شعارسال : نزدیک به ۴۰ روز تا برگزاری سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر به دبیری ابراهیم داروغه‌زاده باقی مانده است و سینماگرانی که تمایل به حضور در بزرگترین رویداد سینمایی کشور را دارند در تلاش هستند تا آثار خود را هرچه سریعتر به دبیرخانه برسانند.

هرچند در طول سال سازمان سینمایی تعداد زیادی پروانه ساخت صادر می کند، اما فقط بخشی از این آثار در جشنواره فیلم فجر حضور می یابند و در این دوره سیاستگذاران سینمایی اعلام کرده اند که تنها ۲۲ فیلم به بخش سودای سیمرغ راه پیدا می‌کند و قرار است این ۲۲ فیلم شامل آثار کارگردانان اول، کارگردانان باتجربه‌تر، سینمای مستند و آثار انیمیشن باشد. البته یکی شدن بخش فیلم‌های اول و فیلم‌های کارگردانان باتجربه‌تر از سال گذشته و در دوره سی و پنجم جشنواره صورت گرفت ولی در آن دوره ۳۳ فیلم با یکدیگر به رقابت پرداختند.

در این گزارش با همراهی جواد نوروزبیگی و محمد خزایی از جمله تهیه کنندگان سینما و کیوان کثیریان عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران به بررسی این موضوع پرداختیم که ۲۲ فیلم برای شکل‌گیری جشنواره ای ملی کافی است یا این تعداد ممکن است رونق جشنواره را تحت الشعاع قرار دهد.

با ما در این گزارش همراه باشید:

تاثیر نام کارگردان و تهیه کننده در انتخاب فیلم برای بخش مسابقه

جواد نوروزبیگی تهیه‌کننده سینما که معمولا حضور فعالی در جشنواره‌های فیلم فجر دارد گفت: با توجه به اینکه فیلمسازان قدیمی و با تجربه سینمای ایران در این جشنواره حضور دارند و تعداد آنها نیز کم نیست، این فرصت از فیلم اولی ها گرفته می شود تا آثارشان به صورت جداگانه مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

وی با تاکید بر اینکه کم شدن ورودی جشنواره به ۲۲ فیلم و حذف بخش مستقل فیلم‌اولی باعث می شود که فرصت برای فیلمسازانی که اول راه ورود به سینمای بلند داستانی هستند کم شود، بیان کرد: در چنین شرایطی تعداد محدودی از فیلم های اول می تواند در لیست ۲۲ فیلم قرار گیرند و مطمئنم که تعداد بسیاری از آثار فدا می شوند و نمی توانند در این لیست قرار گیرند.

وی با اشاره به تاثیرگذاری نام صاحبان آثار در انتخاب فیلم های جشنواره فیلم فجر، عنوان کرد: معمولا نام کارگردان و تهیه کننده در حضور یک فیلم در جشنواره بسیار تاثیرگذار است و هر سال هم می بینیم که مثلا یک فیلمساز مطرح اثرش در جشنواره حضور دارد که اصلا هم فیلم خوبی نبوده است و تنها به دلیل نام فیلمساز، فیلمش در جشنواره پذیرفته شده است.

نوروزبیگی اضافه کرد: این مساله می تواند به دلیل سفارش شدن فیلم به دبیرخانه نیز رخ دهد ولی امیدوارم امسال همانطور که دبیرخانه جشنواره اعلام کرده با برنامه ریزی و نظم در حال پیش‌برد کارها است، دیگر شاهد چنین اتفاق هایی نباشیم.

تهیه کننده فیلم سینمایی «جاودانگی» ساخته مهدی فردقادری بیان کرد: البته نگاه هیات انتخاب تعیین می کند که چه فیلم هایی به جشنواره ورود پیدا کند و اگر به دنبال تغییراتی در جشنواره بودند باید همه موارد را مدنظر قرار داده و تغییر می دادند و نیاز به ترکیب هیات انتخاب متفاوت تری هم داشتیم.

