شعار سال: تمامی کارشناسان حاضر در جلسه متفق القول بودند که ورزش باید از دولت رهایی یابد تا بتواند بسترهای بازار بر آن استوار شود. دسته‌ای اقدام فوری برای آن و دسته دیگر اقدام گام به گام و آهسته را پیشنهاد دادند. اما نقطه اشتراک دوم تمامی کارشناسان حاضر، خلأهای حقوقی موجود در ورزش کشور بود. در حقیقت کارشناسان معتقد بودند که موانع تقنینی راه جریان اقتصاد در ورزش کشور را مسدود کرده است.

فلسفه همایش اول

علیرضا بختیاری، مدیر مسوول «دنیای اقتصاد» به تشریح انگیزه‌های این مجموعه برای برپایی چنین همایشی پرداخت. او با اشاره به اینکه ۸۰ درصد اقتصاد ایران در اختیار دولت است و سهم بخش خصوصی چندان نیست، گفت: «به همین دلیل صنایع مستقلی که در دنیا وجود دارند در کشور ما کمتر پا گرفته است. مقوله ورزش نیز در ایران دچار چنین عارضه‌ای شده و کمتر به چشم یک صنعت به آن نگاه می‌شود. در حالی که در سال ۲۰۱۴، مجموعه ورزش یک درصد از تولید ناخالص دنیا را به خود اختصاص داده بود که نشان دهنده ظرفیت‌های این صنعت در جهان است. اما در کشور ما به دلیل تمایل دولت به حضور در همه امور این صنعت به جایگاه واقعی خود نرسیده است.» به گفته بختیاری، مجموعه «دنیای اقتصاد» به همین دلیل تصمیم گرفته که این حرکت را آغاز کند؛ ولو اینکه یک گام کوچک باشد. ضمن اینکه دنیای اقتصاد تجربه این کار را در زمینه‌های دیگر داشته است. بختیاری توضیح داد: «در سال ۸۵ که ایران بزرگترین تولیدکننده و بزرگترین مصرف‌کننده فولاد در خاورمیانه بوده است، همایش‌های پیرامون این موضوع یا در دبی برگزار می‌شد یا در استانبول. در آن زمان ما تصمیم به برگزاری یک همایش بین‌المللی در زمینه فولاد گرفتیم و این همایش از آن زمان به شکل سالانه برگزار شده است. جایگاه فعلی همایش فولاد طوری شده که تقریبا در آن تمامی کسانی که از نقاط مختلف جهان به نوعی درگیر این صنعت هستند، حضور دارند.» مدیر مسوول«دنیای‌اقتصاد» در مورد هدف همایش اقتصاد ورزش شرح داد: «با همایش اقتصاد ورزش می‌توانیم به شکل تدریجی زمینه را برای سیاست‌گذاری فراهم کنیم و نوع نگاه به ورزش تغییر کند ومدل تصمیم‌گیری از شکل دولتی-اداری به شکل اقتصادی-صنعتی تغییر کند. این نگاه دلیل اصلی تشکیل این کنفرانس بوده است.» او تاکید کرد که این کار نمی‌توانست تنها متکی به دولت باشد، یعنی اگر همایش دولتی در این زمینه برگزار می‌شد در نهایت باز به یک تصمیم دولتی ختم می‌شد و از این رو باید بخش خصوصی واقعی به میدان می‌آمد. به گفته بختیاری، این کنفرانس مقدمه‌ای است برای دعوت از صاحب‌نظرانی که به اقتصاد ورزش علاقه دارند. همچنین سروش فولادچی، مدیر بخش همایش‌های« دنیای اقتصاد» محورهای پیشنهادی همایش به شورای سیاست‌گذاری را نقش دولت در حوزه اقتصاد ورزش، فرصت‌ها و چالش‌های اقتصادی صنعت ورزش، سرمایه‌گذاری و تامین مالی حوزه ورزش، فرآیندهای پیدا و پنهان در اقتصاد ورزش، مارکتینگ(اسپانسری، تبلیغات، سلامت ورزشی و...)، بحث رسانه و اقتصاد ورزش و بحث تکنولوژی و اقتصاد ورزش عنوان کرد.

