شعار سال: کشور ایران با وجود ظرفیت‌ها و پیشنه درخشانی که در حوزه درمان و پزشکی در منطقه و جهان دارد، هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خود در صنعت گردشگری سلامت دست پیدا کند، صنعتی پول ساز و جذاب که کشور‌های همسایه ایران به خوبی راه پول در آوردن از آن را می‌دانند، اما اندکی از پیشینه و ظرفیت ایران در این حوزه را ندارند.

 صنعت گردشگری بعد از صنعت نفت و خودروسازی سومین صنعت بزرگ جهان است و زمانی‌که با موضوع درمانی ادغام می‌شود، بازار مالی جذابی را ایجاد می‌کند. همین چند روز پیش بود که آگهی جذب در بازار‌های جست‌وجوی کاری تلگرام دست به دست می‌شد. طبق آن، آگهی دهنده درخواست «استخدام نیروی خانم با درآمد دلاری ماهیانه ۱۰۰۰ دلار و انعام» داده بود، طبق این آگهی کار آن‌ها بیماران را از کشور عراق می‌فرستند و وظیفه این خانم، هماهنگی برای پیدا کردن پزشک خوب و روند درمانی بیماران کلیه، قلب، معده، زیبایی، دندان، کاشت مو، سوختگی است.»

البته «آرمان امروز» اصالت این آگهی که با پیش شماره عراق بود را تایید نمی‌کند، اما ظاهرا بازار این گونه اقدامات و کار‌ها در ایران داغ است، اما به‌وسیله فرد یا افراد تا به شکل سازمان یافته که سود آن در جیب دولت و وزارتخانه‌های بهداشت و درمان، میراث فرهنگی و گردشگری و… برود. هرچند که مقوله گردشگری سلامت فراتر از گردشگری درمانی است. آب‌های گرم و معدنی که در بسیاری از نقاط ایران، فقط مشتری داخلی دارد، شامل مقوله گردشگری سلامت است. شعار جهانی توریسم سلامت، امکانات و خدمات در حد کشور‌های جهان اول یا پیشرفته و قیمت‌ها و هزینه‌ها در حد کشور‌های در حال توسعه و جهان سوم است.

جایگاه ایران از بازار مالی گردشگری سلامت

کارشناسان بر این باورند که گردشگری سلامت در ایران با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان نسبت به کشور‌ها دیگر (بر اساس نرخ ارز)، به‌علت نبود تبلیغات مناسب، هنوز جایگاه خود را در بازار نیافته است. از جمله رقبای مهم ایران در کشور‌های منطقه می‌توان به عمان، ترکیه، اردن و دبی اشاره کرد.

چندی پیش بهرام عین اللهی، وزیر بهداشت از حضور بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت در ایران، برای دریافت خدمات بهداشتی و درمانی در سال گذشته خبر داد که بیشتر آنان از کشور‌های افغانستان، عراق، آذربایجان، پاکستان، ترکیه، هند، ارمنستان، ترکمنستان، لبنان و تاجیکستان بودند.

این در حالی است که به تایید وزیر بهداشت، ایران، رتبه نخست علمی را در منطقه غرب آسیا در سال ۲۰۲۲ میلادی از آن خود کرده است. وزیر بهداشت در این زمینه گفت: «رتبه ایران از نظر علم پزشکی در جهان پانزدهم است و ۴۰ دانشگاه ما نیز ویژگی بین‌المللی‌سازی در بحث آموزش پزشکی را دارا هستند.

همچنین بر اساس آخرین گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) از آمار گردشگری ایران در سال ۱۴۰۱، تعداد گردشگران ورودی به ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی (دی ۱۴۰۰ تا دی ۱۴۰۱)، ۴.۱ میلیون نفر بوده که نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته، ۳۱۵ درصد رشد کرده است. با این حال چالش اصلی فراروری گردشگری درمانی ایران، نبود مدیریت یکپارچه در این حوزه است و از آن‌جایی که چنین ایده‌ای در ایران تقریبا نو تلقی می‌شود، به نظر می‌رسد تهیه طرحی که به این مساله به‌طور همه جانبه بپردازد و نیز تجارب کشور‌های دیگر در این خصوص را مطالعه کند، به سیاست گذاران کمک خواهد کرد تا برای جذب توریسم پزشکی با رویکردی علمی و بومی قدم بردارند.