وی با اشاره به جشنواره سال گذشته توضیح داد: در دوره سی و پنجم جشنواره ملی فیلم فجر به واسطه تغییراتی که در سیستم انتخاب فیلم ها رخ داد و فیلم های اول و فیلم های کارگردانان شناخته شده را با هم داوری کردند، نظم جشنواره به هم ریخت و انتقادها و حاشیه هایی ایجاد شد. اگر فیلم اولی ها سرجای قبلی خود بودند، شاید بار این حواشی کمتر می شد و جشنواره تا این اندازه زیر سوال نمی رفت.

تهیه‌کننده فیلم «بهمن» با اشاره به اینکه انگیزه رقابت در جشنواره فیلم فجر از سینماگران گرفته شده است، گفت: من به عنوان یک تهیه کننده تنها به احترام رسمی‌ترین جشنواره کشور، فیلم های خود را برای حضور ارائه می کنم تا از جشنواره فیلم فجر حمایت کنیم، اما دیگر انگیزه ای برای رقابت وجود ندارد و این انگیزه را از ما گرفته اند. سینماگران آنقدر که به فکر بعد از جشنواره هستند به فکر خود جشنواره نیستند و به جایی رسیده ایم که برخی از فیلمسازان مطرح آثار خود را به جشنواره ارسال نمی کنند.

به گفته وی، شان جشنواره باید توسط مدیران و سیاستگذاران آن حفظ شود و سلایق شخصی این رویداد را تحت تاثیر قرار ندهد.

شاید با ارزیابی تولیدات سینمایی به عدد ۲۲ رسیدند

محمد خزاعی که تجربه دبیری سی و امین دوره جشنواره بین المللی فیلم فجر و تهیه کنندگی فیلم های مختلفی را برعهده دارد نیز درباره سوژه گزارش گفت: اگر تعریف درستی از جشنواره فیلم فجر و سیاستگذاری آن داشته باشیم می توانیم به درستی پاسخ این پرسش را بدهیم که ظرفیت تعداد فیلم هایی که می توانند در جشنواره شرکت کنند چه اندازه است.

وی با تاکید بر اینکه شکل و شمایل برگزاری جشنواره بین المللی فیلم فجر نسبت به جشنواره هایی که در کشورهای دیگر برگزار می شود متفاوت است، بیان کرد: اینکه ما بخواهیم از جشنواره های دیگر برای برگزاری جشنواره فجر الگو بگیریم کار اشتباهی است. قطعا جشنواره بین المللی فیلم فجر؛ می گویم جشنواره بین المللی چون همچنان مخالف جداسازی بخش ملی از بخش بین المللی هستم و معتقدم این جداسازی ضربه بزرگی به این جشنواره زد و می توان آن را یک اشتباه استراتژیک دانست، در کنار این که یک جشنواره معتبر سینمایی برای هنرمندان کشور است فضایی را برای جشن های انقلاب فراهم می کرد و نمونه چنین استقبال مردمی را در کمتر جشنواره خارجی شاهد بودیم به گونه‌ای که مردم صف های طولانی برای دیدن فیلم ها تشکیل می دادند و همه مردم درگیر این رویداد هنری می شدند و اخبار این جشنواره را دنبال می کردند.

تهیه کننده فیلم سینمایی «قلاده های طلا» بیان کرد: نظر شخصی من این است که اگر حتی ۴۰ فیلم خوب که ویژگی های مناسبی برای حضور در جشنواره فیلم فجر دارند، داشته باشیم باید این ۴۰ فیلم در جشنواره حضور داشته باشند. البته این به آن معنا نیست که هر فیلمی باید در جشنواره حضور داشته باشد و باید دید فیلم ها شاخصه حضور در جشنواره فیلم فجر را دارند یا خیر. در چنین شرایطی اگر فیلم های خوبی تولید شده باشد اگر ۲۲ فیلم به ۲۷ فیلم هم برسد هیچ مشکلی ایجاد نمی شود. سطح کیفی آثار مشخص می کند چند فیلم می تواند در بخش مسابقه جشنواره حضور پیدا کند و این منطقی ترین شکل تصمیم گیری برای تعداد فیلم ها است.

