شعار سال: در هفته ای که گذشت ده ها زلزله مناطقی از شهرستان های دشتستان و گناوه را به لرزه درآورد. از عصر یکشنبه 28 آذر تا جمعه 3 دیماه بیش از 61 زلزله ریز و درشت در این مناطق به وقوع پیوست که بزرگترین آن با شدت 4.2 ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین گزارش شد.

از این تعداد، بخش شبانکاره در شمال دشتستان در 57 نوبت کانون زلزله ها بود. (4 زمین لرزه با شدت بالای 4 ریشتر، 27 زمین لرزه با شدت بین 3 تا 4 ریشتر و 26 زمین لرزه با شدت بین 2 تا 3 ریشتر)

اما زمین لرزه های اخیر که از نظر فراوانی و پیوستگی زمان وقوع در استان بوشهر کم نظیر و یا شاید بی سابقه بود، با خود حواشی زیادی به همراه داشت چنانچه در شبکه های اجتماعی مصائب زلزله تحت شعاع این مباحث قرار گرفت و افکار عمومی استان خاصه در بخش شبانکاره تا روزهای پس از آن درگیر حواشی این بلای طبیعی بود.

*وقتی نام شبانکاره از کانون زلزله ها غیب شد

اولین و یکی از مهمترین حواشی - که البته جای سوال و پیگیری جدی دارد - این بود که مرکز لرزه نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران به عنوان تنها مرجع رسمی و قابل استناد اعلام زلزله ها در سراسر کشور، با وجود مشخص بودن موقعیت زلزله، اما کانون اغلب زمین لرزه های اخیر را مراکزی غیر از محل اصلی وقوع (یعنی شبانکاره) اعلام می کرد.

متاسفانه این تنها قسمت ماجرا نبود. با بررسی مختصات طول و عرض جغرافیایی زلزله های 10 سال اخیر منطقه شبانکاره، چه بسیار زمین لرزه هایی که به همین سبک محل وقوع آن جایی غیر از بخش شبانکاره اعلام گردید. این رویه طی سال های قبل معمول بوده و آمار موارد مشابه اینچنینی، چیزی فراتر از انگشتان دو دست را نشان می دهد.

برای نمونه زمین لرزه ارتفاعات شمال شرقی بخش شبانکاره در ساعت 14:16:28 روز 31 اردیبهشت ماه 1393 با بزرگی 5.4 ریشتر و 34 پس لرزه (از جمله 8 نوبت بالای 4 و 5 ریشتر) از سوی مرکز لرزه نگاری کشوری با موقعیت بندر ریگ اعلام شد. درحالی که همان ماه، این زمین‌لرزه‌ها در روستاهای خلیفه‌ای، سمیعا و شاه فیروز شبانکاره باعث ترک‌خوردگی تعدادی از منازل مسکونی و دیوارهای منازل شد اما خوشبختانه تلفات جانی نداشت. این زمین لرزه تنها 3 دهم کمتر از زلزله آذرماه 92 برازجان بود که منجر به فوت 7 نفر و خسارت به هزار و 800 واحد مسکونی شد.

اینکه اعلام دقیق کانون وقوع زلزله چه اهمیتی دارد، پاسخ آنرا در برون داد نشست ها و جلسات ستاد مدیریت بحران باید جستجو کرد.

معمولا پس از وقوع حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی از قبیل زلزله با مشخص شدن کانون آن، بلافاصله ستاد مدیریت بحران اقدام به تشکیل نشست اضطراری و اتخاذ تدابیر عاجل برای بسیج و گسیل امکانات و نیروهای امدادرسان به زلزله زدگان می کند. حال تصور نمائیم وقتی 61 زمین لرزه در نواحی مشخصی در حال وقوع است (مربوط به هفته پیش) و هر آن احتمال آوار شدن ابنیه های روستایی عمدتا قدیمی، فرسوده و غیرمقاوم بر سر ساکنان می رود، چگونه اعلام اشتباه کانون زلزله که مبنای تصمیم گیری ها و اقدامات ستاد مدیریت بحران است، می تواند به یک فاجعه انسانی مبدل گردد.

نکته دیگر درباره زمین لرزه های اخیر اینکه؛ استان بوشهر متاثر از "جبهه کوهستان" می باشد. گسل کوهستان یکی از گسل های اصلی زاگرس است که طبق بررسی کارشناسان، به دلیل نزدیک شدن صفحه عربستان به ایران، فعال شده است. از طرفی دشتستان در زون "گسل کازرون" که از لحاظ لرزه خیزی فعال می باشد، واقع شده است. جغرافیای بخش شبانکاره ترکیبی از دو رشته کوه و دشت است. ارتفاعات "طویسه" از سمت شمال غربی به شمال شرقی در سراسر بخش امتداد می یابد. در سنوات گذشته تاکنون لرزه ها و پسلرزه های متعدد، پیوسته و کم ژرفا در این ارتفاعات ثبت و گزارش شده است.

