پیروزی انقلاب اسلامی حاصل چندین دهه مبارزه روحانیون، مردم، فرهنگیان، دانشگاهیان و سایر اقشار مختلف جامعه بود که هر یک از این اقشار و طیف‌ها به نوبه خود سهم بسزایی در این مهم داشتند.

در این میان دانش‌آموزان، دانشجویان و دانشگاهیان نیز نقش مؤثری داشته و با حضور فعال در تمام صحنه‌های مبارزه علیه رژیم منحوس پهلوی یکی از نیروهای شاخص در توزیع اعلامیه، شعارنویسی و بر پا کردن تظاهرات بودند.

در این مبارزه تاریخی، دانشگاهیان و فرهنگیان همدان نیز همچون دیگران سهیم بودند که از جمله می‌توان به مبارزات دکتر عزت‌الله رادمنش، سیدکاظم اکرمی، حسن مشتاقی، علی آقامحمدی، محمود آزادیان و محمد صالح مدرسه‌ای اشاره کرد.

از دانش‌آموزان و دانشجویانی که در این راه مبارزه کردند و توسط ساواک به شهادت رسیدند باید از جلال سنائی، اکبر غیاثوند حاجی‌آبادی، علیرضا لاجینی و از دانشجویانی نیز از سیدرضا دیباج، مصطفی بهرامی و محمدحسن حق‌گویان نام برد.

و اما در واقعه 30 مهر 57؛ سیر مبارزاتی دانش‌آموزان و دانشجویان همدان وارد مرحله جدیدی شد و همین روند باعث شد رژیم منحوس پهلوی دچار سردرگمی عجیبی شود؛ تظاهرات و راهپیمایی 30 مهرماه دانشجویان و دانش‌آموزان از مدارس سطح شهر و دانشگاه بوعلی سینا آغاز شد.

به مناسبت سالروز واقعه 30 مهر گفت‌وگویی با محمدصالح جباری مسوول انجمن اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان استان همدان صورت گرفته که در ادامه می‌خوانید.

*: لطفا برای خوانندگان مقدمه‌ای از واقعه 30 مهر بازگو کنید.

جباری: بر اساس تاریخ گفته شده دو عامل باعث تظاهرات گسترده دانشگاهیان و فرهنگیان همدان در روز یکشنبه سی‌ام مهر ماه علیه رژیم شد، علت اول برخورد نامناسب یکی از ماموران شهربانی همدان با یک دانش‌آموز دختر بود و دیگری که باعث حرکت توفنده آنان شد آتش‌سوزی در مسجد جامع کرمان بود.

در روز سی‌ام مهر ماه، دانش‌آموزان دبیرستان دخترانه آذر هنگام خروج از دبیرستان به سر دادن شعار علیه رژیم ملعون پهلوی پرداختند تا جایی که روزنامه آیندگان در این باره نوشت: «همدان دیروز ( 30 مهر) روز پرآشوبی را گذراند و تظاهرات خشونت‌بار دانش‌آموزان دبیرستان‌های این شهر به سرعت گسترش یافت و با تیراندازی مأموران سه نفر شهید و بیش از 20 نفر مجروح شدند».

در پی تظاهراتی که در دبیرستان دخترانه پروین اعتصامی به عنوان اعتراض به آتش‌زدن کتابخانه مسجد جامع کرمان برپا شده بود، برخوردی میان مأموران انتظامی و تظاهرکنندگان رخ داد که دامنه آن نیز به خیابان‌های شهر کشیده شد که به دنبال آن دانش‌آموزان دبیرستان‌های پسرانه پهلوی و ابن‌سینا در خیابان خواجه‌نصیرالدین اجتماع کردند و علیه رژیم شعارهایی سر دادند و سپس به سوی میدان مرکزی شهر (امام خمینی فعلی و پهلوی سابق) سرازیر شدند. در خیابان شورین (شهدای فعلی) تعداد زیادی از مردم به تظاهرکنندگان پیوستند.

*: در آن روز چند نفر در تظاهرات شرکت داشتند و چند نفر به شهادت رسیدند؟

جباری: به گفته شاهدان عینی شمار معترضین علیه شاه به 10 تا 15 هزار نفر رسید، از این رو افراد انتظامی که در پشت‌بام هتل کاخ و بانک ملی موضع گرفته بودند، به سوی مردم بی‌دفاع آتش گشودند و با این کار آنها را متفرق کردند. گفته شده در این درگیری خونین دو یا به تعبیری سه نفر به شهادت رسیده و بیش از 20 نفر مجروح شدند که از جمله شهدا می‌توان به باقر مصفا و نصرت‌الله داوری اشاره کرد.