بگذاریم هیات انتخاب مشخص کند چه تعداد فیلم به جشنواره راه یابد

وی با اشاره به اینکه در گذشته شاهد تصمیم گیری های اشتباه در جشنواره فیلم فجر بوده ایم و حتی برخی از آثار قابل اعتنا از بخش مسابقه خارج شدند، گفت: معتقدم منطقی ترین کار این است که بگذاریم هیات انتخاب فیلم ها را ببینند و سطح کیفی آثار را بسنجند و بعد تصمیم بگیرند که آیا آثار شاخص خوبی وجود دارد یا خیر. شاید در یک دوره تنها ۱۲ فیلم شاخص های مناسب برای حضور در بخش مسابقه را داشته باشند. تاکید می کنم که باید به شاخصه های مشترکی در زمینه تعداد فیلم ها برسیم و ببینیم که چه تعداد فیلم می‌تواند در جشنواره بین‌المللی فیلم فجر حضور داشته باشد.

خزاعی افزود: در برخی از جشنواره های دنیا اعلام می کنند که تعداد خاصی فیلم در جشنواره حضور پیدا می کند که این جشنواره ها معمولا بخش های متنوعی دارند. پیش از این گفتم که این امکان وجود دارد که دوستان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارزیابی‌ای در مورد کیفیت آثار تولیدشده در سینمای ایران داشته اند که به این نتیجه رسیده اند، اما چون اطلاعی در این زمینه ندارم نمی توانم نظر بدهم. اما این را می دانم که عرف و تصمیم منطقی و درست این است که ابتدا آثار دیده شوند و بعد در مورد تعداد آثاری که می تواند در جشنواره حضور داشته باشد تصمیم بگیریم.

دبیر اسبق جشنواره فیلم فجر در بخش دیگر صحبت هایش توضیح داد: مساله دیگری که باید در نظر گرفت این است که سخت گیری بیشتر به معنای استانداردسازی نیست بلکه به این معنا است که ارزش جشنواره بین المللی فیلم فجر کم کم کاهش پیدا می کند چرا که هنرمندان کم کم از دایره رقابت در جشنواره فیلم فجر کنار گذاشته می شوند و همین هنرمندان سال ها بعد تصمیم می گیرند که آثار خود را برای حضور در جشنواره فیلم فجر ارائه ندهند و کم کم باعث می شود که این آثار بدون حضور در جشنواره روانه بازار شوند و رقابت و هیجانی که در سال های قبل در این جشنواره وجود داشت، کمرنگ شود.

وی اضافه کرد: باید هنگام برنامه ریزی و سیاستگذاری جشنواره به این مساله توجه داشته باشیم که این جشن هم حال و هوای جشنواره ای دارد و هم به معنای گردهمایی سینماگران است. جشنواره بین المللی فیلم فجر شاخصه های بسیاری داشته است که باید این شاخصه ها حفظ شود.

خزاعی در پایان گفت: البته نباید فراموش کرد که پیش‌داوری کردن درباره جشنواره ای که هنوز برگزار نشده و حتی نام فیلم های آن اعلام نشده است، قضاوت عجولانه و سطحی خواهد بود و باید بگذاریم اسامی فیلم ها اعلام شود و ببینیم سیاستگذاران جشنواره چه برنامه ای را در نظر دارند و باید سعی کنیم تا آنجا که می توانیم به جشنواره کمک کنیم. جشنواره فیلم فجر هویت سینمای ایران است و نباید کاری کنیم هویت جشنواره از بین برود و تبدیل به یک جشنواره بی اهمیت شود.

