شعارسال: اواخر سال ۱۳۹۵ و بعد از تشدید مشکل تامین آب تهران، اعلام گردید که سالانه حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون مترمکعب از آب سد لار فرار می‌کند (فرار آب از تکیه گاه راست سد) و به دریای خزر می‌ریزد. این در حالی بود که اگر سد لار درست عمل می‌کرد، نیازی به سد طالقان وجود نداشت. برآورد بلند مدت (۳۰ ساله) نشان داد که حداقل فرار آب از مخزن سد لار ۳ مترمکعب در ثانیه و حداکثر آن حدود ۱۳ تا ۱۴ مترمکعب در ثانیه است. متوسط فرار آب این سد در طول سال حدود ۷ مترمکعب در ثانیه برآورد شد. از اینرو، به طور متوسط در ۲۴ ساعت، حدود ۶۰۵ هزار مترمکعب آب از مخزن سد لار به پایین دست نشت می‌کند. این رقم در طول یکسال رقمی بین ۲۲۰ میلیون مترمکعب تا ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب شیرین را شامل می‌شود که رقم بسیار بزرگی است و هیچ سدی در دنیا تاکنون این میزان فرار آب نداشته و در این خصوص سد لار رکورد فرار آب را در بین سد‌های دنیا از آن خود کرده است.

سد لار بعنوان یکی از پنج سد اصلی تامین آب تهران، از حدود ۵۰ سال پیش (۱۳۵۳) طراحی گردیده و ساخت آن توسط فرانسوی‌ها و ایتالیایی ها، شروع و در سال ۱۳۵۹ آبگیری شد (سد از نوع خاکی همگن با ارتفاع ۱۰۷ متر از پی و ۱۰۵ متر از کف رودخانه دارای حجم مخزن ۹۶۰ میلیون متر مکعب و طول تاج سد ۱۱۵۰ متر و عرض تاج ۱۳ متر). اما از همان ابتدا بدلیل پاره‌ای عدم دقت ها، مشکل فرار آب آن دیده نشد و بهترین راه‌حل رفع این مشکل با مشاوره بسیاری از متخصصان و کارشناسان داخلی و خارجی و حتی شرکت سازنده سد، ساخت تونل در نظر گرفته‌شد. هرچند که با اجرای طرح جدید و ساخت تونل، ارتقا ظرفیت مخزن در سدلار حاصل نمی‌شود، اما از دبی پایه استفاده شده و آب سد لار به سد لتیان وارد می‌گردد.

طرحی به نام طرح مطالعه و علاج بخشی سد لار برای جلوگیری از فرار آب این سد تعریف شد که قدمت آن به سال ۸۸ می‌رسد. بر اساس مجوز تخصیص آب سد لار در آبان‌ماه سال ۹۴، سهمیه آب تهران از سد لار به میزان ۳۳۰ میلیون متر مکعب در سال تعیین شد که در حال حاضر سد لار و تاسیسات جانبی قادر است بطور متوسط ۱۷۰ میلیون متر مکعب در سال به صورت پمپاژ به منطقه کلان منتقل کند. با توجه به اختلاف بین میزان آب انتقالی با آب تخصیص داده شده و از سوی دیگر پایین بودن ضریب اطمینان در راستای تامین آب مطمئن و مدیریت منابع آب در مواقع خشکسالی لازم بود تمهیداتی برای انتقال بقیه آب از سد لار و پیاده‌سازی راهکاری جایگزین اندیشیده شود که در نهایت احداث ۲۸ کیلومتر تونل در دل رشته‌کوه البرز و ایجاد مسیری برای انتقال ثقلی آب از مخزن سد لار به منطقه کلان و مخزن سد لتیان در دستور کار قرار گرفت.

در بهار ۱۳۹۶ اعلام شد که هلدینگ نیرو قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا برنده انتقال و ساخت تونل آبی که از سد لار هدر می‌رود شد و ساخت این تونل به طول ۲۸ کیلومتر را آغاز کرد. پروژه‌ای که ادعا می‌شود بعد از بهره برداری می‌تواند سالانه ۱۸۰ میلیون مترمکعب آب را به سد‌های لتیان و ماملو انتقال دهد.
در سال ۱۴۰۲ اعلام شد که ساخت ۲ تونل برای انتقال آب در دستور کار است که احداث یکی از تونل‌ها به طول ۷۵۰۰ متر پایان یافته و تونل دوم هم به طول ۲۱۵۰ متر در حال ساخت است؛ قطر این تونل‌ها ۵.۵ مترمربع است. در دی ماه ۱۴۰۲، اهالی رسانه با حضور در پروژه انتقال آب دشت لار به تهران از نزدیک در جریان حفاری و روند پیشرفت خط انتقال آب از دشت لار به تهران قرار گرفته و از این پروژه مهم انتقال آب، بازدید کردند. محمد رستمی مدیرعامل وقت هلدینگ نیرو قرارگاه خاتم‌الانبیاء در حاشیه این بازدید و در جمع خبرنگاران بیان کرده بود که این پروژه یکی از تکه‌های پازل تامین آب شرب تهران است و تا سال ١۴٠۴ احداث این تونل به پایان می‌رسد و از این طریق ٣ فرار آب از سد لار را متوقف می‌کنیم البته برای اتمام پروژه در موعد مقرر به ٢۵٠٠ تا ٣٠٠٠ میلیارد تومان منابع نیاز داریم.

