افزایش تعداد سالمندان مجهول الهویه که به دلایل مختلف هیچ اطلاعاتی از هویت خود نداشته و درگوشه و کنار شهر رها شده‌اند، پدیده اجتماعی «سالمندِ سرراهی» را به وجود آورده است؛ موضوعی که با روند افزایش جمعیت پیر، نگران کننده و چالش برانگیز است. افزایش مشکلات اقتصادی، نبود حمایت‌های اجتماعی و ناتوانی خانواده‌ها در نگهداری و پرداخت هزینه‌های مراکز نگهداری سالمندان، خواسته یا ناخواسته پدیده سالمند آزاری و در نتیجه سالمند سرراهی را دو چندان کرده است. احمد دلبری، مشاور عالی سازمان بهزیستی در امور سالمندان و رئیس انجمن علمی سالمندان ایران می‌گوید که ۳۰ درصد آسایشگاه‌ها را سالمندان مجهول‌الهویه شکل داده‌اند؛ سالمندان سرراهی ۴ هزار و ۸۰۰ نفرند و به جایی رسیده‌ایم که پدر و مادر‌ها را در بیمارستان و امامزاده صالح رها می‌کنند. این درحالی‌است که درحال‌حاضر، میانگین فرزندان خانواده‌ها، پنج نفر است و در آینده اینگونه نخواهد بود. با وضعیتی که در جامعه بازنشستگی کشور می‌بینم، بسیار نگرانم. آدم‌ها دیگر با چربی، فشار و دیابت نمی‌میرند، اما به ۸۰ سالگی می‌رسند و در وضعیتی قرار می‌گیرند که هرروز می‌گویند خدایا من را ببر. شیوا پروایی، دکترای جامعه‏‌شناسی دانشگاه تهران بیان می‌کند که من بازنشستگانی را دیده‌‏ام که در گرمخانه‏‌های تهران ساکن ‏اند و بی‏‌خانمان شده‌‏اند. افرادی را دیده‏‌ام که از شهرستان‏‌ها برای کار به تهران آمده‌‏اند و در گرمخانه‌‏ها زندگی می‌‏کنند.

در ۲۰ تا ۲۵ سال آینده ایران سالمندی یک مسئله اجتماعی مهم در سیاست‌گذاری اجتماعی و سیاست‌گذاری جمعیتی خواهد بود. در حال حاضر زنان سالمندِ تنها، حدود یک میلیون تا یک میلیون و صد هزار نفر است، ولی در بازه زمانی آینده پژوهی تا سال ۱۴۳۰، زنانه شدن سالمندی به بیش از ۳ برابر افزایش خواهد یافت، یعنی جمعیت «زنان سالمند تنها زیست» به ۵/۳ میلیون نفر خواهد رسید؛ این درحالی است که «زنان سالمند غیرتن‌ها زیست» را هم برابر با مردان خواهیم داشت. تصویر دیگر از سالمندی در کشور افزایش سریع جمعیت زنان سالمند با وضعیت تجرد قطعی است؛ بگونه‌ای که اطلاعات آماری نشان دهنده این است که بویژه متولدین دهه ۶۰ به بعد در ۲۵ سال آینده همه وارد دوره سالمندی می‌شوند؛ بنابراین ما با حجم بالایی از زنان سالمند با تجرد قطعی در آینده روبه رو خواهیم بود. این در حالی است که، ما سیاستگذاری در حوزه سالمندی به معنای واقعی نداریم و عملاً تنها به چند بخشنامه، دستورالعمل و سخنرانی اکتفا کرده‌ایم و برنامه‌های توسعه‌ای ما هم در هفت برنامه گذشته به صورت بسیار جنبی و حاشیه‌ای به مسئله سالمندی پرداخته است و این هم از آن ناشی می‌شود که اصلاً در کشور قانون جامع سالمندی وجود ندارد؛ تنها یک دبیرخانه شورای سالمندی کشور داریم که باید با حضور رئیس جمهور تشکیل شود که در این ۲۵ سال گذشته تنها یک جلسه داشته و هیچ وقت اینکه رئیس جمهور و مسئولان بنشینند و در این شورا اندیشه کنند اتفاق نیفتاده است.

نتایج برخی از مطالعات نشان می‌دهد نظام مراقبت از سالمندان با چالش‌هایی مانند یکپارچه‌نبودن ارائه خدمات به سالمندان، کمبود یا توزیع نامناسب نیروی انسانی متخصص، نداشتن پوشش بیمه‌ای خدمات منزل، نبود سیستم ریجستری یا بانک اطلاعاتی برای سالمندان و فقدان یا ضعف در فعالیت‌های دوستدار سالمند در مراکز ارائه خدمت مواجه است.

رونمایی سند ملی سالمندان در سال ۱۳۹۸ وارد شدن به مرحله اجرای سند را نوید می‌داد تا در سایه اجرای آن، تهدید پیرشدن جمعیت ایران به فرصت تبدیل شود و زمینه بهبود و ارتقای زندگی این قشر قابل توجه از جمعیت کشور به وجود آید، اما درحالی‌که با شتاب به سال ۱۴۲۰ و اوج سالمندی جمعیت نزدیک می‌شویم، سند ملی سالمندان در مرحله تجمیع و اصلاح نظرات نخبگان و نمایندگان دستگاه‌ها باقی مانده و تا تبدیل مواد سند به قانون و اجرایی شدن آن راه درازی در پیش داریم.

