شعارسال: با خروج آمریکا از برجام، وزارت خزانه‌داری این کشور اعلام کرده، تحریم‌ها علیه ایران در دو دوره ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه اعمال خواهد شد. تحلیل‌گران بر این باورند که حتی اگر دیگر امضاکنندگان این توافقنامه در برجام باقی بمانند، شرکت‌های خارجی به دلیل بالا بودن ریسک نقض تحریم‌ها از سرمایه‌گذاری در ایران اجتناب می‌کنند.

کامران موید دادخواه، استاد دانشگاه اقتصاد نورث‌ایسترن بوستون آمریکا، در گفتگویی به چند پرسش در مورد تاثیر بازگشت تحریم‌ها بر اقتصاد ایران پاسخ داده است.

با خروج آمریکا و بازگشت مجدد تحریم‌ها کدام بخش‌های اقتصاد ایران بیشتر آسیب می‌بینند؟

این مساله در کوتاه‌مدت چندان جدی نخواهد بود. اما در درجه اول، بیشتر قسمت‌هایی از اقتصاد ایران که به تجارت بین‌المللی وابسته هستند و در درجه دوم بخش‌هایی که به تکنولوژی خارجی نیاز دارند، آسیب می‌بینند. شرکت‌های اروپایی و آمریکایی که علاقمند بودند با ایران معاملاتی داشته باشند، حالا با پیش آمدن این مساله، به سادگی حاضر نیستند روزه شک‌دار بگیرند. اول اینکه این شرکت‌ها روابط خود را با ایران محدود می‌کنند؛ یعنی معامله‌ای با ایران انجام نمی‌دهند که در نهایت ناچار شوند بابت آن میلیاردها دلار به آمریکا جریمه پرداخت کنند.

دوم اینکه، اگرچه این شرکت‌ها بر دولت‌های خود یعنی کشورهایی چون انگلستان، آلمان و فرانسه فشار می‌آورند که با ترامپ مذاکره کنند و شرایط را تغییر دهند، اما با این حال، این شرکت‌ها هم در نهایت هزینه ریسک انجام معاملات را به گردن ایران خواهند انداخت.

بنابراین، در کوتاه‌مدت مشکلی برای ایران ایجاد نخواه شد. اما با در نظر گرفتن یک برهه زمانی، اقتصاد ایران با دشواری‌هایی مواجه خواهد بود.

به طور کل، آسیب‌های بازگشت تحریم‌ها و منع شرکت‌ها برای انجام معامله با ایران، ابتدا بخش‌های واردات و صادرات و سپس به بخش‌های وابسته به تکنولوژی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پس از آن به سایر قسمت‌های اقتصاد ایران گسترش پیدا می‌کند. اما این مساله زمان‌بر است و به سرعت اتفاق نمی‌افتد.

به نظر من ایران باید در اولین فرصت ساختار اقتصادی‌اش را تغییر بدهد. اینکه ایران هر روز با یک کشور جنگ و جدالی داشته باشد به ضرر ایران است.

به عنوان مثال، اوپک و برخی تولیدکنندگان غیراوپکی با مدیریت عرضه و کاهش تولید در تلاش هستند تا قیمت نفت را بالا ببرند. حالا ممکن است عربستان دیگر پایبند به این توافق نباشد و با اختلال در مدیریت عرضه، تولید خود را افزایش دهد. به‌خصوص اینکه بازرسی در اوپک هم وجود ندارد تا بر این مساله بازرسی داشته باشد. از این بدتر این است که چینی‌ها و روس‌ها قطعا از این موقعیت بهره خواهد برد.

این روزها خیلی می‌شنویم که در صورت بازگشت تحریم‌ها، مبادلات ایران با روسیه بیشتر خواهد شد؛ اما واقعیت این است که با خواندن تاریخ ایران متوجه می‌شویم، هیچ کشوری به اندازه روسیه به ایران ضرر نزده است.

در حال حاضر، یک‌پنجم نفت ایران به اروپا صادر می‌شود. تخمین زده شده که در صورت بازگشت مجدد تحریم‌ها دست‌کم ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار بشکه در روز از فروش نفت ایران کاهش می‌یابد. به نظر شما ممکن است چنین اتفاقی نیفتد و تنها مقصد نفت ایران تغییر پیدا کند و به جای اروپا به کشورهای دیگر صادر شود؟

بله. این امکان وجود دارد که نفت ایران به کشورهای دیگر صادر شود. اما باید به دو نکته توجه داشت.

اول اینکه، همان‌طور که قبلا گفتم ممکن است عربستان سعودی، روسیه یا دیگر کشورهای نفت‌خیز تولیدشان را اضافه کنند. در این صورت کاهش فروش نفت ایران از این میزان هم کمتر خواهد شد.

مساله دیگر که در آغاز پیروزی انقلاب هم رخ داد، این است که کشورهایی که حاضر به خریداری نفت ایران می‌شدند، آن را به قیمت کمتری می‌خریدند. بنابراین ممکن است مقصد نفت ایران تغییر کند مثلا هندوستان نفت بیشتری بخرد، اما به دلیل اینکه ایران گزینه دیگری ندارد، هزینه کمتری بابت آن پرداخت شود.

شرکت‌های ایرانی چه راهکارهایی می‌توانند در پیش بگیرند تا در این شرایط کمترین آسیب متوجه‌شان شود؟

شرکت‌های ایرانی متاسفانه در موقعیت ناگواری قرار دارند و با مشکلات بسیاری مواجهند؛ چرا که ایران آزادی اقتصادی به میزان قابل قبولی ندارد. بنابراین، این مساله شرکت‌ها نیست. در درجه اول ساختار اقتصاد و محیط اقتصادی ایران باید تغییر کند.

آنچه شرکت‌های ایرانی می‌توانند انجام دهند این است که در تولید و در مقاصدی که می‌خواهند کالاهای خود را ارسال کنند یا کشورهایی که کالا و خدمات خریداری می‌کنند، تنوع ایجاد کنند. در واقع آنها با ایجاد تنوع آسیب کمتری می‌بینند.

قطعا شرکت‌های کوچک در ایران قصد در افتادن با دولت آمریکا را ندارند. بنابراین کار زیادی از دستشان بر نمی‌آید. جز اینکه با ایجاد تنوع و پیدا کردن یک طرف قرارداد در کشورهای دیگر مثل هند یا اروپا از مشکلات خود بکاهند.

با این حال باز هم آن شرکت اروپایی یا هندی به ازای لطفی که به شرکت ایرانی می‌کنند پول بیشتری دریافت خواهد کرد که در نهایت به ضرر شرکت‌های ایرانی است.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت تجارت نیوز، تاریخ انتشار: 25اردیبهشت1397 ، کدخبر: 247010: www.tejaratnews.com