شعارسال: مصرف گاز کشور در فصل سرد به دلیل تأمین گرمایش خانه‌ها و اماکن تجاری و اداری نسبت به دوره گرم سال به شدت افزایش می‌یابد، بنابراین اگر نتوانیم مصرف گاز را کنترل کنیم، ناچار می‌شویم هر سال گاز کمتری را به بخش تولید تخصیص دهیم. تجربه چند سال اخیر نشان داده است مقدار تولید و مصرف گاز در اوج مصرف در فصل سرد به‌گونه‌ای است که به مدت سه ماه در سال با ناترازی مواجه هستیم. بر این اساس ذخیره‌سازی زیرزمینی و روزمینی گاز و استفاده از آن در فصل سرد برای افزایش پایداری تأمین گاز ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.

کشور‌های توسعه‌یافته صنعتی که ذخایر نفت و گاز زیادی هم ندارند، برای اینکه در تولید با مشکل روبه‌رو نشوند، بیشتر از کشور‌های خاورمیانه مانند قطر، ال‌ان‌جی خریداری و آن را به گاز طبیعی تبدیل و این گاز را استفاده می‌کنند تا تولیدشان در طول سال به صورت مستمر ادامه داشته باشد. بر این اساس وزارت نفت از یک سال پیش مطالعاتی را در زمینه این موضوع آغاز کرد و با استفاده از نظرات کارشناسی در حوزه ستادی و شرکت‌های تابع و بخش‌های غیردولتی، شیوه‌نامه‌ای تهیه شد که به اواسط اردیبهشت ماه از سوی وزیر نفت ابلاغ شده است. در قالب این شیوه‌نامه، کارخانه‌ها به‌ویژه صنایع عمده و انرژی‌بر، می‌توانند نسبت به احداث تأسیسات ذخیره‌سازی روزمینی گاز اقدام کنند. شرکت ملی گاز ایران در ۶ ماه نخست سال، گاز بیشتری با تعرفه کنونی به آن‌ها اختصاص می‌دهد. این صنایع گاز را به ال‌ان‌جی، سی‌ان‌جی و اس‌ان‌جی تبدیل و در فصل سرد از آن استفاده خواهند کرد.

شرایطی فراهم شده تا بخش‌های غیردولتی و دولتی که متقاضی سرمایه‌گذاری در این زمینه هستند، بتوانند واحد‌هایی در نقاط موردنظر خود به شرکت ملی گاز ایران پیشنهاد دهند. اگر پیشنهاد مطرح شده تأیید شد پس از دریافت گاز، آن را به ال‌ان‌جی، سی‌ان‌جی یا اس‌ان‌جی تبدیل می‌کنند و در فصل سرد سال و ایام اوج مصرف گاز به متقاضیان گاز خواهند فروخت.

وزارت نفت خوراک واحد‌های ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی برای مصرف‌کنندگان را با همان نرخ گاز مشترکان به فروش می‌رساند. برای نمونه اگر سرمایه‌گذاری، سالانه ۳۰۰ هزار تن ال‌ان‌جی تولید کرد و توانست هر ۳۰۰ هزار تن را به کارخانه‌های فولاد بفروشد، وزارت نفت مقدار خوراک این واحد مینی‌ال‌ان‌جی را با نرخ گاز مصرفی همان صنعت به فروش می‌رساند و این صنایع فقط هزینه تبدیل گاز طبیعی به ال‌ان‌جی را پرداخت خواهند کرد.

تمام سرمایه‌گذاران غیردولتی می‌توانند تقاضا‌های خود برای احداث واحد‌های مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی را به شرکت ملی گاز ایران ارسال و نسبت به تولید ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی اقدام کنند و به متقاضیان داخل کشور بفروشند. بر این اساس در چارچوب این شیوه‌نامه، تمام سرمایه‌گذاران غیردولتی می‌توانند تقاضا‌های خود برای احداث واحد‌های مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی را به شرکت ملی گاز ایران ارسال و نسبت به تولید ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی اقدام کنند و به متقاضیان داخل کشور بفروشند. افزون بر آن، صنایع هم می‌توانند در مجاورت کارخانه‌های خود با دریافت گاز از شرکت ملی گاز ایران با همان نرخ سوخت یا خوراک خود، اقدام به احداث واحد‌های مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی کنند و از گاز ذخیره‌شده در زمستان بهره ببرند.

وزارت نفت مؤکداً به مشترکان عمده گاز توصیه می‌کند این اقدام را انجام دهند، در غیر این صورت در ایام ناترازی تولید و مصرف گاز، مسئولیتی متوجه وزارت نفت و شرکت ملی گاز ایران نخواهد بود. شرکت ملی گاز ایران عمدتاً هشت ماه از سال تعهد گازدهی به این کارخانه‌ها و صنایع دارد و این موضوع در قرارداد‌ها نیز اعلام شده است. در عین حال تلاش می‌کنیم گاز مشترکان قطع نشود، مگر در شرایطی که با کمبود شدید گاز روبه‌رو شویم.

