شعارسال: سيد مهدي رضوي اظهار كرد: در تمام اختراعات بشر يك روح واحدي وجود دارد و تريز نظام سازمان يافته خلاقيت و نوآوري در تمام دنيا است و فكر كردن يكي از كارهاي سخت دنيا مي باشد و تحليل متفاوت مسائل بسيار اهميت دارد و اصول تريز مي آموزد چطور ريشه مسائل را پيدا كنيم.

وي گفت: متوسط ثبت اختراع در دنيا 11 دقيقه و در ژاپن 7 دقيقه است، در حاليكه در ايران متوسط هر اختراع 11 روز مي باشد و علت اين عقب ماندگي اين است كه در تمام دنيا فرمول تريز در اختراعات مورد استفاده قرار مي گيرد و اصول تريز در مدارس كشور ژاپن تدريس مي شود .

مدرس كسب و كار افزود: جهان پيرامون ما ساخته دنياي درون ماست و تحليل مهمتر از دانش است و اختراع با كاربرد و تجاري سازي معنا پيدا مي كند و توليد بدون بازاريابي معنايي جز ورشكستگي نخواهد داشت.

وي يكي از دلايل عقب ماندگي ايران را اصلاح و اقدام اصلاحي عنوان كرد و گفت: اگر عارضه اصلاح شود، در اين صورت مشكل از زماني به زمان ديگر و از جايي به جاي ديگر منتقل مي شود اما اگر ريشه مشكل پيدا شود و اقدام اصلاحي انجام گيرد در اين صورت به موفقيت مي رسيم.

رضوي اظهار كرد: متاسفانه در كشورهاي توسعه  نيافته مسوولين با عارضه ها مشغولند و بجاي اقدام اصلاحي فقط دست به اصلاح مي زنند به همين دليل مشكلات حل نمي شوند، در حاليكه 70 درصد راه حل پيدا كردن ريشه مشكل است.

وي افزود: سازمان جهاني IZo  براي همه امور استاندارد تعريف كرده است و در حوزه علوم تجربي هيچ چيزي وجود ندارد كه استاندارد نداشته باشد.

رضوي با بيان اينكه هدفها مقصد و زندگي مسير است، اظهار كرد: تا هدفها مشخص نباشد، زندگي معنا ندارد و متاسفانه افراد با برنامه و هدف بسيار كم هستند و سخت كوش بودن صرفاً عامل موفقيت نيست، زيرا افراد سخت كوش منابع را تلف مي كنند و افراد هوشمند و خردمندان هستند كه از بروز مشكل پيشگيري مي كنند.

تريز چيست؟

وازژه تريز( (TRIZ كه برابر انگليسي ان Theory of Inventive Problem Solving با مخفف   TIPS است که به معنای نظریه حل ابداعانه مساله می‌باشد . این دانش در سراسر جهان تحت عنوان TRIZ شناخته می‌شود و متداول شدن این نام به این علت است که بنیانگذار آن ، دانشمند خلاقیت‌شناس روسی گنریچ سائولویچ آلتشولر (G.S. Altshuller) می‌باشد.

دانش TRIZ با نامها و عنوانهای توصیف‌گر مختلفی همانند نوآوری نظام‌یافته ، خلاقیت اختراعی ، فناوری خلاقیت و نوآوری ، روش‌شناسی اختراع ، الگوریتم اختراع ، روش‌شناسی حل مساله‌های ابداعی ، روش‌شناسی حل ابتکاری و ابداعانه مساله ، مهندسی خلاقیت و نوآوری ، روش‌شناسی خلاقیت ، خلاقیت‌شناسی اختراع ، خلاقیت‌شناسی فناوری و مواردی از این قبیل نامیده می‌شود .

 دانش TRIZ می‌تواند در دامنه‌ای از یک طیف مفهومی و گستره‌ای از تعاریف قرار گیرد که یک انتهای آن نوعی جهان‌بینی خلاق یا رویکردی جامع به علوم و فناوری و انتهای دیگر آن انواعی از ابزارهای حل خلاق مساله و فنون خلاقیت و نوآوری را شامل گردد .

آلتشولر TRIZ را تحت عنوان علم فناوری خلاقیت و نوآوری می‌داند ؛ با نتیجه‌گیری از دیدگاه آلتشولر می توان TRIZ را نوعی علم خلاقیت‌شناسی (Creatology) دانست .

یکی از دانشمندان برجسته TRIZ به نام سیمون ساورانسکی این دانش را چنین تعریف کرده است :

، یک دانش انسانگرای مبتنی بر روش‌شناسی نظام‌یافته برای حل ابداعانه مساله است .

همچنین برخی صاحبنظران  TRIZ را این چنین تعریف می‌کنند : تريز عبارت است از نوعی رویکرد الگوریتمی برای حل ابداعانه مسائل فنی و فناورانه .

