شعار سال: در این مقاله که به قلم 'جیسون هیکل ' استاد مدرسه اقتصاد لندن است، با اشاره به ادعاهای مقامات آمریکایی، فرانسوی و انگلیسی در کمک به توسعه کشورهای فقیر و جهان سوم، عنوان شده است: در حوزه امور بین الملل، سیاستمداران غربی همیشه عاشق صحبت کردن در مورد کمک های خود در حوزه توسعه هستند. اما این روایت از خیرخواهی غرب تنها با اتکا به فراموشی جمعی ما کار می کند. اما برای اینکه به فهم درست تر از روابط غرب با توسعه برسیم، نیازمند آن هستیم که ده های پس از جنگ دوم جهانی را بازاندیشی کنیم.

وی اضافه کرد: کشورهای در حال توسعه پس از پایان دوران استعمار اروپاییان در آفریقا و آسیا و قطع مختصر مداخلات آمریکا در آمریکای لاتین، با سرعتی زیاد در حال افزایش درآمد و کاهش فقر بودند. با شروع دهه 1950، کشورهایی چون گواتمالا، اندونزی و ایران مدل «کینزی» از اقتصاد ترکیبی را که در غرب پاسخ خوبی گرفته بود در پیش گرفتند. آن ها به نحوی راهبردی اصلاحات ارضی برای کمک به کشاورزان، قوانین کار برای افزایش دستمزد کارگران، اعمال تعرفه برای حمایت از شرکت های داخلی و ملی کردن منابع برای کمک به بخش های مسکن، درمان و آموزش، را به کار گرفتند.

هیکل افزود: این رهیافت که به «توسعه گرایی» شناخته شده است، براساس دو اصل بنیادین استقلال اقتصادی و عدالت اجتماعی شکل گرفته بود. هرچندکامل نبود، اما به هرحال کاملا خوب جواب می داد. به گفته «رابرت پالین»، اقتصاددان، سیاست های توسعه گرایانه حداقل به مدت 20 سال رشد درآمد سرانه سالانه 3.2درصدی را به همراه آوردند که این بالاتر از هر دوره دیگری در کل قرن بیستم بود. درنتیجه، فاصله بین غرب و دیگر کشورها برای اولین بار در تاریخ، شروع به کم شدن کرد که کم از یک معجزه نبود.

وی افزود: یکی ممکن است فکر کند که کشورهای غربی بایستی از چنین موفقیتی هیجان زده بودند، اما آنها خوشحالی نبودند. سیاست های جدید به این معنا بود که شرکت های چندملیتی به هیچ روی، دیگر به نیروی کار ارزان، مواد اولیه و بازارهای مصرف کننده ای که در طول سال های استعمار به آن ها عادت کرده بودند، دسترسی نداشتند.

هیکل اضافه کرد: دولت های غربی به ویژه آمریکا، انگلیس و فرانسه خواهان ادامه این روند نبودند و به جای حمایت از جنبش های توسعه گرایی، به مدت یک دهه کمپینی را برای سرنگونی دولت های منتخبی که در این زمینه پیشرو بودند و استقرار کسانی که مدافع منافع آنها بودند برپا کردند و این تاریخ طولانی و خونین تقریبا به طور کامل از حافظه جمعی ما پاک شده است.

هیکل نوشت: این روند در ایران از سال 1953 میلادی آغاز شد. محمد مصدق نخست وزیر این کشور که به صورت دمکراتیک انتخاب شده بود مجموعه گسترده ای از اصلاحات را به نفع طبقات فقیر شروع کرد، که یکی از آن ها آزاد کردن کنترل ذخایر نفتی کشور از دست شرکت نفتی ایران و انگلیس (بریتیش پترولیوم کنونی) بود.

وی افزود: اما انگلستان با این حرکت مخالفت کرد و به سرعت پاسخ داد. چرچیل (نخست وزیر وقت بریتانیا) با کمک سازمان جاسوسی 'سیا' در جریان یک کودتا مصدق را عزل و محمدرضا شاه پهلوی به عنوان یک پادشاه مستبد جایگزین او کرد و او هم تمام اصلاحات مصدق را معکوس کرد و به مدت 26 سال با حمایت غرب به حکومت در ایران پرداخت.