رئیس سازمان بهزیستی کشور بر فرهنگ سازی در حوزه فرزندآوری تاکید کرد و افزود: اگر فرهنگ سازی در این زمینه صورت نگیرد ۳۰ درصد از جمعیت جامعه ایرانی تا سال ۱۴۲۵ را سالمندان تشکیل می‌دهند بنابراین باید به این مسئله توجه جدی شود. سالمندی جمعیت تنها یک پدیده قابل وقوع نبوده، بلکه پیامدهای امنیتی و ملی وسیعی خواهد داشت.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندی، بر ضرورت راه اندازی مستمری و بیمه مراقبت سالمندان تاکید کرد و گفت: ایران در سال ۱۴۱۰ یک کشور سالخورده می‌شود. بسیاری از سالمندان حقوق ندارند در حالی که در طی چند سال اخیر تعداد مستاجرین نیز بیشتر شده است که گروهی از این مستاجرین، سالمندان هستند.

با گذشت ۲ ماه از انتقادات تند و تیز "سید علی حسینی"، مدیرعامل و رییس هیات مدیره آسایشگاه معلولین و سالمندان رشت از استاندار گیلان مبنی بر عدم حضور اسدالله عباسی در این آسایشگاه، بالاخره استاندار گیلان از آسایشگاه معلولین و سالمندان رشت بازدید کرد.

خانه سالمندان محبت تبریز مرکز نگهداری پدرانی است که در کوچه پس کوچه‌های شهر فراموش شده و در انتظار دیدار فرزندانشان، موهایشان سفید شده است.

سید حامد برکاتی مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت با بیان اینکه در وضعیت بسیار خاص جمعیتی قرار داریم، گفت: دانشمندان اقتصاد که نوبل این رشته را دریافت کرده‌اند بهترین عامل رشد اقتصادی جوامع را رشد نرخ باروری می‌دانند.

دولت می‌تواند هزینه‌های جاری خود در بحث‌های رفاهی و حمایتی را از طریق بازتوزیع درآمد‌های ناشی از مالیات، تامین کند، اما مشکل اینجاست که شرکت‌های بزرگ متصل به درآمد‌های مختلف (ارزی یا ریالی یا هر دو) به این نظام سنتی پایبند نیستند و با قواعد خود کار می‌کنند.

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت و خانواده وزارت بهداشت گفت: تولد‌ها در دهه ۶۰ به‌طور متوسط حدود ۲میلیون و ۱۰۰هزار نوزاد بود یعنی یک گروه جمعیتی حدود ۲۲میلیون‌نفری که در سال ۱۴۲۰ سالمند خواهند بود.

۱۲.۳ درصد جمعیت بیش از ۹۰ هزار نفری گناباد را سالمندان تشکیل می‌دهند و این شهرستان دومین شهر سالمند کشور به‌شمار می‌رود؛ این درحالی است که ۱۸ سال است مردم روستای دیسفان شاهد تولد در این روستا نبوده‌اند.

رییس جمهوری «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» را برای اجرا به وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت امور زنان و خانواده رییس جمهوری ابلاغ کرد.

مسعود پزشکیان با اشاره به قانون جوانی جمعیت و تعالی خانواده ،گفت: جوانان ما بیکار هستند تا زمانی که این بیکاری حل نشود این مشوق ها مشکلی را حل نمی کند .واقعیت این است که مشکلات اقتصادی اجازه نمی‌دهد که جوانان به سمت ازدواج بروند یا بعد از ازدواج برای فرزند آوری اقدام کنند.

معاون پرستاری وزارت بهداشت و درمان گفت: متاسفانه جمعیت ما در ۲۰ تا ۳۰ سال آینده به سمت پیرشدن پیش می‌رود و موالید نیز کاهش زیادی داشته است و نیروی مولد ما با پیر شدن جمعیت کاهش پیدا خواهد کرد بنابراین از سال ۱۴۲۰ به بعد یک تهدید جمعیتی خواهیم داشت.

باغ علیشاهی گفت: ۲۵ درصد از سالمندان مراکز حمایتی مجهول‌الهویه یا فاقد سرپرست موثر هستند و با دستور قضایی به سازمان بهزیستی معرفی شده اند.

مدیرکل جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: زنانه شدن سالمندی در کشور آغاز شده و باید سیستم‌های حمایتی به درستی برای مواجهه با این پدیده تبیین شود.

دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور با بیان اینکه در حال حاضر تمام شاخص‌های جمعیتی ایران در وضعیت هشدار قرار گرفته‌اند، گفت: در صورت غفلت، در ۸ سال آینده پنجره طلایی جمعیت در کشور را از دست می‌دهیم و دیگر کاری از دست‌مان برنمی‌آید.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی وضعیت صندوق‌های بازنشستگی را نگران‌کننده خواند و اعلام کرد: نظام بازنشستگی و تامین اجتماعی ایران با آرمان‌های خود در حفظ کرامت انسانی، رفاه اجتماعی و زندگی به دور از فقر با چالش‌های جدی مواجه شده که رفاه سالمندان را در خطر قرار داده است.

دکتر مجید ابهری رفتار شناس اجتماعی با اشاره به وضعیت نابسامان و عدم نظارت بر مراکز نگهداری سالمندان گفت: رفتار با سالمندان به تخصص و تجارب ویژه‌ای نیازمند است که باید افراد دوره دیده در این مراکز مشغول به کار شوند. بار‌ها شنیده می‌شود بدرفتاری با سالمندان و یا غفلت از مراقبت و اشتابه در دادن دارو‌ها باعث مرگ این افراد شده و به جهت کمبود پرستار تحصیل‌کرده و پایین بودن سطح حقوق افرادی در این مراکز در این مراکز استخدام می‌شوند که خود نیاز به روان درمانی دارند. واقعه خانه سالمندان بروجرد اولین نبوده و آخرین نیز نخواهد بود. لازم است سازمان بهزیستی و نهاد‌های متولی ضمن رسیدگی به این موضوعات، ماجرا را برای افکار عمومی توضیح دهند.»