شعار سال: خراسان جنوبی دارای گنجینه بسیار متنوع از گونه‌های خاص جانوری بوده که دو دهه خشک‌سالی و کمبود محیط‌بان و امکانات گونه‌های در حال انقراض آن را در معرض خطر قرار داده است. از دیرباز خراسان جنوبی را با کویر و خشکی می‌شناسند، استانی که به‌دلیل واقع شدن در حاشیه کویر مرکزی ایران و داشتن آب و هوایی گرم و خشک همواره به‌عنوان منطقه‌ای کویری زبانزد بوده است. شاید در تصور بسیاری با وجود این شرایط پوشش گیاهی و جانوری در این منطقه بسیار ضعیف باشد؛ اما باید بدانیم این شرایط خاص آب و هوایی سبب شده که خراسان جنوبی بتواند زیستگاه برخی از گونه‌های جانوری باشد که تنها خاص این منطقه هستند. گنجینه طبیعی خراسان جنوبی شامل یکی از متنوع‌ترین گونه‌های جانوری است؛ به‌گونه‌ای که از پرندگان مهاجر سیبری گرفته تا گونه نادر و در حال انقراض یوزپلنگ آسیایی را در خود جای داده. پستاندارانی نظیر یوزپلنگ، کل و بز، قوچ و میش، آهو، جبیر، زرده و پرندگانی نظیر بالابان، کرکس مصری، عقاب تالابی، عقاب شاهی و هوبره را می‌توان ازجمله مهم‌ترین گونه‌های جانوری این منطقه دانست که اکنون در لیست سرخ انقراض قرار گرفته‌اند که این امر وظیفه خطیر محیط‌بانی در این استان را بسیار حساس‌تر کرده است. از طرفی دیگر دو دهه خشک‌سالی در خراسان جنوبی تمامی بخش‌ها را تحت تأثیر قرار داده که محیط زیست نیز از این قاعده مثتثنی نبوده است، به‌گونه‌ای که این شرایط علاوه‌بر این‌که جلوی رشد تصاعدی جمعیت جانوری را گرفته سبب مهاجرت بی‌رویه حیوانات وحشی به‌دلیل کمبود غذا، افزایش بیماری و مرگ‌ومیر نیز شده است. شرایط سخت خشک‌سالی از سویی و نبود محیط‌بان کافی گونه‌های خاص و در حال انقراض منطقه را در معرض خطر قرار داده است. طبق استانداردهای جهانی هر ۱۰ هزار هکتار توسط یک محیط‌بان اداره می‌شود؛ اما در خراسان جنوبی هر ۳۰۰ هزار سهم یک محیط‌بان است و این یعنی هر محیط‌بان در خراسان جنوبی کار پنج محیط‌بان را انجام می‌دهد.

بزرگ‌ترین پناهگاه حیات وحش خاورمیانه در خراسان جنوبی

معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به‌وجود سه پناهگاه حیات وحش در استان، اظهار داشت: تعداد مناطق شکار ممنوع استان نیز در حال حاضر بالغ‌بر ۱۰ منطقه است. بهمن مودی بیان کرد: علاوه‌بر این خراسان جنوبی دارای چهار منطقه حفاظت شده، شامل منطقه آرک بورنگ، مظفری، منطقه حفاظت شده درمیان‌ـ سربیشه و منطقه حفاظت شده شاسکوه است. وی پناهگاه حیات وحش نهبندان را بزرگ‌ترین پناهگاه حیات وحش خاورمیانه عنوان کرد و گفت: این منطقه با یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار وسعت تنها زیستگاه یوزپلنگ ایرانی است. معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: همچنین در این پناهگاه گونه‌هایی مثل کل و بز، قوچ، میش، خرگوش و سایر گونه‌های جانوری وجود دارد.

