شعارسال: سیل، زلزله و بحرانی‌های شهری همچون حادثه پلاسکو. اتفاقاتی که برخی از آنها ریشه در طبیعت دارند و برخی دیگر اثرات زندگی شهری، اما آنچه اهمیت دارد، نحوه مواجهه با بحران‌هاست.

مساله‌ای که ناطق الهی یکی از بنیان‌گذاران مدیریت بحران در ایران از چگونگی شکل‌گیری این رشته در ایران و چالش‌های امروز آن می‌گوید.
او با حضور در خبرآنلاین، گریزی نیز به وضعیت سوله‌های مدیریت بحران شهر تهران زد و معتقد است این سوله‌های بی مصرف‌اند و در فرآیند ایجاد آنها پول شهر هدر رفته، چون در مواقع بحرانی کارکرد‌های لازم را ندارند.فریبرز ناطقی الهی، بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران است.

او پس از اتمام دكتری در رشته مهندسی سازه از دانشگاه كلمبیا میسوری امریكا، از دانشگاه آكسفورد انگستان، دانشگاه سلطنتی كران فیلد انگلستان و ویسكانسن امریكا در مدیریت بحران حوادث انسان ساز و طبیعی دوره های فوق تخصصی دوره‌های عالی مقاوم سازی سازه های موجود را گذرانده‌است و بیش از ٥٠ كتاب و ٥٠٠ مقاله و ٦٤ دستور العمل طراحی، مقاوم سازی و مدیریت بحران سازه ها و شهرها را در کارنامه دارد. مشروح مصاحبه خبرآنلاین با او به شرح زیر است:

این روزها شاهد هستیم هر نهاد یا متخصصی تعریف خاصی از مدیریت بحران را ارائه می‌کند و به نظر می‌رسد در ایران نیاز به بازتعریف مدیریت بحران داریم. به نظر شما مدیریت بحران چیست و ناظر بر چه مواردی است؟

در دوره پهلوی سازمانی تحت عنوان سازمان پدافند ملی امور این چنانی را بعهده داشت بعد از انقلاب این به نخست وزیری و سپس به‌صورت تلویحی به هلال احمر واگذار شد، برای تاریخچه كامل این مطلب توصیه میكنم به كتاب من در مدیریت بحران زمینلرزه در ایران رجوع شود. از آن به بعد عملا كار زیر نظر وزارت كشور و به كمك اصلی هلال احمر انجام می‌شد. حدود سال‌های ٧٤ بود كه من از اكسفورد برگشتم و كتابی در خصوص مدیریت بحران سوانح اول در قالب گزارش برای شهردار وقت و سپس خود كتاب را نوشتم. تا آن موقع اگر جست‌وجو كنیم بحران مدیریت بود ولی مدیریت بحران سوانح در مكتوبات كشور یافت نمیشد. بعد از آن خیلی رایزنی كردم هم جوان بودم و هم نگران! الحمدالله بعد از سالها مطلب تا حدودی جا افتاد و مجلس محترم نسبت به تاسیس سازمان مدیریت بحران بر اساس ساختار من و كمی تغییرات در الفاظ كه نگویند كار من ملاك عمل شد! به سند زیر مصوب شد و سازمان تاسیس شد؛

تشکیل این سازمان چقدر توانست، مسایل مربوط به بحران‌ها را حل کند؟

مشكل البته هنوز با این سازمان حل نمی‌شد، اول اینكه تفكر حاكم بر این سازمان همانطور كه در كتابم امده تفكر ٣٠ سال پیش آن موقع و ٦٠سال پیش امروز بحرانها بود یعنی لجستیك ، امداد و نجات و اقدامات محدود اضطراری ؟ در صورتیكه علم امروز تقریبا تمام این فعالیتها را مثلا ٢٠ درجه از ٣٦٠درجه كه مابقی باید از قبل برنامه ریزی شده باشد می داند. حال با این باور، همین مشكلاتی كه بعد از هر حادثه در كشور داریم، خوب رخ می دهد و هر روز بدلیل ثابت بودن منابع و تفكر منجمد و ازدحام و تراكم جمعیتی بالاتر، بدتر از قبل تبعات خود را نشان می‌دهد و منابع عظیم كشور به هدر می‌رود.

به نظر شما چه اقداماتی را باید برای بازتعریف مدیریت بحران و به روز‌رسانی این علم عملیاتی در ایران انجام داد؟

اقداماتی مثل شناسایی كامل خطرات (سیل، زلزله، ...) و كاهش خطرات، تعیین آسیب پذیری‌ها، آموزش، برنامه ریزی برای ٤ مرحله كه هنوز به اشتباه علی رقم بیانم در كتاب می‌گویند، سه مرحله (قبل، بعد و پس). با خواندن یك مقاله یا چند خط از یك مقاله باید هم همین را گفت. قبل، حین، بعد و پس از بحران. توصیه میكنم به سیكل بحران بنده توجه بفرمایید. عدم توجه به حین بحران همین می‌شود كه امروز در كرمانشاه میبینیم.
پس شما می‌گویید روش فعلی ایراد دارد؟ 
این عزیزان سعی خود را میكنند ولی خوب درست یا بهتر بگویم بهینه نیست و باید تفكر اصلاح و از افراد خبره كمك گرفت، بیشتر این عزیزان سوابق عالی در امور ستادی و لجستیكی دارند كه مناسب همه فاز های سیكل بحران مسلما نیست با احترام كامل به تك تك این زحمت كشان عرصه كمبودها، عدم حمایت ها و كمبود بودجه ؟! ولی بحرحال باید تغییرات صورت بگیرد و گرنه همین بساط جاری است.