*: آیا دامنه تظاهرات همچنان گسترده و به سایر مدارس تسری پیدا کرد؟

جباری: بله، تا جایی که روزنامه آیندگان نوشت، «موج اعتصاب و اعتراض و ناآرامی در دبیرستان‌های همدان به اوج رسید و دانش‌آموزان کلاس‌ها را تعطیل کردند و سپس با برپایی تظاهرات به خیابان‌ها ریختند و شعارهایی علیه رژیم شاه سر دادند»،

تظاهرات دانش‌آموزان دبیرستان علوی به حدی بود که مسوولان این آموزشگاه اقدام به تعطیلی دبیرستان کردند و سپس دانش‌آموزان در حالی که شعار می‌دادند، مسیر خود را تا مسجد جامع ادامه دادند تا جایی این ناآرامی دبیرستان سینا پیش رفت که رئیس این دبیرستان آقای دانشگر وادار به استعفا شد.

علاوه بر این دبیرستان‌ها، هنرجویان هنرستان صنعتی سپهبد زاهدی (دیباج فعلی) دست به تظاهرات گسترده‌ای زدند، که منجر به درگیری با مأمورین شد که گروهی مجروح شدند، تظاهرکنندگان در خیابانهای سپهبد زاهدی، امامزاده عبدالله و باباطاهر به حرکت خود ادامه دادند که مجدداً در خیابان باباطاهر با مأمورین شهربانی درگیر شدند. تظاهرات همدان در روز سی‌ام مهر ماه بی‌سابقه بود که شهدا و مجروحین زیادی را در پی داشت، شهدا را هم یک نفت‌فروش، یک داروفروش و یک کماج فروش تشکیل می‌داد، البته در این درگیری‌ها یک پلیس کشته و چهار پلیس دیگر مجروح شدند.

در این تظاهرات که تا ساعت 2 بعد از ظهر طول کشید صدای شلیک گلوله از گوشه و کنار شهر به گوش می‌رسید،عده‌ای از مدرسه آخوند بین تظاهرکنندگان مواد آتش‌زا توزیع می‌کردند و گروهی از تظاهرکنندگان که در پشت‌بام‌ها کمین کرده بودند به سوی مأمورین پلیس شیشه‌های بنزین و آجرپاره پرتاب می‌کردند.

خیابان شورین (شهدای فعلی) نیز مرکز تظاهرات خونین همدان بود. در جریان این تظاهرات طلاب مدرسه آخوند و روحانیون نیز فعال بودند. به همین خاطر یکی از روحانیون به نام میرزا بشیرعظیمی از ناحیه پا هدف گلوله قرار گرفت و مجروح شد. صبح روز اول آبان پیکر شهدا در میان تدابیر شدید امنیتی به باغ بهشت منتقل شد. در این روز تمام مدارس و مراکز آموزش عالی بازار به عنوان اعتراض به وقایع روز گذشته تعطیل شد و از سوی دیگر شهر به‌ طور کامل در کنترل نیروهای زرهی و خودروهای ارتش درآمد، در همان روز اسامی 6 نفر از شهدایی که تا آن لحظه اعلام نشده بود، اعلام شد و تعداد مجروحین نیز 28 نفر بیان شد در حالی که از تعداد و سرنوشت دستگیرشدگان اطلاعی در دست نبود.

در همین روز این جمعیت در میدان پهلوی اجتماع کردند و حجت‌الاسلام‌عباس عالمی، امام جماعت مسجد میرزاداوود که از روحانیون فعال علیه رژیم بود، رهبری جمعیت را به عهده گرفت و با بلندگوی دستی برای مردم سخنرانی و اعلام داشت که رهبر ما امام خمینی(ره) است و میدان پهلوی باید به‌نام ایشان نامگذاری شود.

مجلس ترحیم در ساعت 1:45 با حضور گسترده اقشار مختلف مردم و روحانیون در مسجد جامع برگزار شد و اعضا و روحانیون در این مراسم برای حاضرین سخنرانی کرده و آنان را به پایداری و مبارزه فراخواندند. بعد از این واقعه تظاهرات مردم، فرهنگیان و دانشگاهیان دامنه شدیدتری پیدا کرد و روزی نبود که آنان به اماکن نظامی و انتظامی حمله نکرده و با مامورین درگیر نشوند.

