تولیدکنندگان نهال نیاز داخل را پوشش داده و برای صادرات برنامه ریزی می‌کنند. تولید نهال یک علمی بود که خودمان به آن دست یافتیم و در سرشاخه کاری نیز تقریبا سالانه افراد زیادی را آموزش می‌دهیم و در موسسه دوره‌های چندروزه می‌گذاریم و پیوند زدن را آموزش می‌بینند و این افراد گواهی پیوند زدن دریافت می‌کنند و اکنون در تمام استان‌های گردوخیز نیروی پیوندزن داریم و کار اصلاح باغات سالانه ۳ تا ۴ هزار هکتار انجام می‌شود که نوید بخش این است که با سرعت زیادی باغات را اصلاح کنیم و تولیدمان را اقتصادی کنیم.

وی ادامه داد: با این کار علاوه بر اینکه تولید صنعتی و قابل عرضه در بازار‌های جهانی خواهد بود ارقام اصلاح شده به صورت طبیعی ۲۰ تا ۲۵ روز دیرتر از گونه‌های محلی برگ هایشان باز می‌شود که در نتیجه با این روش دیگر مشکل سرمازدگی بهاره درختان گردو که مشکل عمده‌ای برای باغات گردو است در باغات جدید حل می‌شود و مشکلی با این موضوع نخواهیم داشت.

امکان آسان تولید محصول ارگانیک از درختان گردو

سلیمانی در خصوص بیماری‌های گردو در دنیا گفت: یکی از دلایل اینکه مردم به سمت کاشت درخت گردو رفته اند این است که این درختان حساس به بیماری‌ها و آفات نیست و امکان تولید محصول گردوی ارگانیک بیشتر و راحت‌تر است و محصول سالم در گردو به راحتی تولید می‌شود، زیرا بیماری‌های جدی در گردو نداریم. مشکلی که زمانی خیلی گریبانگیر باغ‌ها بود آفت کرم خراط بود که شاخه‌های گردو را از داخل می‌خورد و شاخه کم کم از بین می‌رود و خطر شکستن شاخه برای گردوچین‌ها را داشت.

وی با بیان اینکه این آفت، آفت اصلی نیست و یک آفت ثانویه است، اظهار داشت: زمانیکه درختان قوی هستند آفت‌ها نمی‌توانند به راحتی به درختان گردو حمله کنند، ولی آفت ثانویه زمانی حمله می‌کند تحت تنش‌هایی مثل کمبود آب و مواد غذایی قرار گیرد بطوریکه در چندسالی در استان‌هایی مثل کرمان به دلیل خشکی این آفت حمله کرد، ولی در سال‌های اخیر این موضوع مدیریت شده و اکنون کمتر شاهد حمله کرم خراط در باغات هستیم. وی دستاورد ارقام جدید را ایجاد باغات سالمتر دانست که دیگر آلودگی فیزیکی از آن‌ها حذف می‌شود و گفت: یکی دیگر از بیماری‌های درختان گردو بیماری آنتراکنوز هست که برگ‌های درخت گردو را دچار لکه‌های سیاه می‌کند و اگر شدید باشد به میوه هم می‌زند.

این محقق با بیان اینکه این بیماری در مناطق مرطوب مثل شمال که بارندگی‌های شدید بهاره دارد خسارت زیادی می‌زند، خاطرنشان کرد:با توجه به اینکه ۹۰ درصد گردوکاری‌های در مناطق خشک هستند که رطوبت هوا بالایی ندارد و با رطوبت ۳۰ تا ۴۰ درصدی این قارچ توان بروز و ظهور زیادی ندارد در نتیجه در ۹۰ درصد باغات خسارت اقتصادی نمی‌تواند بزند.

وی یکی دیگر از بیماری‌های گردو را بلایت گردو عنوان کردو گفت: عامل این بیماری یک باکتری است که مغز گردو را سیاه می‌کند که این بیماری هم به خاطر خشک بودن مناطق گردوخیز خیلی خسارت اقتصادی ندارد و معمولا به مرحله سم پاشی نمی‌رسد. سلیمانی با اشاره به اینکه گردو گیاهی است که زیاد نیاز به سمپاشی ندارد، افزود: یک بیماری خطرناک دیگر که اگر باغداران توجه نکنند درختان را به خصوص پیوندی‌های را آسیب می‌زند از یک نوع قارچ است که بیماری طوقه را ایجاد می‌کند به طوریکه پوست درخت در محلی که در خاک قرار گرفته و ریشه و ساقه از هم جدا می‌شوند، اگر موقع آبیاری، آبیاری درست انجام نشود و طوقه خیس شود موجب می‌شود قارچ‌ها از همانجا وارد درخت شوند. وی اظهار داشت: باغداران باید دقت کنند که تنه درخت خیس نشود و بهترین روش آبیاری قطره‌ای است و اگر آبیاری غرقابی است باید دقت کنند تنه درخت خیس نشود.