در حال حاضر تعدادی سوله بحران شهرداری ساخته و تامین كرده آیا آنها واقعا برای مدیریت بحران است؟

مدیریت بحران زلزله نمی دانم بخندم یا گریه كنم ! دانشجوی دكتری سابق من آن وقت من شد ریس سازمان مدیریت بحران تهران و سپس معاون فنی و عمرانی شهردار وقت تهران؟ زمانی كه در اخبار طرح این مطلب را شنیدم به او زنگ زدم و گفتم مبادا این كار را بكنی و میلیاردها تومان پول این شهر را نابود كنید؟ آخر بر چه اساسی بر مبنای كدام مطالعات اسیب پذیری، برای چه منظوری و ... كمی هم تند فكر میكنم گفتم به‌حرحال رابطه معلم شاگردی هنوزuرقرار بود و الانم هست ! قرار شد فكر كنند و در ادامه دیدم ساخت آنها به هر دلیلی بحرحال شروع شد! خوب شاگردی كه حرف استادش را گوش نكند هم پیدا می‌شود ولی جوانی كرد شاید زیر فشار بوده! بی دلیل نیست كه آنها در اختیار برنامه های تلویزیونی و مسایل دیگر قرار گرفت و كاربرد نداشت. اصلا منطقه به درد این سوله می خورد یا نه، فعلا كه چند كیسه زرد رنگ نمك برای خیابان‌های برفی اگر تازه استفاده شود، مصرف دارد. مساله این است که ما سوله دپو و اسكان را در جایی درست می‌كنیم كه نیاز داریم آسیب پذیریمون بالاست ، كمبود داریم در انجا و هزاران دلیل دیگر. مسایل با تصمیم شبانه و عمل كردن در روز بعد بجایی نمیرسد! بیش از صدها سال تجربه روی تك تك این مسایل وجود دارد حالا من میشوم شهردار و دستور می دهم فلان كاری كه دویست سال پیش منسوخ شده انجام شود ؟ هر كاری سابقه ای دارد، پیشینه ای دارد، ادم خودش را دارد و ...

آقای دكتر به نظر شما با این سوله‌های مدیریت بحران باید چه کرد؟
سوال خوبی است، به نظرم بهترین کاری که می‌شود کرد این است که شوی خندوانه برای شادی مردم اجرا شود. به هر حال از اینها بر اساس یكسری مطالعات فوری می‌شود بصورت بهینه برای اقلام حین بحران و بعد از بحران استفاده كرد. حالا كه میلیاردها هزینه شده شاید هزاران ولی ابتدا نیازهای مناطق باید شناسایی شود و بر اساس ان دپو انجام شود. در ضمن برای آموزش آگاهی های عمومی نیز می‌شود استفاده شود. برخی هم بدرد نخواهند خورد چون بی فایده ساخته شده اند. دولت‌های محلی باید تشكیل شوند به كتاب ٢٥ سال پیش من در خصوص دولت‌های محلی و تشكیل آنها رجوع بفرمایید و در قالب آنها برای استفاده از این بی‌مصرف‌ها چاره‌ایی اندیشید شود.

این روزها بحث هشدار سریع مدیریت بحران‌ها خصوصا زلزله مطرح شده، نظر شما در این رابطه چیست؟
كوتاه بگویم اگر تا ٥٠ سال آینده ما سیستم آلارم زلزله داشتیم دیگر با من مصاحبه نكنید چون من بی سوادم. در خاتمه پس چه كنیم ، آیا چاره ای هست برای برون رفت از این موارد: بله خداوند عقل داده و خواسته علم و عمل در كنار هم باشند از عقل باید استفاده كرد . كتابهای بنده كامل و جامع است و بند بند همه مشكلات را به ریز بیان كرده ٢٥ سال پیش همان طور كه عینا گویی در كرمانشاه امروز رخ داده، البته بگویم ٢٥ سال آینده هم دیده شده مثل همان روز كه نوشتم و همه راه حل ها را ریزتر از خود مسایل ارایه داده است. كتاب ها را برای دهمین بار بخوانند و عمل كنند به اسم خودشان از بنده هم نمی خواهد یاد شود تمام حقوق مالی، معنوی و ... بدون ذكر منابع آزاد است. به اسم خودتان ولی اجرا كنید تنها راه همان‌ها هست كه به ریز نوشته‌ام.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری خبرآنلاین ، تاریخ انتشار: 10 دی1396 ، کدخبر: 742152، www.khabaronline.ir