*نبود ایستگاه لرزه نگاری در دشتستان با وجود زلزله های یک دهه اخیر

شاید بتوان یکی از علل اصلی خطای مرکز لرزه نگاری کشوری در اعلام کانون زلزله را به نبود یک ایستگاه لرزه نگاری در بخش شبانکاره دانست.

متاسفانه در استان زلزله خیز بوشهر تنها یک ایستگاه لرزه نگاری در شهرستان دشتی فعالیت دارد که انتظار می رود با توجه به سوابق وقوع زمین لرزه و فراوانی زلزله های بالای 3 ریشتر در منطقه شبانکاره،(طی یک دهه اخیر)، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران نسبت به راه اندازی ایستگاه لرزه نگاری در این بخش اقدام نماید تا در آینده شاهد رخداد چنین خطاهای محاسباتی و متعاقب آن تصمیمات اشتباه نباشیم.

*تاخیر چند ساعته ستاد مدیریت بحران

اما یکی دیگر از حواشی زلزله های اخیر نحوه عکس العمل و سرعت عمل ستاد مدیریت بحران و نهادهای امدادی استان بود. بنا به اظهار عبدالحمید کریم آزاد معاون عمرانی فرماندار دشتستان، ستاد بحران شهرستان راس ساعت 22 و 30 دقیقه یکشنبه شب 28 آذر برگزار شد، این در حالیست که از زمان وقوع اولین زمین لرزه تا برگزاری جلسه مذکور، 4 ساعت و 45 دقیقه گذشته بود و در این فاصله 23 زلزله از جمله سه زمین لرزه با شدت بالای 4 ریشتر رخ داده بود.

همچنین بدنبال این جلسه و بنا به اظهار محمدحسن باستی، معاون امور عمرانی استاندار و جانشین ستاد مدیریت بحران استانداری، نشست اضطراری مدیریت بحران بوشهر نیز در بامداد دوشنبه 29 آذر برگزار گردید. در حالی قاسم قایدی، مدیرکل مدیریت بحران استانداری بوشهر از برگزاری این نشست در کمترین زمان ممکن یاد کرد که حداقل بیش از 6 ساعت از زمان نخستین زمین لرزه در دشتستان گذشته بود.

اگرچه آمادگی شهرداری‌ها و بخشداری‌های آبپخش، سعدآباد و شبانکاره و تمامی دستگاه ها بمنظور امدادرسانی در مناطق زلزله زده و پیش بینی اسکان موقت در صورت تدام وضعیت، ماحصل اعلام شده از دو جلسه فوق الاشاره بود و عبدالحمید کریم آزاد از استقرار برخی مردم ساکن روستاهای لایپه و شاه فیروز در چادرها خبر داده، ولی محمدباقر سعادت نماینده مردم دشتستان در مجلس شورای اسلامی در کانال تلگرامی دفتر خود از مکالمه تلفنی با فرماندار دشتستان خبر داده و اظهار داشته بود: وقوع زلزله نشان داد مردم ما از حداقل امكانات محروم هستند.

سعادت ادامه می دهد: «بلايای طبيعی يكي دو روز اخير نشان داد مردم ما مخصوصا در روستاها از كمترين امكانات بهره می‌برند و حتی از داشتن يك چادر محروم هستند و اين مهم همت تمامی مسئولان را می‌طلبد كه نگاه وي‍ژه‌ای به تامين احتياجات مردم داشته باشند.»

*نارضایتی از عملکرد ستاد مدیریت بحران در اسکان اهالی

ابراز نارضایتی ساکنان مناطق زلزله زده از نحوه کمک رسانی ستاد مدیریت بحران استان و نیز تصاویری که از نحوه اسکان اهالی منطقه به سرعت در شکبه های اجتماعی منتشر یافت به روشنی گواه صحت اظهارات نماینده دشتستان از کمبودهاست. سرعت عمل و واکنش سریع می بایست با حضور در منطقه زلزله زده و امدادرسانی به موقع به محک گذاشته و برای مردم قابل لمس باشد نه برای برگزاری نشست اضطراری که آنهم با تاخیر غیرموجه صورت پذیرفت.

توزیع بسته های حمایتی از قبیل چادر و تخته پتو میان زلزله زدگان از ملزومات اولیه پیشگیری از بروز حوادث و تلفات انسانی در برابر بلایای طبیعی خصوصا زلزله قلمداد می شود، چیزی که با وجود این همه فراوانی و تداوم سه روزه زمین لرزه های اخیر، ما از ستاد مدیریت بحران استان شاهد نبودیم.

با این تفاسیر و حالا که ظاهرا تب زلزله ها فروکش کرده آیا می شود انتظار داشت که نگرانی مسئولین می بایست بر روی ضعف آشکار در ساخت و سازهای ضعیف و غیراستاندارد در مناطق زلزله زده بخش شبانکاره متمرکز باشد؟

با اندكي تلخيص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری خلیج فارس، تاریخ انتشار: 6 دی 1395، کد مطلب: 130084:www. pgnews.ir