مودی با اشاره به وجود برخی گونه‌های کمیاب و مهم جانوری در خراسان جنوبی، عنوان داشت: زاغ بور یکی از پرندگان خاص ایران بوده که یکی از زیستگاه‌های مهم آن در خراسان جنوبی وجود دارد. وی اضافه کرد: پناهگاه حیات وحش تالاب کجی نهبندان نیز از این نظر تحت عنوان پناهگاه حفاظت می‌شود که یکی از زیستگاه‌های پرندگان مهاجر آبزی ازجمله انواع اردک‌ها، کاکایی و سایر پرندگان است. معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی با بیان این‌که پناهگاه حیات وحش رباط‌شور نیز جزو زیستگاه‌های کل، بز و آهو است، بیان کرد: در منطقه حفاظت شده آرک نیز ضمن وجود پوشش گیاهی جنگل‌های بادام گونه‌های جانوری کل و بز وجود دارد. با توجه به خشک‌سالی‌ها و شکارهای غیرقانونی و ضعف حیوانات رشد حیات وحش استان مثبت نیست. مودی با اشاره به این‌که منطقه حفاظت شده مظفری به‌عنوان زیستگاه معتبر کل، بز و آهو حفاظت می‌شود، عنوان داشت: منطقه حفاظت شده درمیان‌ـ سربیشه نیز به‌عنوان یکی از بهترین زیستگاه‌های قوچ و میش در کشور مطرح است. وی ادامه داد: منطقه حفاظت شده شاسکوه نیز به لحاظ وجود کل، بز و همچنین حضور یوزپلنگ ارزشمند است.

خشک‌سالی‌ها جلوی افزایش تصاعدی جمعیت جانوری را گرفت

به گفته معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی علاوه‌بر همه این‌ها پرندگانی ازجمله هوبره، کبک، تیهو و باقرقره در تمامی مناطق حفاظت شده استان مشاهد می‌شوند. مودی با بیان این‌که در سال گذشته ۵۷۰ زادولد در مناطق حفاظت شده استان داشته‌ایم، بیان کرد: هر چند این میزان نسبت به سال قبل از آن افزایش را نشان می‌دهد؛ اما باید این رشد به‌صورت تصاعدی بالا می‌رفت. وی با اشاره به این‌که خشک‌سالی‌ها برجمعیت حیات وحش استان تأثیر گذاشته و جلوی روند افزایش صعودی را گرفته است، افزود: با توجه به خشک‌سالی‌ها و شکارهای غیرقانونی و ضعف حیوانات رشد حیات وحش استان مثبت نیست؛ اما با وجود این آهنگ رشد رو به بالاست. معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی به جمعیت جانوری مناطق حفاظت شده استان اشاره کرد و گفت: براساس سرشماری که در سال گذشته انجام شد دو هزار و ۵۲۶ قوچ و میش در استان مشاهده شده که از این تعداد ۲۳۲ مورد بره بوده‌اند.

مشاهده چهار هزار و ۷۰۰ چهارپای ارزشمند در استان

مودی همچنین میزان زادولد کل و بز را در این مناطق ۳۰۰ مورد عنوان کرد و افزود: در این سرشماری دوهزار و ۱۷ کل و بز در مناطق تحت مدیریت محیط زیست مشاهده شده است. وی با اشاره به تولد ۱۹ بره آهو در سال گذشته، عنوان داشت: براساس سرشماری انجام شده ۱۱۳ آهو در مناطق تحت مدیریت این اداره کل وجود دارد. مودی اضافه کرد: در مجموع در سال گذشته چهار هزار و ۷۷۷ رأس چهارپای قابل کشتار ارزشمند در مناطق حفاظت شده استان سرشماری شده است. معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی با بیان این‌که برای مقابله با آثار خشک‌سالی و تأثیر آن بر حیات وحش اقدامات مناسبی در دستورکار قرار گرفته است، عنوان داشت: در این راستا هر ساله در بین مناطق حفاظت شده علوفه توزیع شده و آب انبار و آبشخورهایی ایجاد شده است. مودی با اشاره به تخصیص اعتبارات خشک‌سالی به استان در سال گذشته، بیان داشت: در این راستا بالغ‌بر ۷۰ میلیون تومان برای تأمین غذای حیات وحش تخصیص و علوفه در مناطق تحت مدیریت توزیع شده است.