جوایز جشنواره فیلم فجر سهمیه بندی نشود

اما کیوان کثیریان عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران نیز در این باره گفت: تعداد کم فیلم های بخش مسابقه جشنواره ملی فیلم فجر می تواند یک امر مثبت باشد زیرا داوری ۳۰ تا ۴۰ فیلم سبب می شود که به نتیجه کارشناسی و تخصصی نرسیم. اما سوال این است که کارکرد جشنواره فیلم فجر و فلسفه وجودی آن چه بوده است؟ جشنواره فیلم فجر قرار بود پانورامایی از تولیدات سال سینمای ایران باشد یعنی بخش قابل توجهی از فیلم هایی که در سینمای ایران تولید می شود، بتواند در این جشنواره نمایش داده شود.

وی افزود: البته قرار نبود آنقدر فیلم ها در جشنواره سانس داشته باشند که به گیشه بعد از جشنواره لطمه بزند و از سوی دیگر هم قرار نبود فیلم های زیادی از جشنواره حذف شوند. در این میان یک راه حل میانه همیشه مغفول مانده و آن این است که بخش مسابقه و تعداد فیلم های حاضر در آن سرجای خود باشد، اما بخش های خارج از مسابقه پر و پیمان تری داشته باشیم.

این نویسنده با انتقاد از اینکه جشنواره فیلم فجر داوران متمرکزی دارد که جوایز را در بخش های مختلف سینمایی اهدا می کنند، بیان کرد: هیچ جشنواره ای در دنیا که داوری متمرکز دارد این تعداد جایزه نمی دهد بلکه این تعداد جوایز را آکادمی ها یا جشنواره های تخصصی به بخش های تخصصی می دهند، اما در جشنواره فیلم فجر داوران غیرتخصصی و محدود ارزش جوایز را کم می کنند.

این منتقد سینما توضیح داد: داورانی که انتخاب می شوند تا چه اندازه می توانند فرق صدا را تشخیص دهند بنابراین مبنای جوایز کاملا زیر سوال می رود. در این زمینه اشتباه هایی نیز پیش می آید، مانند دوره قبل موسیقی فیلمی نامزد دریافت جایزه شد که موسیقی آن تنها در تیتراژ است این امر نشان می دهد که اهدای جوایز روی کاغذ انجام شده است. یا فیلمی در بخش جلوه های ویژه بصری نامزد شده بود که کارگردان فیلم می گفت در فیلم من تنها یک باران آن هم روی شیشه ماشین بود. در واقع می توان گفت جوایز را در جشنواره فیلم فجر تقسیم می کنند. به همین دلیل باید گفت مساله اصلی جشنواره فیلم فجر تعداد جوایز و اختصاص آن است یعنی جوایز آن مانند اسکار است اما داوری آن مانند کن انجام می شود.

کثیریان درباره اینکه جشنواره فیلم فجر باید بخش خارج از مسابقه داشته باشد، گفت: بخش خارج از مسابقه کمک می کند که تعداد بیشتری فیلم دیده شود زیرا جشنواره تا این اندازه لاغر هم خوب نیست. ما یا جشنواره را آنقدر چاق می کنیم و همه فیلم ها را وارد بخش مسابقه می کنیم که همه کلافه می شوند و یا بخش مسابقه را آنقدر کم می کنیم که جذابیت و هیجان آن از بین می رود گویی نمی خواهیم حالت تعادلی برای جشنواره ایجاد کنیم و هر سال با تغییرات زیادی مواجه هستیم.

این نویسنده با تاکید بر اینکه این سهمیه بندی ها به ضرر همه است، بیان کرد: مثلا می گویند حتما باید فیلم جنگی در جشنواره حضور داشته باشد و هر فیلم جنگی با هر کیفیتی را وارد جشنواره می کنند تا بگویند فیلم دفاع مقدسی داریم. اگر قرارست ۲۲ فیلم انتخاب شود، ۲۲ فیلم واقعی باشد و اگر بگویند فیلم این کارگردان یا آن تهیه کننده چون سینماگران مطرحی هستند باید در جشنواره باشد، درست نیست. در چنین شرایطی فیلمسازی که فیلم خوبی ساخته است ولی معروف نیست از بخش مسابقه بیرون می ماند.