علی ذنوبی مدیرعامل وقت موسسه فاطر قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا در اواخر سال ۱۴۰۲ با بیان اینکه سد لار در اوایل دهه ۶٠ توسط فرانسوی‌ها احداث شد و اشکالاتی در احداث آن وجود داشت و برای رفع این اشکالات قرارگاه خاتم‌الانبیاﯨ به دنبال احداث تونلی بوده که بتواند از نشت و فرار آب جلوگیری کند. در مسیری از این تونل ٢٨کیلومتر ساخته شده و در ادامه از تونل تقریبا ٢١ کیلومتری ١.۵ کیلومتر اجرا شده و ١٩ کیلومتر مانده و در نهایت با تکمیل پروژه با هدف کنترل آب شرب تهران آب وارد سد لتیان می‌شود. احداث تونل با دستگاه تی بی ان انجام می‌پذیرد و در حال حاضر تنها ۴ کشور توان ساخت این دستگاه را دارند و این دستگاه تکنولوژی بسیار خاصی دارد و دایره‌ای به قطر ۵.۵ متر را حفر می‌کند. قرارگاه خاتم سفارش ساخت دستگاه تی بی ان را به چینی‌ها داد البته متخصصان داخلی دانش طراحی این دستگاه را داشتند که توانستند سفارش ساخت را بدهند و در حال حاضر در قرارگاه ١٣ دستگاه تی بی ان موجود است.

پروژه مهم جلوگیری از فرار آب سد لار که با نام انتقال آب سد لار به کلان معروف است در اواخر سال ۱۳۹۹ به پیشرفت ۳۸ درصدی رسیده بود. ادعا شده که این پروژه متاسفانه به مدت ۳ سال در دوازدهم متوقف بوده و از اولویت اجرا خارج شده بود، اما در دولت سیزدهم، مجددا فعال شده و اولویت ویژه‌ای برای آن در نظر گرفتند. حال سوال اینجاست که وضعیت عملکردی این پروژه در چه شرایطی قرار داشته و آیا می‌توان انتظار داشت که تا پایان سال ۱۴۰۴، شاهد اتمام آن باشیم؟
لازم به توضیح است که مصرف سالانه آب شرب شهر تهران حدود یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب بوده و حدود ۷۵۰ میلیون مترمکعب از منابع آب سطحی و ۳۵۰ میلیون مترمکعب نیز از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود و چنانچه سد لار درست طراحی و ساخته می‌شد، تهران با همین یک سد، تقریبا می‌توانست نیاز آبی خود را تامین کند.

توضیحات تکمیلی برای بهره برداری بیشتر از متن:
در سد سازی طبق استاندارد‌ها و قواعد بین‌المللی، در جا‌هایی که جنس زمین آهک شکسته است، در زمان صاف کردن زمین باید تعداد زیادی چاه بزنند و یک پرده عایق آب تزریق و ایجاد کنند که آب فرار نکند. اما در زمان ساخت سد لار این پرده تزریق را اجرا نکرده بودند، چرا که شخص ارایه دهنده طرح سد، پسر مدیرعامل شرکت ایمپرجیلو و دانشجوی دوره دکترا بود و برای تز دکترایش سد لار را انتخاب نموده بود. آن‌ها محل سد را اشتباه انتخاب کرده بودند و دوم اینکه تزریق را نیز انجام نداده بودند. گفته بودند اول تونل را می‌سازیم، اگر آب در رفت بعد تزریق می‌کنیم؛ در حالی‏ که اول باید این تزریق صورت می‌گرفت و بعد بارگذاری انجام می‌شد. با اجرای بارگذاری قبل از انجام تزریق، آهک شکسته و ترد در زیرِ زمین قاچ و ترک خورد و سبب گردید که آب ورودی به سد امکان فرار داشته باشد.
با ناموفق بودن طرح‌های جلوگیری از فرار آب از سد لار، تصمیم به اجرای طرح جایگزین انتقال مستقیم آب سد لار توسط تونلی ۲۸ کیلومتری به سد لتیان گرفته شد تا تخصیص ۳۰۰–۳۳۰ میلیون متر مکعبی تهران از این سد تأمین شود. طبق پیش‌بینی‌ها با اجرای این طرح ۱۵۰ میلیون متر مکعب از فرار آب از سد لار کاهش خواهد یافت و فرار آب به حدود ۷۰ الی ۱۰۰ میلیون متر مکعب می‌رسد. بر این قاعده، عملا از یک سوم ظرفیت سد استفاده شده و از ظرفیت استفاده شده هم، یک سوم پرتی آب وجود دارد.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال، برگرفته از منابع گوناگون