نگاه واقع‌بینانه

سیدرضا صالحی امیری، دبیر کمیته ملی المپیک به‌عنوان رئیس شورای سیاست‌گذاری همایش اقتصاد ورزش تاکید کرد که از نگاه آرمانگرایانه به بحث‌ها نگاه نشود. به عقیده او باید از ذهنیت‌گرایی و بحث‌های تئوریک فاصله بگیریم و مبتنی بر واقعیت‌ها تصمیمات را لحاظ کنیم. وی گفت: «تصویرمان را باید بر مبنای ظرفیت‌های موجود اصلاح کنیم و سپس بگوییم که باید قدم‌های جدید برداریم و نقشه راه برای رسیدن به وضع مطلوب را بکشیم.» او افزود: «ما هنوز در بحث فوتبال با رسانه به نتیجه نرسیده‌ایم، برآورد ما این بود که در سال ۹۲، صدا و سیما از محل پخش تلویزیونی ۳۰۰ میلیارد تومان درآمد کسب کرده است. قطعا این عدد در حال حاضر بیشتر است و سهم فوتبال از آن ناچیز.» او با اشاره به نقش کلیدی دولت در ورزش گفت: «اگر چتر دولت بر وزارت ورزش یا کمیته المپیک برداشته شود، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ تقریبا ۱۰۰ درصد بودجه ما دولتی است. دولت حدود دو هزار میلیارد تومان برای توسعه ورزش کشور کمک می‌کند.» به عقیده صالحی ما باید نقشه راهی داشته باشیم که سالانه یک قدم از دولت فاصله بگیریم و یک قدم به فضای بازار نزدیک شویم؛ باید طوری باشد که مثلا در دو برنامه پنج ساله جایگاه خود را به تعادل برسانیم. او پیشنهاد داد که همایش اول یک متدلوژی مشخص داشته باشد و در آن رصد وضع موجود، آسیب‌شناسی وضع موجود و راهبردشناسی وضع موجود سرلوحه قرار گیرد. صالحی امیری معتقد است که باید آسیب‌شناسی سیاست‌گذاری در حوزه اقتصاد ورزش، بحث برندینگ، نقش نهادهای عمومی در اقتصاد ورزش و رابطه مسوولیت اجتماعی و اقتصاد ورزش نیز در بحث‌های همایش گنجانده شوند.

نقطه غفلت

سید مصطفی هاشمی‌طبا که خود در سالیان پیش مسوول ورزش کشور بود، به‌عنوان یک صاحب‌نظر باتجربه اجرایی بالا، در شورای سیاست‌گذاری حضور داشت. هاشمی‌طبا با استقبال از پیشنهاد «دنیای اقتصاد» گفت: «ورزش نیز مانند بسیاری از مسائل دیگر که در جامعه ما مغفول مانده و با نگاه کسب و کار برای آن برنامه‌ریزی نشده، دچار غفلت شده است. تاکنون تنها به آن به‌عنوان سرگرمی نگاه شده است. ورود به این مسائل لازم، ضروری و یک اجبار است که در جامعه ما به وجود آمده است.» او ادامه داد: «برخی از رشته‌های ورزشی، هنوز در کشور ما رشد و پیشرفت نکرده است، که دلیل آن نیز به صنعت کشور مربوط می‌شود. به دلیل اینکه بلوغ صنعت در کشور ما به حدی نرسیده که خودشان را در معرض افکار عمومی قرار دهند، لذا ورزش‌هایی که نیاز به آن دارند رشد نکرده اند.» هاشمی‌طبا برای همایش اول پیشنهاد داد: «باید ببینیم بازخورد کنفرانس‌های بین‌المللی و روش ورود آنها به مساله چطور بوده است. اگر بشود با راهبران آنها ارتباطی گرفته شود، می‌تواند برای همایش داخلی نیز مفید باشد چرا که باید دیگرانی در اینجا حضور یابند که اطلاعاتی از وضع موجود ما داشته باشند.»

ضرورت تغییر نگاه دولت

از سمت دستگاه اجرایی متولی ورزش، یعنی وزارت ورزش و جوانان، معاون توسعه مدیریت و منابع وزیر در جلسه حاضر بود. ژاله فرامرزیان با حضور در شورای سیاست‌گذاری از اقدام «دنیای‌اقتصاد» قدردانی و تاکید کرد: «یکی از مسائل جدی ما در حوزه ورزش این است که مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و عملیات وسیعی از گردش اقتصادی داریم اما هیچ‌کدام از آنها با رویکرد مدیریت درآمد نیست و بلکه با رویکرد مدیریت هزینه است.» او تغییر رویکرد مدیریت هزینه به مدیریت درآمد را به نوعی قدم اول در این راه دانست و گفت: «وزارت ورزش مصمم است تا مجموعه فعالان، ذی‌نفعان و اجزا این پروسه شناسایی شوند و ارتباطات آن مشخص بشود و منابع را به سمتی مدیریت کند که بتواند فزاینده باشد و صرفا هزینه‌ها را پاسخگویی نکند.»فرامرزیان تاکید کرد: «اصلاح بخشی از قوانین می‌تواند ساختارهای موجود در ورزش کشور را دچار اصلاح کند و می‌تواند اقتصاد ورزش را از دولت آزاد کند.»