کثیریان با مرور اتفاقی که سال گذشته در آستانه جشنواره فیلم فجر افتاد، تاکید کرد: فیلم هایی مانند «یه وا» به کارگردانی آناهید آباد و «کارت پرواز» به کارگردانی مهدی رحمانی از جشنواره خارج شدند و جای آنها فیلم کارگردانی چون مسعود جعفری جوزانی را در لیست گذاشتند که فیلم واقعا بدی بود. معتقدم فیلم های بخش مسابقه باید از همه فیلم های جا مانده از این لیست بهتر باشد و اگر اینگونه نباشد باید صدای اعتراض همه درآید. ما باید به عنوان رسانه طرف بهترین کارها را بگیریم حال کارگردان فیلم می خواهد جوان باشد یا مشهور نباشد. معمولا هر دوره باید ۵ یا ۶ سهمیه در اختیار یک سری از کارگردانان باشد و به تعداد همین سهمیه‌ها، فیلم هایی که لیاقت حضور دارند از بخش مسابقه جشنواره جا می مانند.

جشنواره فیلم فجر محافظه‌کار است

کثیریان درباره ترکیب هیات انتخاب جشنواره در سال های مختلف بیان کرد: ترکیب هیات انتخاب در همه سال ها اینگونه است که فیلم ها به گونه ای انتخاب شود که کارگردانان خاصی در جشنواره حضور داشته باشند چرا که با این کارگردانان تعارف دارند. غالبا طیف هیات انتخاب، طیف محافظه کار است و جشنواره فیلم فجر نیز می خواهد همچنان محافظه کار باقی بماند.

وی با اشاره به اینکه ساختارشکنی در اهدای جوایز کمتر دیده شده است، توضیح داد: سالی که سعید روستایی برای فیلم «ابد و یک روز» جایزه گرفت جزو استثناها بود. با توجه به اینکه در آن دوره از تقسیم جوایز دست برداشتیم اتفاق بسیار خوبی رخ داد.

این مستندساز بیان کرد: اتفاقات عجیب همیشه در جشنواره فیلم فجر رخ می دهد به عنوان مثال فیلم «جدایی نادر از سیمین» در جشنواره فیلم فجر همه جوایز اصلی را دریافت کرد اما «جرم» بهترین فیلم می شود. این اتفاق یک بار دیگر سر فیلم های «مهاجر» و «هامون» رخ داد، همه جوایز را به «هامون» دادند و بهترین فیلم «مهاجر» شد. این یعنی اینکه جشنواره فیلم فجر سیاست های خود را دارد و تصمیم گرفته می شود که چه فیلمی چه جایزه ای بگیرد. اگر جشنواره فیلم فجر می خواهد یک جشنواره واقعی باشد نباید جوایز آن از پیش تعیین شود.

وی با تاکید بر اینکه جشنواره فیلم فجر در بخش داوری و هیات انتخاب باید واقعی باشد، گفت: هیات انتخاب از هیات داوری بسیار مهم تر است زیرا وقتی هیات انتخاب یک فیلم را انتخاب نمی کند، کسی نیز آن را نمی بیند مانند فیلم «کارت پرواز» که فیلم بسیار خوبی بود ولی فراموش شد. در چنین شرایطی سرنوشت فیلمساز و فیلم و عواملش دست هیات انتخاب است.

کثیریان در پایان گفت: مساله جالب این است که بعد از پایان جشنواره فیلم فجر، فیلمسازان تماس می گیرند و می گویند جشن منتقدان چه زمانی برگزار می شود، چراکه نسبت به داوری جشنواره فیلم فجر اعتماد ندارند و باید جشنواره فیلم فجر دوباره اعتمادها را به خود جلب کند.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 3 دی 1396، کدخبر: 4180758 ، www.mehrnews.com