هیکل با بیان اینکه یک سال بعد از کودتا علیه مصدق، آمریکا دقیقاً همین کار را در کشور گواتمالا تکرار کرد، افزود: کشور برزیل هم دچار کودتای آمریکایی شد؛ آن ها رئیس جمهور 'گولارت' را به دلیل اصلاحات ارضی، نظام مالیاتی و سیاست های حمایت از فقرا که برای شرکت های غربی خوشایند نبود، سرنگون کرده و دیکتاتوری ای را جایگزین وی کردند که 21 سال به طول انجامید.

هیکل نوشت: 'احمد سوکارنو'، رئیس جمهور اندونزی هم به واسطه همین سیاست ها کنار زده شد و به جای وی ( سوهارتو) دیکتاتوری سرکار آمد که با حمایت انگلستان و آمریکا، بیش از یک میلیون دهقان، کارگر و فعال را در یکی از بدترین قتل عام های قرن کشت و 31 سال حکومت کرد. وی افزود: قطعاً شیلی هم جزو این دسته از کشورهاست: واشنگتن به سرنگونی دکتر سالوادور آلنده رئیس جمهوری که وعده دستمزد بیشتر، کرایه های منصفانه تر و خدمات اجتماعی به فقرا را داده بود، کمک کرد و دیکتاتوری را سرکار آورد که سیاست های اقتصادی اش موجب شد حدود 45% جمعیت این کشور فقیر باشند.

هیکل نوشت: در برخی مناطق مداخله غرب آن قدر سریع بود که مردم آن ها حتی برای لحظه ای هم طعم توسعه گرایی را نچشیدند. آمریکا، در اوگاندا «ایدی امین» را به قدرت رساند. در کنگو، «پاتریس لومامبا» اولین رئیس جمهور منتخب این کشور، بعدازآنکه مشخص شد قصد دارد نفوذ خارجی ها در استان غنی «کاتانگا» را محدود کند، توسط بلژیک و سیا ترور شد و قدرت های غربی «موبوتو سسه سوکو» را جایگزین او کردند؛ دیکتاتوری فاسد که با کمک های میلیون دلاری آمریکا، چهار دهه بر این کشور حکومت کرد. در دوران موبوتو، درآمد سرانه کنگو سالانه 2.2 درصد کاهش یافت و کنگویی ها به فلاکتی افتادند که حتی در دوران استعمار بلژیک هم نظیر آن را تجربه نکرده بودند.

وی نوشت : در غرب آفریقا، فرانسه حتی بعد از پایان دوران استعمار، حاضر نشد از منابع منطقه دست بکشد. آن ها از طریق ارتباطات مخفی که در این مناطق داشتند، در انتخابات کامرون دست بردند و رئیس جمهوری را سرکار آوردند که پیشتر رقیب اصلی اش را مسموم کرده بودند. در گابون، آن ها دیکتاتوری «عمر بونگو» را به قدرت رساندند و درازای دسترسی به منابع نفتی این کشور، او را برای 41 سال در قدرت حفظ کردند.

هیکل با بیان اینکه به مثال های بسیار بیشتری هم می شود اشاره کرد، افزود: هرچند می توان به این مثال ها تنها به چشم فهرستی از جنایات نگاه کرد که ادعای غرب مبنی بر ترویج دموکراسی و حقوق بشر را هم با تردید جدی مواجه می کند، اما این درواقع چیزی فراتر از آن است. این مثال ها نشان دهنده تلاشی سازمان یافته از سوی قدرت های غربی برای نابودی جنبش توسعه طلبی است که در مناطق توسعه نیافته جهان بعد از عصر استعمار شکوفا شده بود. اگر توسعه موجب محدودیت دسترسی آن ها به منابع و بازارها شود، آن ها توسعه را تحمل نخواهند کرد.

وی افزود: میراث این تاریخ این شد که درحال حاضر نابرابری میان غرب و دیگر نقاط جهان از زمان پایان استعمار بیشتر شده است، هم اینک روح سوزان 4.2 میلیارد نفر در فقر بسر می برد . هیچ کس به واسطه آن کودتاها و ترورها که امیدوارکننده ترین تلاش مناطق جنوبی جهان برای توسعه را نابود کرد و رویای استقلال بسیاری از مردم را از بین برد، به دست عدالت سپرده نشده و احتمالا هم این اتفاق هرگز نخواهد افتاد. اما ما نیاز است بدانیم که این اتفاق ها افتاده اند و این تظاهر را که آمریکا، فرانسه و بریتانیا قهرمانان خیرخواه فقرا هستند، متوقف سازیم.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار 15 اسفند 1394، کد مطلب: 81991441 (5215192) : www. irna.ir