شعار سال: نرخ‌ها متفاوت است؛ از ساعتی 60 هزار تومان شروع می‌شود و گاهی تا یک میلیون تومان هم پیش می‌رود. چه مدل‌های زیرزمینی و غیرمجاز، چه استایلیست‌های حجاب که با مجوز و به‌صورت رسمی کار می‌کنند، همه بر این باورند که نبود نظارت یا مرجع بالاتر در این حوزه نابسامانی‌های زیادی ایجاد کرده؛ از قیمت‌های گزاف و بدون سقف پیشنهادی گرفته تا بدعهدی‌های هر یک از طرفین، حالا چه صاحب برند باشد و چه مبلغ کالا یا در اصلاح مجازی این روزهایش «بلاگر».

«من 100k فالوئر دارم. فالوئر واقعی. هر استوری که من بگذارم بیش از 50هزار بار دیده می‌شود. معلوم است که نرخ استوری من بالاتر از کسی است که بیش از نیمی از فالوئرهایش فیک‌اند.» اینها که را یکی از مدل‌های زیرزمینی می‌گوید که از تصاویر اینستاگرامش مشخص است از قانون خاصی پیروی نمی‌کند. می‌پرسم: با این اوصاف نرخ استوری شما چند است؟ می‌گوید: «قیمت‌ها بسته به شرایط تغییر می‌کند. اگر استوری را بعد از 12ساعت پاک کنم، 300 هزار و اگر تا پایان مدت بماند، 500 هزار تومان.»

کیارستمی یکی از مدل‌های مطرح حجاب در این حوزه است. درحالی‌که آمارهای رسمی و غیررسمی خبر از درآمدهای میلیونی و حتی میلیاردی می‌دهند، او می‌گوید این شغل آنقدر بیکاری و نابسامانی دارد که نتوان روی آن حساب کرد: «علاوه بر دوره‌های طولانی بیکاری و نبود نرخ مشخص در این حوزه، مدتی است که مدلینگ قانونی هم نیست و خیلی از مسئولان و تصمیم‌گیرنده‌ها با باطن این موضوع مشکل دارند.»

اما کدام تئوری به واقعیت نزدیک‌تر است؟ این روزها در دنیای استایلیست‌ها و مدل‌های ایرانی چه اتفاقاتی می‌افتد؟ آیا می‌توان مشاغل این حوزه را مشاغلی پولساز به شمار آورد؟

من یک استایلیستم

بهار غفارزاده می‌گوید: یک استایلیست و بلاگراست. او قانونی نبودن صنعت مدلینگ در ایران را علت متوقف کردن فعالیت‌هایش در این حوزه می‌داند و به همشهری می‌گوید: در مدتی که مدلینگ در ایران وجهه قانونی داشت در این صنعت فعالیت می‌کردیم اما امروز من یک استایلیستم. استایلیست به افراد می‌گوید که چه بپوشند. چه رنگ را با چه رنگ ست کنند و چه مدل لباس‌ها و کفش‌هایی برای هر فرد مناسب‌تر است. او می‌گوید: در تمامی مشاغل وابسته به این حوزه، نبود یک تعرفه مشخص و مرجع قانونی یا صنفی پاسخ‌دهنده باعث شده که هر کس برای خودش قیمت دلخواه خود را بگذارد و کمبود نظارت بیش از پیش در این حوزه حس شود. او درباره طولانی بودن دوره‌های بیکاری در این حوزه می‌گوید: من فکر می‌کنم همه‌‌چیز بستگی به‌خود آدم دارد. من فکر می‌کنم با وجود همه مشکلات و موانع، می‌توان با استفاده از مهارت شخصی، پله پله در این حوزه پیش رفت و موفق هم بود.

استوری‌های دو میلیون تومانی

«نمی‌توانم قیمتی از کار خودم اعلام کنم اما بازار بلاگری واقعا نابسامان است.» بهار غفار‌زاده به همشهری می‌گوید: قیمت‌ تبلیغات در این حوزه بسته به تعداد فالوئرهای افراد، تغییر می‌کند. کارفرماهایی هستند که بدون توجه به فیک بودن یا نبودن فالوئرها گاهی مجبور می‌شوند تا 2میلیون تومان برای تبلیغ کالای خود به یک مبلغ پول پرداخت کنند اما قیمت‌های پایین‌تری هم برای دیده‌شدن وجود دارد.

