شعار سال: دف از سازهای کوبه ای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده می شود. کمانه یا بدنه این ساز دایره ای شکل و قطر دهانه آن حدود ۶۰ سانتی متر است. در طول جدار داخلی کمانه، در فواصل معین، حلقه هایی فلزی نصب شده اند و بر یک طرف دهانه پوست کشیده شده است.

دف

ساز دف را هنگام نواختن به طور عمودی، کمی مایل به سمت چپ بدن با دو دست می گیرند و با انگشت های هر دو دست به سطح پوست ضربه می زنند. دف علاوه بر استفاده در آیین های خاص عرفانی، امروزه در همراهی با سازهای دیگر و گروه نوازی نیز بسیار به کار می رود. بیشتر وزن دف بر روی دست چپ قرار می گیرد و با فشردن انگشت شست راست بر روی کمانه، سنگینی ساز را متعادل می سازند.

کمانه دف

طوقه چوبی دور دف را کمانه می گویند و ضخامت آن از طرف دهانه پوست دار حدود 2 تا 3 میلی متر و از طرف دهانه باز حدود یک و نیم سانتی متر، و عرض آن حدود 6 سانتی متر است. کمانه به دو صورت زیر ساخته می شود:

شستی دف

روی کمانه از طرف دهانه باز، فرورفتگی کوچکی ایجاد می کنند که محل استقرار انگشت شست دست چپ است و در ثابت نگه داشتن دف بر روی دست موثر است.

پوست دف

برای دف از پوست کهنه گوسفند، بز یا آهو که ضخامت آن در تمام نقاط یکسان است استفاده می شود. انواع پوست های پلاستیکی هم اخیرا معمول شده اند که در مقابل رطوبت و حرارت مقاوم تر هستند و صدادهی آن ها شفاف تر و قوی تر است و نوع غیر سنتی صدای دف را ارائه می دهند.

حلقه های دف

در جدار داخلی کمانه قلاب های کوچکی به فاصله یک سانتی متر از یکدیگر و فاصله 3 سانتی متر از پوست نصب شده اند که به هر یک از آن ها حلقه هایی فلزی در دسته های چهارتایی آویخته شده اند و با حرکت دادن دف در جهت های مختلف، حلقه ها به پوست می خورند یا با نوعی حرکت دیگر، خود حلقه ها به صدا در می آیند.

گل میخ دف

برای محکم کردن پوست دف بر روی کمانه، پوست را در جدار بیرونی کمانه با میخ های سرتخت (شبیه پونز) مهار می کنند که به آن ها (گل میخ) می گویند. در ساخت بعضی دف ها پوست را با چسب یا سریش روی جدار بیرونی کمانه می چسبانند.

نت نویسی دف

در سال های اخیر در ایران متد نت نویسی و استفاده از حامل هایی با تعداد خطوط متفاوت برای این سازها متداول شده است. برای نت نویسی دف به طور معمول از حامل چهار خطی استفاده می شود. به این صورت که اصوات بم ناحیه مرکزی پوست روی خط اول، ناحیه میانی پوست روی خط دوم و ناحیه کناری پوست که اصوات زیرتری تولید می کند روی خط سوم حامل علامت گذاری می شوند و خط چهارم، زمان استفاده از حلقه ها را نشان می دهد. نوشتار تئوری موسیقی در این ساز نیز به خط بین المللی ست. در متدهای مختلف دف نوازی از علائم قراردادی خاصی برای حرکات دست ها و انگشت ها استفاده می شود.

انواع هم خانواده دف

1. دایره:

نوع کوچک تر و مجلسی دف را با همان ویژگی های ساخت و پوست و حلقه، دایره می گویند. قطر دهانه دایره حدود 35 سانتی متر است. دایره، در واقع، نوع بزمی در مقابل نوع آیینی دف است.

2. دایره زنگی:

این ساز از کمانه چوبی دایره شکلی به قطر تقریبی 25 سانتی متر و عرض تقریبی 5 سانتی متر تشکیل شده و بر یک طرف دهانه آن پوست چهارپایان یا نوعی پوست پلاستیکی کشیده شده است. در بعضی مواقع هر دو دهانه دایره زنگی باز و بدون پوست هستند. در طول جدار کمانه و در فواصل نزدیک، شکاف هایی ایجاد شده اند و داخل آن ها سنج هایی مضاعف کوچکی نصب شده اند که با میله ای باریک و فلزی که از سوراخ میان سنج ها عبور می کنند به طرفین شکاف ها متصل هستند. صدای دایره زنگی از ضربه ای که با دست راست بر پوست وارد می شود و نیز از برخورد سنج ها به یکدیگر حاصل می شود. با تکان دادن این ساز نیز در مواقع معین می توان از صدای برخورد سنج ها استفاده کرد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبسایت آموزش مجازی مهارت های فنی، تاریخ ، کد مطلب:: www.stephelp.ir