اصلاحات حقوقی لازم

سعید فائقی، معاون فنی اسبق سازمان تربیت‌بدنی، دیگر مدیر باتجربه حاضر در شورای سیاست‌گذاری بود. او بیشتر بحث خود را بر کاستی‌های حقوقی موجود در ورزش کشور متمرکز کرد، کاستی‌هایی که در نهایت اقتصاد ورزش را نیز فلج کرده است. فائقی معتقد است که در ابتدا باید ببینیم مدل اقتصادی کشور ما فرصتی را فراهم می‌کند که به اقتصاد ورزش بپردازیم یا خیر. او با اشاره به کاستی‌های موجود درخصوص حقوق معنوی گفت: « در برنامه ششم ذکر شده که در سال اول برنامه، مسوولان ذی‌ربط تعیین کنند سهم فوتبال از تبلیغات چقدر است. یعنی هنوز به این اجماع نرسیدیم که آن سهم متعلق به فدراسیون فوتبال است.» فائقی ادامه داد: «به نظر من بحث اشتغال، هنوز شعار است. مثلا در برنامه ششم آمده است که هزینه کردن دستگاه‌های دولتی در ورزش حرفه‌ای ممنوع است. چطور انتظار داریم بدون هزینه کردن، اشتغالی حاصل شود؟ از طرفی می‌گوییم از ورزش اشتغال می‌خواهیم اما از آن طرف هیچ حمایتی از ورزش نمی‌کنیم.» از نظر فائقی در گام اول باید یک محیط حقوقی مناسبی از طریق این سمینار تعریف شود. او همچنین پیشنهاد داد که یک مطالعات کتابخانه‌ای در این زمینه انجام دهیم و به شکل داخلی اقتصاد ورزش را بررسی کنیم و ابعاد اولین همایش بین‌المللی نباشد.

دغدغه‌های حقوقی

در شورای سیاست‌گذاری اقتصاد ورزش، رئیس فدراسیون‌های فوتبال و دو و میدانی نیز به‌عنوان مدیران اجرایی به ایراد سخن پرداختند. مهدی تاج، رئیس فدراسیون فوتبال با استقبال از طرح این موضوع، صحبت‌های خود را حول حقوق ورزش و مغفول ماندن آن در کشور اختصاص داد و گفت: «حقوق ورزش در دنیا تعریف شده است، باید در ایران نیز تعریف شود و خیلی هم کار سختی نیست.» تاج افزود: «کل حقوق معنوی فوتبال در سال ۲۰۱۷ به ۴۰ میلیارد دلار رسیده بود که کشور ما سهمی از این درآمد سرشار نداشته است. در این بین ۳۵ درصد اسپانسرشیب، ۳۵ درصد حقوق رسانه‌ای و بلیت نیز ۲۷ درصد سهم داشتند.»

او با اشاره به اینکه بزرگترین رویدادهای کشوری در حوزه فوتبال است، ادامه داد: «در دو روز متوالی ۱۰۰ هزار نفر را به ورزشگاه می‌آوریم و بیش از ۳۰ میلیون نفر نیز پای گیرنده‌ها هستند، اما هیچ عایدی برای فدراسیون ندارد. در حالی که هیچ رویدادی در هیچ بخشی چنین بازتاب و جاذبه‌ای در جامعه ندارد. ما باید به مدل اقتصادی دنیا در ورزش رجوع کنیم.» مجید کیهانی، رئیس فدراسیون دو و میدانی نیز با تاکید بر اینکه تمام ورزش کشور فوتبال نیست، گفت: «متاسفانه در نظام ورزش، برنامه‌ای برای توسعه اقتصادی دیده نمی‌شود. در حقیقت نظام ورزش برنامه‌ای برای توسعه ورزش ندارد.» او ادامه داد: «ما باید یک مطالعه انجام دهیم که کشورهای صاحب ورزش در دنیا چه می‌کنند. در پنج کشور صاحب ورزش مانند فرانسه و بریتانیا، ورزش صرفا خصوصی نیست. در ورزشی مانند دو و میدانی متولی آن دولت است. ۸۰ درصد منابعی که باعث توسعه در این ورزش‌ها می‌شود، جزو منابع دولتی است.»