با توجه به عنوانهای توصیف‌گر مختلفی که برای نامیدن TRIZ ذکر کردیم می‌توانیم به شناخت بیشتری درباره مفهوم کلی دانش TRIZ دست یابیم.

 تاریخچه دانش TRIZ به چه زمانی باز می‌گردد ؟

شالوده‌های دانش TRIZ از سال 1946 توسط گنریچ آلتشولر بر اساس نتایج حاصل از مطالعه اختراعات مختلف پایه‌گذاری شد .

آلتشولر که به پدر TRIZ شهره است در سال 1926 در روسیه متولد گردید ؛ وی که از همان دوران نوجوانی نسبت به ابداعات و اختراعات کنجکاوی و علاقه خاصی داشت و اولین اختراع خود را در سن چهارده سالگی انجام داد ، در اداره ثبت اختراعات مشغول به کار شد .

کار او کمک به مخترعین برای ثبت اختراعاتشان بود ؛ او در حین کار ، گاهی به حل مسائل فنی آنان کمک می‌کرد . در این دوران بود که او دریافت حل مسائل فنی که منجر به اختراع و نوآوری می‌شود به اصول و روشهایی فراتر از تکنیکهای خلاقیت شناخته‌شده تا آن هنگام نیاز دارد . آلتشولر در طی مطالعات خود به این نتیجه مهم رسید که یک نظریه اختراع بایستی دارای چند ویژگی اصلی از جمله موارد زیر باشد :

   1-  شامل یک فرایند گام‌به‌گام و نظام‌یافته باشد .

  2-  بتواند از میان گستره‌ای از راه‌حلها ، مستقیما به بهترین راه‌حل (راه‌حل ایده‌آل یا کمال) منجر گردد .

  3-  دارای ویژگی تکرارپذیری باشد .

  4-  بتواند ساختاری برای دانش ابداع ارائه نماید .

آلتشولر بیش از بیست‌هزار اختراع ثبت شده (Patent) را مورد بررسی قرار داد تا متوجه شود اختراعات به عنوان مساله‌های ابداعی (یعنی مساله‌هایی که راه‌حل آنها مشخص نیست و بایستی آن را با روشهای خلاق و ابداعی کشف نمود) چگونه حل شده‌اند .

از بین این تعداد آلتشولر چهار‌هزار اختراع مهم و برجسته و به عبارتی راه‌حلهای خلاق و ابداعی اصلی را مورد مطالعه عمیقتر قرار داد . براساس نتایج حاصل از این نوع مطالعات خلاقیت‌شناسی تحلیلی ، آلتشولر به کشفیات بسیار مهمی دست یافت و اصول ، مفاهیم و روش های TRIZ را به عنوان یک علم نوین و بسیار باارزش به جهان ارائه نمود .

البته این خلاقیت و نوآوری فوق‌العاده مهم آلتشولر متاسفانه همانند بسیار از کشفیات و اختراعات کوچک و بزرگ تاریخ در ابتدا درک نشده و با انواع مخالفتها ، مقاومتها و بی‌مهری‌های تاسف‌برانگیز (آنچه که در خلاقیت‌شناسی تحت عنوان اینرسی خلاقیت  و نوآوری نامیده می‌شود .) مواجه شد و آلتشولر همانند بسیاری از دانشمندان و مخترعین سختیها و مرارتهای بسیار زیادی را متحمل گردید که مطالعه آن حاکی از اراده والا و تلاش و پشتکار شگفت‌انگیز آنان است .به دلیل بی‌توجهی‌ها و مخالفتها در آن زمان ، TRIZ نتوانست به خوبی در روسیه ایفای نقش نماید اما پس از پایان جنگ جهانی دوم و گسترش ارتباطات ، کشورهای اروپایی ، آمریکا ، ژاپن و دیگر کشورها با دانش TRIZ آشنا شده و با پی بردن به اهمیت فوق‌العاده زیاد آن بلافاصله آن را جذب کرده و ضمن بکارگیری ، در صدد رشد و توسعه آن برآمدند .چنانکه در حال حاضر درباره TRIZ به عنوان یک دانش تخصصی تحقیقات وسیعی به عمل می‌آید و اصول و مفاهیم آن توسط بسیاری از دانشمندان ، پژوهشگران ، مدیران ، مهندسان و کارشناسان رشته‌های مختلف علمی در جهت حل مسائل و ایجاد نوآوری­ها به کار گرفته می‌شود و همچنان به سرعت در حال گسترش و تکامل است .بزرگترین خلاقیت و نوآوری آلتشولر به عنوان یک دانشمند علوم و مهندسی ، یک دانشمند خلاقیت‌شناس و نیز به عنوان یک مخترع ، خلاقیت و نوآوری او درباره خود موضوع خلاقیت و نوآوری بود.