درآمدی از این حوزه ندارم

نیلوفر کیارستمی را خیلی از اینستاگرام‌بازها می‌شناسند. او تا همین چند وقت پیش که مدلینگ در ایران وجه رسمی‌تری داشت، در این حوزه فعالیت می‌کرده اما حالا به همشهری می‌گوید امروز دیگر مدلینگ برایش معنای شغلی ندارد چرا که هم ادامه این شغل منع قانونی در ایران دارد و هم درآمد آنچنانی برای او با خود به همراه نداشته است. «در ایران نمی‌توان در این حوزه صاحب شغل پایداری شد. زمان‌های زیادی بیکاریم و هیچ کدام از ما که در صنعت مد فعالیم، بیمه نیستیم.»

«من امروز یک مبلغم؛‌مبلغ کالاهای ایرانی. از آنجا که درآمدم از جای دیگری تأمین می‌شود و دلم برای ایران می‌سوزد، از تولید‌کننده‌های داخلی هزینه‌ای دریافت نمی‌کنم و کار تبلیغات برند‌های ایرانی را رایگان انجام می‌دهم. چرا که می‌دانم یک تولید‌کننده با چه دردسرهایی در این کشور روبه‌روست.» کیارستمی می‌گوید: برخی از بلاگرها برای تبلیغ یک کالای ایرانی در قالب استوری، یک‌میلیون تومان از تولیدکننده‌های داخلی دریافت می‌کنند اما من خودم تولیدکننده‌ام و دلم برای تولید کننده زحمتکش داخلی می‌تپد. کالای با کیفیت داخلی را رایگان تبلیغ می‌کنم.

خانم‌ها باز هم عقب‌ترند

باطن شغلی مانند مدلینگ در جامعه ما مورد پسند نیست و در این شغل هم خانم‌ها چند گام عقب‌تر از آقایانند. کیارستمی می‌گوید: برای تبلیغ برندهای مختلف به راحتی از آقایان استفاده می‌شود اما خانم‌ها در این حوزه به سختی کسب و کار خود را پیش می‌برند. از طرفی صنف یا مرجع قانونی هم برای حمایت از فعالان این حوزه وجود ندارد.

او ادامه می‌دهد: این کسب و کار در ایران به هزار و یک دلیل به کندی پیش می‌رود که یکی از این دلایل وجود مدل‌های زیر زمینی است که برای بازار هم نرخ تعیین می‌کنند.

کیارستمی که خود طراح لباس است به همشهری می‌گوید که اعتقادش به حجاب و پوشیدگی باعث شده که در گذشته مدل حجاب شود و بیش از سه سال است که فعالیت‌های خود را آغاز کرده است.

یک دقیقه حضور؛ 300هزار تومان

از مدلینگ با اسامی مختلف استفاده می‌شود. به‌نظر می‌رسد فقط اسم این کسب و کار و شکل کلاسیک آن مشکل داشته باشد. کیارستمی می‌گوید: زنان و مردانی که برای تهیه تیزر‌های تبلیغاتی تلویزیون رسمی کشور ما، دعوت می‌شوند، مدل هستند. قیمت‌ها در این حوزه هم مشخص نیست اما معمولا برای هر تیزر بین 300تا 400هزار تومان به بازیگر-مدل پرداخت می‌شود.

دلالی مدل و قیمت‌های باورنکردنی

سنگ اندازی‌هایی که در حوزه مدلینگ برای افراد انجام می‌شود، ‌موجب شده حتی در این حوزه هم فرهنگ دلالی ایجاد شود. نبودن یک مرجع قانونی برای معرفی مدل‌ها، استایلیست‌ها و حتی طراحان لباس باعث شده که دلال‌هایی که مدل‌های مورد نظر کارفرما را پیدا می‌کنند با تعرفه 20درصدی، پول خوبی به جیب بزنند. مدل‌هایی که لزوما به‌صورت حرفه‌ای مشغول به‌کار نیستند و صرفا ظاهر مناسبی برای تبلیغ یک لباس ایرانی دارند.

در کشورهای دیگر اوضاع از چه قرار است؟

بر خلاف ایران، چه کشورهای اسلامی و چه کشورهای غیراسلامی، مدلینگ و استایلینگ را به‌عنوان شغل می‌شناسند. میزان درآمد طراحان مد و لباس در کشورهای جهان، متفاوت است.

