شعار سال: اطلاعات تولید ناخالص داخلی برای استان‌های کشور به‌روز شد. براساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، شکاف نسبتا عمیقی در بین استان‌های کشور از نظر تولید شکل گرفته است. طوری‌که در سال ۱۳۹۴، میزان تولید در دو استان تهران و خوزستان، معادل ۳۸ درصد از کل کشور بوده است. همچنین گزارش وزارت کار نشان می‌دهد که سرانه تولید ناخالص داخلی استان بوشهر در جایگاه اول و سرانه تولید ناخالص داخلی استان سیستان و بلوچستان در رتبه آخر در بین استان‌های کشور قرار دارد.

آمار و ارقام از محدود شدن بخش اعظمی از تولید در استان‌های معدود خبر می‌دهند. بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۹۴، در ۶ استان متمرکز بوده است و ۵۰ درصد باقی مانده بین ۲۵ استان تقسیم شده است. در این بین سهم استان‌های تهران و خوزستان دارای برجستگی بیشتری است که از نظر تولید، فاصله قابل توجهی با دیگر استان‌های کشور دارند. طوری که مجموع تولید ناخالص داخلی در ۶ استان خراسان جنوبی و شمالی، ایلام، چهارمحال و بختیاری، سمنان و کردستان به اندازه یک‌پنجم استان تهران است. مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار در یک گزارش به بررسی تولید ناخالص داخلی به تفکیک استان‌ها پرداخت. تفکیک استانی تولید ناخالص داخلی اخیرا از سوی مرکز آمار منتشر شده و حاوی اطلاعاتی تا سال ۱۳۹۴ است. با استفاده از میزان تولید استان‌های کشور، می‌توان تصویری از توان اقتصادی استان‌ها در قیاس با هم داشت. تولید ناخالص داخلی یک استان به معنی برآورد ریالی ارزش کل کالاها و خدمات نهایی تولید شده در هر یک از استان‌های کشور برای یک دوره زمانی معین(سالانه) است. معمولا چون محاسبه این اطلاعات زمانبر است، با فاصله چندساله تدوین و منتشر می‌شوند.

رتبه‌بندی تولید نفتی

اطلاعات منتشر شده در گزارش، بر اساس دو سنجه تولید ناخالص داخلی(با نفت) و تولید ناخالص داخلی(بدون نفت) ارائه شده است. استان تهران، بیشترین سهم تولید را در کشور داشته است. چه در تولید ناخالص داخلی با نفت و چه در تولید ناخالص داخلی بدون نفت، پرجمعیت‌ترین استان کشور در رتبه اول قرار دارد. بر اساس اطلاعات مرکز آمار، تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۱۳۹۴، کمی بیش از ۱۲۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است. نزدیک به یک چهارم از کل تولید کشور در استان تهران انجام شده است. در همان سال جمعیت تهران ۱۳ میلیون نفر برآورد شده است که تقریبا معادل یک ششم جمعیت کل کشور بود. پس از استان تهران، رتبه دوم تولید با نفت، در اختیار استان خوزستان با ۱۷۶ هزار میلیارد تومان تولید در سال ۹۴ است. این استان نیز بیش از ۱۴ درصد از کل تولید کشور در سال مورد بررسی را پوشش داده است. این آمار نشان می‌دهد که دو استان تهران و خوزستان بار بسیار مهمی از تولید کشور را بر دوش دارند. طوری که ۳۸ درصد از کل تولید ایران در سال ۹۴، در دو استان تهران و خوزستان متمرکز بوده است. در رتبه‌های بعدی استان‌های اصفهان و خراسان رضوی قرار دارند که هر کدام، سهم ۵ درصدی از تولید کشور داشته‌اند.

در انتهای این رتبه‌بندی، استان‌های ایلام، خراسان شمالی و خراسان جنوبی قرار دارند. تولید استان خراسان جنوبی که کمترین بین استان‌ها بوده، حدود ۷/ ۶ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

سرانه تولید: سرانه تولید ناخالص داخلی که از تقسیم تولید یک استان بر جمعیت حاصل می‌شود، دارای رتبه‌بندی متفاوتی است. از نظر سرانه، تولید ناخالص داخلی با نفت استان بوشهر در رتبه اول قرار دارد. سرانه تولید این استان در سال ۹۴، بیش از ۴۶ میلیون تومان بوده است. رتبه دوم و سوم تولید سرانه در اختیار استان‌های خوزستان و تهران است. سرانه تولید برای استان خوزستان در سال ۹۴،معادل۳۷ میلیون تومان و برای استان تهران ۳/ ۲۲ میلیون تومان بوده است. در حقیقت سرانه تولید یک فرد در تهران، کمتر از نصف سرانه تولید فردی در بوشهر است. این در حالی است که کمترین تولید سرانه در استان سیستان و بلوچستان در حدود ۶ میلیون تومان در سال است. همچنین استان‌های کردستان و آذربایجان غربی نیز با سرانه سالانه حدود ۸ میلیون تومانی در رتبه ۲۹ و ۳۰ام استان‌های کشور از این نظر قرار دارند.

تغییر چینش در تولید بدون نفت

اما اگر نفت در تولید ناخالص داخلی در نظر گرفته نشود، چینش استان‌ها در رتبه‌بندی نیز تغییر می‌کند. این تغییرات بیشتر معطوف به استان‌هایی است که نفت تاثیر زیادی بر تولید آنها داشته است. در این زمینه، تمرکز اصلی تولید استان خوزستان بر پایه نفت بوده است. سهم نفت از تولید کل این استان بیش از ۶۶ درصد محاسبه شده است. این در حالی است که سهم نفت در تولید کل کشور ۱۳ درصد است. بعد از استان خوزستان، تولید در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز حول صنعت نفت می‌چرخد و حدود ۵۸ درصد از تولید این استان وابسته به نفت است. در مجموع در بین استان‌های کشور، سهم نفت در تولید ناخالص داخلی در ۱۸ استان زیر یک درصد، در ۱۰ استان بین ۱۰ تا ۲۰ درصد و در ۳ استان نیز بیشتر از ۲۰ درصد است. رتبه اول تولید ناخالص داخلی بدون نفت نیز در اختیار استان تهران قرار دارد. بیش از یک چهارم تولید غیرنفتی کشور در این استان انجام شده است. رقم تولید غیرنفتی استان تهران ۲۸۸ هزار میلیارد تومان است که اختلاف قابل توجهی با دیگر استان‌ها دارد. طوری که این رقم در استان اصفهان که در جایگاه دوم تولید غیرنفتی کشور قرار دارد، ۶۷ هزار میلیارد تومان بوده است. از آن طرف استان‌های ایلام، خراسان جنوبی و کهگیلویه و بویراحمد، کمترین سهم را در تولید غیرنفتی کشور داشته‌اند. در سرانه غیرنفتی، تقریبا رتبه‌بندی مانند سرانه تولید نفتی است. با این تفاوت که سرانه دو استان خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، به دلیل نفت‌خیز بدون تنزل بوده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد ، تاریخ انتشار 4 اردیبهشت 97، کدمطلب:۳۳۸۰۲۴۸، www.donya-e-eqtesad.com