*: دانشجویان در پی این اعتراض چه واکنشی از خود نشان دادند؟

جباری: به‌ دنبال وقایع سی‌ام مهر همدان و قتل‌عام تظاهرکنندگان توسط نظامیان، دانشگاهیان و دانشجویان بوعلی‌سینا که خود در بطن واقعه حضور داشتند، در اعتراض به این کشتار و برقراری حکومت نظامی در همدان دست به اعتصاب غذا زدند، از طرف دیگر دانشجویان مدرسه عالی بهداشت همدان که از هشتم مهرماه دست به اعتصاب زده بودند به این اعتصاب پیوسته و خواستار آزادی زندانیان سیاسی و مجازات مسببین حوادث اخیر کشور از جمله 17 شهریور تهران، سینمارکس آبادان، کشتار همدان و کرمان شدند و اعلام کردند تا تحقق خواسته‌هایشان از حضور در کلاس خودداری خواهند کرد.

در دوم آبان آموزگاران و فرهنگیان شهرستان همدان در محوطه آموزش و پرورش این شهرستان تجمع کرده و به تظاهرات و سخنرانی علیه رژیم پرداختند. حمایت مراجع عظام تقلید از این حرکت انقلابی مردم همدان از جمله نکات قابل توجه در این واقعه است.

*آیا می‌توان این حرکت را سرآغاز اعتراضات دیگر علیه رژیم شاه دانست؟

جباری: بدین ترتیب قیام 30 مهر ماه دانشجویان و دانش‌آموزان همدان باعث واکنش سریع نیروهای انقلابی شد و آنان را در مبارزه متحد و مصمم‌تر کرد که حاصل این جان‌فشانی‌ها را باید در 13 آبان 57 و بعد از آن در به ثمرنشستن انقلاب شکوهمند اسلامی ایران در بهمن 57 شاهد بود.

*: به نظر شما علت مهجوریت این واقعه تاریخی همدان چیست؟

جباری: یک بعد آن مربوط به رسانه‌هاست که اطلاع‌رسانی در این زمینه را فقط به سه روز پایانی مهرماه محدود کرده‌اند؛ ضمن اینکه تعداد اندکی از رسانه‌های همدان به دنبال جمع‌آوری اطلاعات در خصوص واقعه 30 مهر هستند. رسانه‌ها باید این موضوع را به عنوان یک پروژه هویت‌بخش شهر همدان تلقی کنند و به صورت یک کار مستمر در این زمینه تلاش داشته باشند، اینکه فقط انجمن‌ اسلامی دانش‌آموزان را به عنوان پیگیر موضوعات بدانیم نباید منتظر اتفاقات ویژه‌ای بود در چنین شرایطی هر سال باید منتظر برگزاری یک برنامه باشیم و اتفاق خاصی در این زمینه رخ نخواهد داد.

*: چقدر به دنبال مطالبه دیدار دانش‌آموزان با مقام معظم رهبری در این روز تاریخی هستید؟

جباری: این موضوع سال‌هاست که پیگیری می‌شود ولی تاکنون این دیدار محقق نشده است هر چند که معتقدم باید در این خصوص یک اجماع صورت گیرد که هنوز این اجماع صورت نگرفته و تاکنون به مرحله عملیاتی نرسیده تا بتوانیم این روز را به عنوان یک روز شاخص برای همدان معرفی شود خدمت بزرگی به تاریخ همدان و کشور کرده‌ایم هر چند که این مهم نیازمند همکاری و هماهنگی نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شورای شهر و بسیاری از نهادها و سازمان‌هاست تا بتوان آن را به عنوان روز شاخص شهر همدان به همگان معرفی کرد.

*: چگونه می‌توانیم این واقعه تاریخی را به درستی به همگان معرفی کنیم؟

جباری: معتقدم که باید در این خصوص یک مطالبه جمعی در سطح شهر اتفاق بیافتد و در این زمینه نیز رسانه‌ها پای کار باشند در کنار آن بخش‌هایی که متولی امر فرهنگ هستند باید به این موضوع به شکل مستمر کار را دنبال کرده و آن را مطالبه کنند تا بتوان این روز را به عنوان یک روز شاخص معرفی و مطرح کرد.

*: برای این واقعه تاریخی چه برنامه‌هایی در نظر گرفته شده است؟

جباری: به همین مناسبت ویژه برنامه‌ای در تالار معلم با حضور علی آقامحمدی عضو مجمع تشخیص مصلحت‌نظام، مراسم «تحلیف مسوولان انجمن‌ها» شهر همدان که در 20 مدرسه این کار انجام می‌گیرد، اجرای گروه تئاتر «صورتک» که با مضمون واقعه 30 مهر اجرا می‌شود و گروه سرود نورالمهدی که با مضمون استکبارستیزی کار دنبال می‌شود و لازم به یادآوری‌است که اجرای تمام برنامه‌ها با محوریت دانش‌آموزان است.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 30 مهر 1396، کدخبر: 13960729001533، www.hamedan.farsnews.com