در آمریکا متوسط درآمد سالانه فعالان این حوزه در سال ۲۰۱۰، ۶۴.۵۳۰ دلار (متوسط درآمد همه مشاغل ۳۳.۸۴۰ دلار) و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۶۵.۳۰۰ دلار اعلام شده است. در استرالیا، میزان درآمد سالانه ۵۷.۶۰۰ دلار (قبل از کسر مالیات) برآورد شده است.

میزان درآمد سالانه برای افراد تازه‌کار در انگلستان، ۲۴.۳۰۰ دلار و برای افراد با تجربه بین ۳۴.۰۰۰ تا ۹۱.۰۰۰ دلار و حتی بالاتر تعیین شده است. البته در این کشور طراحان مستقل و آزاد هم با توجه به نوع کارشان، درآمدهای متفاوتی دارند.

طراحان و مدلینگ‌ها با چه مشکلاتی مواجهند؟

تمام طراحان، استایلیست‌ها و حتی مدل‌های ایرانی وقتی کار خود را به‌صورت رسمی یا قانونی در ایران پیگیری می‌کنند یعنی حاضر به رعایت کردن موازین شرعی هستند. با این حال، مشکلات برای آنها هم به قوت خود باقی است. فعالان در این حوزه می‌گویند نبود جایگاه مناسب و تعریف شده برای شغل طراحی مد و لباس در کشور نخستین مشکلی است که با آن روبه‌رو هستند. مشاغلی از این جنس با اینکه وجود دارند اما پذیرفته نمی‌شوند. بعد از آن نبود ارتباط مناسب بین طراحان و تولیدکنندگان، نبود قانون کپی‌رایت برای طراحان و عدم‌حمایت کافی طراحان از سوی مسئولان از مشکلات دیگر فعالان این حوزه است. استایلیست‌ها و مدل‌های ایرانی بر این باورند درحالی‌که آنها به نوعی مبلغ حجاب و پوشش اسلامی هم هستند اما مادامی که مشکلات مختلف در این حوزه برقرار بوده و مسئولان نسبت به آن جهت‌گیری دارند، در بر همین پاشنه خواهد چرخید و به جای اشتغال‌زایی و فرهنگسازی در این حوزه، همچنان عده‌ای به‌صورت زیر زمینی فعالیت کرده و مشهور و مشهور‌تر می‌شوند.

براساس کدام قانون مدل‌ها در ایران اجازه فعالیت ندارند؟

کاوه راد، حقوقدان

آیا شغلی به نام مدلینگ غیرقانونی است؟ کاوه راد می‌گوید: خیر. او معتقد است مدلینگ با پوشش اسلامی هیچ‌گونه منع قانونی ندارد؛ مگر در جایی که از زن استفاده ابزاری شده باشد.

عیلرضا دقیقی، حقوقدان

من فکر نمی‌کنم کار کردن در صنعت مدلینگ با پوشش اسلامی، منع قانونی داشته باشد؛ مگر اینکه فرد یا افرادی بتوانند این صنعت را غرض‌ورزانه به اشاعه فحشا مرتبط کنند و در اصطلاح برای پیشگیری از وقوع جرم به منظور دستگیری افراد فعال در این حوزه اقدام کنند.

نعمت احمدی، حقوقدان

ابدا نمی‌توانیم کار کردن در حوزه مدلینگ را غیرقانونی بدانیم. برابر قانون اساسی، همه افراد در انتخاب شغل خود آزادند. هر حرفه یا شغلی می‌تواند ادامه داده شود؛ مگر اینکه قانونگذار آن را ممنوع اعلام کرده باشد. کار کردن با پوشش اسلامی در صنعت مدلینگ منع قانونی در کشور ندارد و مثل بقیه مشاغل افراد در انتخاب آن آزاد هستند. می‌توانیم به جای سنگ اندازی برای کسانی که در این حوزه برای خود شغل دست و پا کرده‌اند، به توسعه کار آنها در حوزه مدلینگ کمک کنیم و نوع بومی شده این شغل را گسترش دهیم. فراموش نکنیم، خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه همشهری، تاریخ انتشار 22 خرداد 97، کد مطلب: 19408، www.newspaper.hamshahri.org