کارخانه‌های سیمان که در فصل سرد سال از نفت‌کوره استفاده می‌کنند، می‌توانند به جای نفت‌کوره از گاز ذخیره‌شده استفاده کنند که یک حرکت زیست محیطی نیز تلقی می‌شود. در عین حال، کارخانه‌هایی که در شعاع کمی از کلانشهر‌ها قرار دارند و اجازه استفاده از نفت‌کوره را نیز در زمستان ندارند، احداث واحد‌های مینی ال‌ان‌جی و سی‌ان‌جی برای آن‌ها صرفه اقتصادی قابل‌توجهی دارد.

وزارت نفت از همه مشترکان عمده گاز و واحد‌هایی که به قطعی گاز در فصل سرد سال حساس هستند، درخواست دارد تقاضا‌های خود در این زمینه را به شرکت ملی گاز ایران ارسال کنند. برای این متقاضیان با هماهنگی وزارت نفت موافقت اصولی صادر و در چارچوب شیوه‌نامه‌ای که از سوی وزیر نفت ابلاغ شده از آن‌ها حمایت خواهد شد تا گاز مطمئن و پایداری را برای همه ایام سال داشته باشند. از این روش در بسیاری از کشور‌ها استفاده می‌شود، اما در کشورمان به‌دلیل ارزان بودن قیمت حامل‌های انرژی، مصرف‌کننده توجهی به این مسائل ندارد. ایران باید تجربه جهانی را در این حوزه به‌کار گیرد.

امکان واردات ال‌ان‌جی از سوی سرمایه‌گذاران وجود دارد

همسو با تبدیل جمهوری اسلامی به هاب انرژی در منطقه، در قالب این شیوه‌نامه شرایطی فراهم شده تا بخش‌های خصوصی و غیردولتی بتوانند از خارج کشور ال‌ان‌جی خریداری و واحد‌های تبدیل ال‌ان‌جی به گاز طبیعی را در مرز‌های کشور مانند مرز‌های آبی خلیج فارس با هماهنگی شرکت ملی گاز ایران ایجاد کنند و گاز طبیعی را از طریق خطوط شبکه سراسری گاز به مشتریان خود در داخل کشور تحویل دهند. شرکت ملی گاز ایران تنها هزینه انتقال گاز را دریافت خواهد کرد، بنابراین فرصت بسیار مطلوبی ایجاد شده تا ناترازی گاز از طریق واردات ال‌ان‌جی از سایر کشور‌ها از سوی بخش غیردولتی و خصوصی برطرف شود.

فرمول‌های مربوط به نحوه قیمت‌گذاری خوراک واحد‌های مینی ال‌ان‌جی، اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی در شیوه‌نامه موردنظر اعلام شده است تا سرمایه‌گذاران به‌طور کامل مطلع باشند. همچنین همه سرمایه‌گذاران احداث واحد‌های یادشده و افرادی که متقاضی واردات ال‌ان‌جی هستند، می‌توانند برای دریافت اطلاعات تکمیلی به شرکت ملی گاز ایران و معاونت برنامه‌ریزی وزارت نفت مراجعه کنند.

مقدار سرمایه‌گذاری به ظرفیت واحد‌ها و نیاز مشترکان بستگی دارد. نکته دیگر این است که در مقابل اگر مشترک عمده مصرف‌کننده گاز اقدام به احداث واحد‌های ذخیره‌سازی روزمینی نکند، به‌تدریج تعرفه گاز مصرفی آن برای دوره اوج مصرف در فصل سرد سال افزایش می‌یابد، به‌طوری‌که در ابتدای سال ۱۴۰۳، ۳۰ درصد افزایش گازب‌ها خواهند داشت و تا سال ۱۴۰۵ تا ۵۰ درصد تعرفه آن‌ها در دوره اوج مصرف افزایش می‌یابد. این پیشنهاد برای اعمال در زمستان سال آینده (۱۴۰۳) داده شده است و واحد‌هایی که می‌خواهند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند حدود یکسال‌ونیم زمان دارند. این اقدام نیز منطقی است، زیرا ارزش گاز و برق در زمان اوج مصرف در همه دنیا بالاتر است. امیدواریم این فرآیند زمینه را برای افزایش بیش از پیش ذخیره‌سازی گاز در کشور فراهم کند.