۳۰۰ هزار هکتار سهم هر محیط‌بان

وی با بیان این‌که ۱۵۰ میلیون تومان برای ساخت آب انبار و آبشخور در مناطق حفاظت شده استان هزینه شده است، عنوان داشت: علاوه‌بر این چندین آب انبار و آبشخور با اعتباری بالغ‌بر ۱۰۰ میلیون تومان در دست ساخت قرار دارد. معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی، کمبود محیط‌بان را یکی از معضل‌های اساسی حوزه محیط زیست استان دانست و افزود: براساس استانداردهای جهانی هر ۱۰ هزار هکتار یک محیط‌بان نیاز دارد؛ اما در خراسان جنوبی به‌ازای هر ۳۰۰ هزار هکتار یک محیط‌بان داریم. مودی با بیان این‌که در حال حاضر ۶۰ محیط‌بان در سطح استان مشغول به فعالیت هستند، بیان کرد: هم‌اکنون هر محیط‌بان در خراسان جنوبی کار پنج محیط‌بان را انجام می‌دهد. به گفته وی، در حال حاضر منطقه حفاظت شده نایبندان با یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار با ۱۰ محیط‌بان کنترل می‌شود. وی همچنین کمبود امکانات خودرویی را یکی دیگر از مشکلات این حوزه برشمرد و گفت: در حال حاضر اعتبارات جاری جوابگو نیاز استان نبوده و محیط‌بانان استان با حداقل امکانات کار می‌کنند. معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی بیان داشت: هرچند به لحاظ کمی و شرایط اقلیمی سخت تعداد گونه‌های جانوری در استان کم باشد؛ اما به‌لحاظ تنوع گونه‌ای بسیار متنوع بوده و این ظرفیت را دارد که در بحث گردشگری، شکار و صید سرمایه‌گذاری شود.

کوچ و مهاجرت بی‌رویه حیوانات وحشی به‌دنبال کمبود آب و غذا

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی نیز چندی پیش در گفت‌وگو با رسانه‌های محلی کوچ و مهاجرت بی‌رویه حیوانات وحشی به‌دلیل کمبود آب و غذا، خسارت به تنوع گونه‌ای، کاهش و تخریب زیستگاه حیات وحش، افزایش بیماری و تنش در گونه‌های در معرض خطر، کاهش زادآوری و مرگ‌ومیر را ازجمله مهم‌ترین آثار سوء خشک‌سالی بر حیات وحش عنوان کرده بود. پرویز آرامنش گفت: خشک شدن منابع آبی و کاهش علوفه در دسترس موجب تضعیف وضعیت فیزیولوژیک حیات وحش و تأثیرات منفی در ادامه حیات و جمعیت گونه‌های ارزشمند موجود در استان، مانند یوزپلنگ، قوچ، میش، آهو، کل و بز، زاغ بور، هوبره و... شده است. وی با بیان اینکه خشک‌سالی بر میزان مواد غذایی در دسترس حیات وحش تأثیر منفی گذاشته است، بیان داشت: این در حالی است که بالغ‌بر ۵۰ درصد چشمه‌های طبیعی استان خشک و بقیه در آبدهی دچار تنش و غالباً فصلی شده‌اند. مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: به‌همین دلیل مأموران اجرایی این اداره کل در برخی از مناطق به توزیع دان و علوفه می‌پردازند. در حال حاضر بالغ‌بر دو میلیون و ۳۱۷ هزار هکتار از مساحت خراسان جنوبی تحت مدیریت محیط زیست قرار داشته که این میزان حدود ۱۵ درصد مساحت استان را شامل می‌شود. حفاظت از محیط زیست علاوه بر حضور گسترده مأموران اجرایی برای گشت و کنترل و پایش مستمر در عرصه‌های طبیعی به همکاری گسترده مردم نیاز دارد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 25 اردیبهشت 97، کد مطلب: 44124، www.sabzineh.org