تعداد مراجعه‌کنندگان غیرایرانی در سامانه سپاس از یک میلیون و ۱۳۶ هزار ۶۳۵ نفر در سال ۱۴۰۰ به یک میلیون و ۲۳۳ هزار و ۸۹۶ نفر در سال ۱۴۰۱ رسیده است. اما ایران تا رسیدن به وضعیت و جایگاهی که کشور‌های همسایه دارند، فاصله بسیاری دارد.

لزوم انسجام ملی

در این رابطه سید محمد اکرمی، رئیس انجمن ژنتیک پزشکی ایران به عنوان یکی از فعالان حوزه گردشگری سلامت در ایران در رابطه با ضرورت و اهمیت توجه به صنعت توریسم سلامت، به «آرمان امروز» می‌گوید: امثال بسیاری از کشور‌هایی که از مواهبی، چون معادن، نفت و گاز و… بی بهره هستند، با سرمایه گذرای برروی صنعت گردشگری بخش قابل توجهی از بودجه مورد نیازشان را تامین می‌کنند. این صنعت هم اکنون به حدی رشد داشته که به بخش‌های تخصصی‌تری مانند گردشگری سلامت، ورزش، زیارتی، کویرنوردی، چشمه‌های آب گرم و… تقسیم بندی شده است.

وی حساسیت‌های مسئولان و جامعه به مواردی که در کشور‌های دیگر رایج است، اما در کشور ما ممنوع است، از جمله عوامل اقبال کم به صنعت گردشگری سلامت در ایران می‌داند و می‌افزاید: «زمانی‌که یک توریست حوزه سلامت وارد کشور می‌شود باید مقصد، محل اقامت و اهداف آن مشخص باشد که ما در این حوزه ضعف داریم، اما بی‌انصافی است که اگر به پیشرفت در این حوزه اشاره نکنیم، در گذشته بسیاری از بیماران برای درمان به خارج از کشور اعزام می‌شدند، اما با تدابیر اندیشیده شده، امروز ایران خودش به مقصدی برای گردشگران سلامت تبدیل شده است. گردشگرانی که برای مواردی مانند نازایی، سرطان، ژنتیک پزشکی، قلب، تعویض مفاصل و…. به ایران سفر می‌کنند، اما موضوع رشد گردشگران و نسبت درآمد ایران با کشور‌های منطقه است.»

مهمترین چالش این حوزه در کجاست؟ سوالی که رئیس انجمن ژنتیک پزشکی ایران در پاسخ به آن می‌گوید: «تا زمانی که به گردشگری سلامت به عنوان یک موضوع فرابخشی نگاه و توجه نشود، نمی‌توان در این عرصه موفق یا امیدوار به کسب موفقیت در آینده بود و سود آن در جیب دلالان یا اشخاص می‌رود نه دولت. درست مثل ترکیه که به خاطر داشتن فدراسیونی در این زمینه، تا قبل از وقوع زلزله در این کشور یکی از نقاط گردشگرپذیر در حوزه سلامت بود. از سویی باید بیشتر معاونت‌های وزارتخانه‌های بهداشت و گردشگری و حتی ریاست جمهوری پای کار بیایند و موانع را برطرف کنند تا صنعت گردشگری سلامت ما بتواند جانی دوباره بگیرد. درست مانند زمان کرونا که دستگاه‌های متولی همت کردند و با ساخت واکسن و واردات کاری کردند، که کرونا از ایران رفت.»

این کارشناس حوزه گردشگری سلامت با ذکر اینکه متاسفانه آمار درستی در مورد گردشگران سلامت در ایران نداریم می‌گوید: «این هم یکی دیگر از موانع پیش روی توسعه این صنعت است. درست مثل تحریم‌ها و کرونا که آسیب‌هایی جدی را به این صنعت وارد آوردند. از سویی هر چه روابط دیپلماتیک ما با کشور‌های همسایه بهترباشد، صنعت گردشگری سلامت ما رونق بیشتری خواهد گرفت. مواردی که تماما به برنامه ریزی و سیاست‌های دولت باز می‌گردد.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت ایران پزشکان، تاریخ انتشار:۱۲ تیر ۱۴۰۲، کدخبر: ۲۶۰۶۷، iranmd.com