بازگشت سرمایه در مدت پنج سال

بسیاری از واحد‌های صنعتی بزرگ در دوره محدودیت گاز در زمستان برای عدم توقف تولید، آماده خرید گاز تا ۶۰ سنت هستند، یعنی عدم‌النفع تولید برای آن‌ها خسارت‌بار است که حاضرند این گاز را ۱۲ برابر گران‌تر بخرند. ساخت کارخانه مینی‌ال‌ان‌جی حدود یک‌سال‌ونیم زمان می‌برد. مینی‌ال‌ان‌جی‌ها را می‌توان به‌صورت یک پکیج ساخته‌شده به همراه مخازن خریداری کرد که سرمایه بسیار بالایی نیز نیاز ندارد. در عین حال واحد‌های اس‌ان‌جی و سی‌ان‌جی در مدت‌زمان کمتری قابل احداث هستند.

از سوی دیگر هم‌اکنون وزارت نفت با دانشگاه صنعتی شریف و شرکت‌های دانش‌بنیان در حال مبادله قراردادی است تا بتوانیم واحد‌های مینی‌ال‌ان‌جی را در داخل کشور بسازیم، بنابراین توانایی ساخت این واحد‌ها در کشور وجود دارد و شرکت‌های متقاضی نیز برای ساخت این واحد‌ها اعلام آمادگی کرده‌اند. وزارت نفت هم گاز مورد نیاز را به این متقاضیان تخصیص داده و قرار است به‌زودی یک واحد مینی‌ال‌ان‌جی ایرانی به‌صورت پایلوت احداث شود، البته این امکان هم وجود دارد که این واحد‌ها از خارج از کشور به‌صورت کارخانه‌ساز، خریداری و نصب شود.

ظرفیت ذخیره‌سازی به حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال می‌رسد

وزارت نفت ذخیره‌سازی گاز را به روش زیرزمینی انجام می‌دهد و هم‌اکنون روی تخلیه تعدادی از میدان‌ها برای ذخیره‌سازی زیرزمینی تمرکز شده تا ظرفیت ذخیره‌سازی را به حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب در سال برسانیم، البته فرآیند تخلیه میدان‌ها زمان‌بر است، اما ذخیره‌سازی روزمینی زمان بسیار کمتری می‌برد و سریع‌تر به نتیجه موردنظر می‌رسد.

هم‌اکنون مجموع حجم ذخیره‌سازی گاز در کشور سالانه ۳.۵ میلیارد مترمکعب است که در فصل سرد، روزانه حدود ۲۰ میلیون مترمکعب از محل این ذخیره‌سازی استفاده می‌شود. برنامه‌ریزی شده تا در قالب برنامه هفتم توسعه، حجم ذخیره‌سازی زیرزمینی و روزمینی به پنج درصد نیاز گاز کل کشور برسد. هم‌اکنون مجموع حجم ذخیره‌سازی گاز در کشور سالانه ۳.۵ میلیارد متر مکعب است که در فصل سرد، روزانه حدود ۲۰ میلیون مترمکعب از محل این ذخیره‌سازی استفاده می‌شود. برنامه‌ریزی شده تا در قالب برنامه هفتم توسعه، حجم ذخیره‌سازی زیرزمینی و روزمینی به پنج درصد نیاز گاز کل کشور برسد. به این صورت که اگر حجم گاز مصرفی کل کشور ۲۲۰ میلیارد مترمکعب باشد، بتوانیم ۱۱ میلیارد مترمکعب گاز ذخیره‌شده داشته باشیم، اگر چه کشور‌های دیگر حدود ۱۰ درصد از منابع را در مخازن زیرزمینی و روزمینی ذخیره می‌کنند و ایران نیز باید به‌تدریج حجم ذخیره‌سازی را افزایش دهد.

بی‌شک تدوین شیوه‌نامه «جذب سرمایه‌گذار به‌منظور افزایش پایداری تأمین گاز طبیعی» با اولویت مشترکان عمده و نیروگاه‌ها که در آن صنایع با نصب تجهیزات ذخیره گاز به صورت‌های مختلف LNG, SNG, MiniLNG, CNG می‌توانند در فصل گرم با مشوق‌های خوبی گاز را ذخیره کنند و در فصل سرد آن را مصرف کنند می‌تواند تاثیرات مثبتی را رقم بزند.

در این طرح که روی پاکیزگی هوا تاثیرگذار خواهد بود صنایع و سرمایه‌گذار‌های ذخیره کننده می‌توانند علاوه بر تامین مصرف خود، مازاد آن را با قیمت مناسب جهت صادرات به شرکت ملی گاز بفروشند. معامله‌ای چندسر برد که بایستی هر چه سریعتر اجرایی شده و افکار عمومی از صنایع عمده به خصوص نیروگاه‌ها این مهم را مطالبه کنند که کمتر شاهد آلودگی و وارونگی هوا باشیم.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایسنا، تاریخ انتشار: 7آبان1402، کدخبر: 1402080704771، www.isna.ir