آلتشولر به عنوان مخترع فنون اختراع و پایه‌گذار دانش TRIZ ، با تلاش و پشتکار بسیار زیاد به مدت پنجاه‌ودو سال در راستای رشد و توسعه آن کوشید و یکی از اصلی‌ترین و موثرترین بنیانگذاران علم خلاقیت‌شناسی و از بزرگترین دانشمندان قرن بیستم محسوب می‌شود . (آلتشولر در سال 1998 در آمریکا از دنیا رفت) نقش و اهمیت نظریه TRIZ شاهکار علمی آلتشولر به قدریست که از جنبه‌ای می‌تواند در ردیف نظریه‌های علمی بزرگی مانند نظریه کوانتومی و نظریه نسبیت قرار گیرد و آلتشولر را با دانشمندان بزرگی مانند پلانک ، انیشتین ، شرودینگر ، پیاژه و پائولینگ همسنگ نماید .

اجزای اصلی دانش TRIZ کدامند ؟

به طور کلی مجموعه نتایج حاصل از خلاقیت‌شناسی تحلیلی اختراعات توسط آلتشولر که تشکیل دهنده دانش TRIZ است شامل مفاهیم مختلفیست که مهمترین آنها به صورت فهرست‌وار بیان می‌نماییم :

1- قانون افزایش سطح ایده‌آل بودن (قانون کمال) : به این معنی که نظامهای فنی همواره به سمت افزایش درجه ایده‌آل بودن یا کمال خود پیش می‌روند . ایده‌آلی یا سطح ایده‌آل بودن عبارت است از نسبت مجموع کلیه جنبه‌های مثبت و مفید سیستم به مجموع کلیه جنبه‌های منفی و مضر سیستم .

2- سیستم چهار مرحله‌ای حل مساله: شامل، شناخت مساله؛ فرمول‌بندی مساله؛ جستجوی مسائل قبلا حل شده (استفاده از سی‌ونه پارامتر مهندسی)؛ استفاده از الگوهای راه‌حلهای کشف شده  ( بکارگیری چهل اصل اختراع)؛

3- سطوح پنجگانه حل مساله و نوآوری :شامل راه‌حلهای مشخص؛ بهبودهای کوچک؛ بهبودهای بزرگ؛ مفاهیم جدید؛ کشف‌های بنیادی.

4- تحلیل ماده-میدان (تحلیل Vepol :): با استفاده از این تحلیل مسائل به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند: مسائل آشنا (مانوس) ، تحت عنوان مسائل استاندارد؛ مسائل ناآشنا (نامانوس) ، تحت عنوان مسائل غیر استاندارد .

6- هفتادوشش راه حل ابداعانه استاندارد : مسائل استاندارد شناخته شده با تحلیل Vepol می‌توانند با استفاده از این هفتادوشش راه‌حل ابداعانه استاندارد ، حل شوند.

7- ماتریس تناقض‌ها : در نظریه TRIZ از مساله ابداعی تحت عنوان تناقض تعبیر می‌شود که معنای آن دو موقعیت متضاد یا دو کیفیت متعارض است ؛ یعنی افزایش سطح کیفیت یکی موجب کاهش سطح کیفیت دیگری می‌شود و حل ابداعانه مساله ، کشف راه حل این تناقض می‌باشد .

 8- چهل اصل برای اختراع و نوآوری .

 9- مجموعه ای از تاثیرات علمی اساسی :شامل تاثیرات فیزیکی ، شیمیایی ، هندسی و زیست‌شناختی .

10- روش ARIZ (الگوریتم حل ابداعانه مساله : (ARIZ یک دستورالعمل نظام‌یافته برای شناسایی راه‌حل مسائل غیراستاندارد با استفاده از قابلیتهای فنون و روشهای خلاقیت می‌باشد . از فواید و کاربردهای TRIZ بیشتر بدانیم !با استفاده از دانش TRIZ می‌توان به نتایج و دستاوردهای متعددی یافت که در ذیل به شماری از آنها اشاره می‌نماییم :

دستیابی به نوعی نگرش جامع علمی به ابداعات و اختراعات ؛ شکل‌گیری جنبه‌های بسیار مهمی از علم خلاقیت‌شناسی؛ دستیابی به نوعی جهان‌بینی خلاق؛ کشف انواعی از راه‌حلها برای مسائل ابداعی یعنی مسائلی که با روشهای معمولی و متداول ، راه‌حل آنها به دست نمی‌آید؛ دستیابی به بهترین و موثرترین راه‌حلها برای انواع مسائل علمی ، فنی ، انسانی و اجتماعي؛ پیش‌بینی روند ابداعات و اختراعات در آینده  (خلاقیت‌شناسی آینده‌شناختی)؛ ارائه آموزشهای نوین مبتنی بر TRIZ در مدارس و دانشگاه‌ها  ؛ تسهیل و تسریع روند رشد و توسعه علوم و فناوری.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری علم وفناوری، تاریخ انتشار:24 دی 1396 ، کدخبر: 50772،www.stnews.ir