رویکرد ورزش حرفه‌ای بنگاه است

مصطفی آجرلو مدیر عامل سابق باشگاه تراکتورسازی تبریز نظرات خود را با اتکا به تجربه چندین ساله در مدیریت ورزش، با شورای سیاست‌گذاری به اشتراک گذاشت. او در وهله اول تاکید کرد که ورزش را باید به مردم واگذار کنیم و نقش دولت در آن از بین برود. آجرلو با اشاره به اینکه ورزش ۴ رکن پهلوانی، حرفه‌ای، همگانی و پرورشی دارد، گفت: «رویکرد ورزش حرفه‌ای اقتصاد است. ورزش حرفه‌ای برای اصناف و آدم‌های اقتصادی است. اما در کشور ما چنین چیزی رخ نداده است.»

آجرلو علت این مساله را دولتی بودن ورزش ایران دانست و تاکید کرد: «رویکرد حرفه‌ای با دولتی همراه نیست. حتی در تعریف اقتصاد ورزش در دستگاه‌های دولتی نیز آمده است که بنگاه اقتصادی مسوول کار اقتصاد ورزش است. چطور یک مجموعه دولتی بتواند کار اقتصادی کند؟»

او هم به بحث کاستی‌های حقوقی موجود در ورزش کشور و عدم توجه به مساله برندینگ پرداخت و گفت: «باید مصوبات و قوانینی وجود داشته باشند که اجازه ندهند مثلا برند پرسپولیس بر یک لیوان، لباس یا هر چیز دیگری ثبت شود، بدون اینکه حقوق آن به باشگاه پرداخت شود.» این مدیر ورزشی در نهایت مشکلات را در قوانین، مجلس و تلویزیون دانست.

اقتصاد بیمار ورزشی

عادل فردوسی‌پور که سال‌ها از نزدیک با مدیریت ورزشی در تماس بوده و به یک کارشناس خبره در این حوزه بدل شده است، با حضور در شورای سیاست‌گذاری از برگزاری چنین جلسه‌ای ابراز خشنودی کرد و گفت: «اقتصاد ورزش ما یک اقتصاد بیمار است. در کشور از تمام سازوکارهایی که می‌تواند ورزش را به پول برساند، جلوگیری شده است.» او بیشتر بحث خود را به ضوابط حقوقی موجود در اقتصاد ورزش و به‌ویژه فوتبال معطوف ساخت و گفت: «حق پخش تلویزیونی یک حق مسلم است که باید حل شود.» او با اشاره به اینکه بیشتر شرکت‌های خصوصی که وارد حوزه ورزش شدند دنبال نمایش و نه پول درآوردن بودند، ادامه داد: « شرایط فعلی به گونه‌ای است که هیچ عقل سلیمی سرمایه‌گذاری در حوزه ورزش و فوتبال را نمی‌پذیرد. چرا که با خیال راحت نمی‌تواند محصولاتش را عرضه کند و بفروشد. تا وقتی که ورزش ما به سمت خصوصی‌سازی نرود، مشکلات پا برجا خواهد ماند.» در جلسه شورای سیاست‌گذاری نمایندگانی از فولاد مبارکه به‌عنوان یک شرکت اداره‌کننده باشگاه ورزشی و ایرانسل، به‌عنوان اسپانسر باشگاه‌های ورزشی کشور حضور داشتند.

ایاز اسماعیلی، معاون منابع انسانی فولاد مبارکه در بین محورهای همایش، توجه به دو نکته را ضروری دانست؛ اشتغالزایی در حوزه ورزش و تاثیر ورزش بر بهره‌وری سازمان‌های اقتصادی. به گفته او تحقیقات آنها در شرکت فولاد مبارکه نشان می‌دهد که افرادی که دارای آمادگی جسمانی بالاتری هستند، کمتر در معرض خطر حوادث کار قرار می‌گیرند. خسارت‌هایی که بار اقتصادی و زیان‌های فراوانی را به شخص و بنگاه اقتصادی تحمیل می‌کنند. علیرضا مهری، نماینده شرکت ایرانسل نیز در این جلسه با ابراز خوشحالی از همراهی این مجموعه با فوتبال کشور گفت: «ما می‌خواهیم همراه باشگاه‌ها در اقتصاد ورزش باشیم اما مشکل اینجاست که به نظر می‌آید هواداران تمایل دارند به شکل پنهانی هواداری خود را اعلام کنند. ما می‌خواهیم زیرساخت‌های لازم برای نزدیک شدن هوادار به باشگاه را مهیا کنیم و تلویزیون اینترنتی دو باشگاه استقلال و پرسپولیس نیز به همین منظور راه‌اندازی شده است.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار 29 اردیبهشت 97، شماره: 3390022