شعار سال: رئیس سازمان خشکسالی کشور از تسلط یک «خشکسالی انباشته» روی تهران خبر می‌دهد. «صادق ضیائیان» افزایش دما، کم بارشی‌های متوالی و استفاده از ذخایر آبی را باعث ورود پایتخت به یک مرحله از خشکسالی جدید می‌داند.ضیائیان، بیش از هر چیزی مدیریت منابع آبی را باعث ایجاد شکل جدید خشکسالی می‌داند و از آن به «خشکسالی آب شناسی»یاد می‌کند. به‌گفته او، زخم خشکسالی یک دهه پیش گریبان تهرانی‌ها را گرفت. البته آمارها نشان می‌دهد تهرانی‌ها طبق برخی گزارش‌ها، ۴۷ درصد از سایر نقاط کشور بیشتر آب مصرف می‌کنند اما این پایان تلخ ماجرا نیست.

برداشت بی‌رویه آب «فرونشست» را به‌جان نقاط مختلف استان انداخته است. تازه‌ترین خبر‌ها، از کج شدن مقبره شاه عبدالعظیم حسنی در شهرری خبر می‌دهد؛ فرونشستی که تنها به مناطق جنوب و جنوب غربی تهران محدود نمی‌شود و برای میدان انقلاب و فرودگاه «مهرآباد» هم خیز برداشته است. به گفته کارشناسان ، جنوب غربی تهران در فرونشست زمین، رکورد جهانی را شکسته است. «احمد فدایی» رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری ورامین هم در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران، عمق فرونشست‌های دشت ورامین را بین 20 تا 30 متر به عرض 300 متر اعلام می‌کند. تأمین آب تهرانی‌ها مهم‌ترین علل فرونشست‌های خطرناک این دشت است. فرونشست، زخم ناکاری هم به خیابان‌های «شهران»، «پیامبر»، «میدان قیام» و «مولوی» زده است، اما به گفته «دکتر علی بیت‌اللهی» مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هیچ اقدام پیشگیرانه برای رفع این معضل اندیشیده نشده‌اند. او خلأ قانونی را مهم‌ترین دلیل این ماجرا می‌داند و می‌گوید: «قانونی برای مقابله با متخلفان حوزه ساختمان‌سازی که اقدام به هدایت غیر اصولی آب در زیرزمین ‌می‌کنند، وجود ندارد.»

بیت‌اللهی خبر ناگوار دیگری هم می‌دهد. فرونشست‌ها آسیب جدی به تأسیسات شهری چون لوله‌های گاز، فاضلاب، آب و روی سطح زمین المان‌های شهری چون سازه‌های مسکونی و اداری و جاده و ریل وارد می‌کند و آنها رااز بین می‌برد. او می‌گوید: «این پدیده علاوه بر آنکه زیرساخت‌های شهری را نابود می‌کند، دشت‌ها را نیز از بین‌ می‌برد؛ چراکه آب‌های زیر زمینی که میان ماسه‌ها و لایه‌های خاک قرار دارد، از دل زمین به بیرون کشیده و مصرف می‌شود.» سال 95 فرونشست در منطقه «شهران» باعث فوران لوله گاز شد و شعله آن تا 50 متر اوج گرفت. فشار لوله شکسته شده در شهران ۲۵۰ PSI بوده، در حالی که فشار گاز شهری که در منازل استفاده می‌شود یک‌چهارم PSI است. فروچاله در خیابان «پیامبر» دو خودرو را هم بلعید. فرونشست در میدان قیام اتفاق تلخ تری را رقم زدند. در این حادثه یک مأمور آتش‌نشان و یک کارگر جان خود را از دست دادند. فرونشست‌ها به کمین بیمارستان «اکبرآبادی» در خیابان «مولوی» هم نشسته است؛ فروریزش دیگری داشتیم که این حادثه علاوه بر قطع شدن آب این بیمارستان، موجب شد تا بخش‌هایی از آن به‌دلیل ایجاد ترک‌هایی در دیوارها، تخلیه شود.

کارشناسان محیط زیست هم پیش از این درباره از بین رفتن حالت اسفنجی زمین و عدم ذخیره بارش‌ها در دل زمین هشدار داده بودند. این مسأله بیش از هرچیزی نشانه برداشت بی‌رویه آب و حفر چاه‌های عمیق است. این هشدارها البته تاکنون به نتیجه‌ای پیشگیرانه منجر نشده است. بیت اللهی هم می‌گوید:«از آنجایی که آب میان دانه‌های خاک برداشت شده است، میان آنها تهی و دانه‌های خاک بر اثر وزن لایه‌های بالایی فشرده می‌شوند و همانند اسفنج فشرده خواهند شد.»همزمان با نشست زمین در تهران به‌دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، تأمین آب شرب پایتخت نشین‌ها در سال‌جاری به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان تبدیل شده است. «محمد پرورش» مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران از دستور استاندار تهران، از الزام کاهش 20 درصدی حجم مصرف آب دستگاه‌ها و ادارات سطح استان تهران خبر می‌دهد. معرفی مشترکان پر مصرف هم از اقدامات دیگر این دستگاه است. این برنامه از اردیبهشت سال‌جاری شروع شده اما به معنای کاهش دلنگرانی‌ها از کمبود آب در پایتخت نیست. آخرین آمارها در دشت‌های جنوبی استان تهران نشان می‌دهد که استان تهران سالانه دست‌کم به میزان ۱۵۰سانتیمتر افت سطح آب زیرزمینی را تجربه کرده و در برخی نقاط تا ۳۶ سانتیمتر با فرونشست زمین مواجه شده!

راهکار کیومرث کلانتری مدیراداره کل حفاظت محیط زیست تهران، مسدود شدن چاه‌های غیرمجاز، جلوگیری از حفر چاه‌های جدید و خالی کردن سفره‌های زیرزمینی است. سازمان جنگل‌ها هم نسخه آبخیزداری و آبخوانداری را می‌نویسد تا آب مازاد یا سیلاب‌ها به آن تزریق شود، اما مسأله تهران به همین سادگی نیست. ساخت و سازها، قنات‌های شهر را کور کرده‌اند. بخشی از مسیرها برای همیشه قطع شده است. ماجرا تا آنجا پیش رفته که سال گذشته «کمیته محیط زیست مجمع نمایندگان تهران» به پرونده فرونشست‌ها ورود کرد اما به راهکار امیدبخشی منجر نشد.

«علیرضا رحیمی» عضو این کمیته حفر مترو را در فرونشست‌ها مؤثر می‌داند و می گوید:«باید این مسأله به لحاظ فنی از سوی دستگاه‌های مسئول مورد ارزیابی و بررسی قرار بگیرد.»این نماینده مردم در مجلس دهم ادامه داد: باید بررسی و ارزیابی‌های مناسبی صورت گیرد تا مشخص شود شبکه مترو تهران از یک پلان ارزیابی و کارشناسی کاملی برخوردار است یا نه؛ زیرا تحت فشار نیازهای اجتماعی، ضرورت سفرهای داخلی و پاسخگویی به نیازهای مردم ،توسعه مترو در دستور کار شهرداری و دولت قرار دارد؛ البته اینکه به‌لحاظ توپولوژی و زمین شناسی توسعه مترو چه اندازه عملیاتی بوده و تا چه میزان می‌توان این توسعه را ادامه داد از جمله مواردی است که باید توسط کارشناسان مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.رحیمی یادآور شد: به‌طور حتم این موضوع در این کمیته مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار خواهد گرفت؛ البته پرداختن مجمع به این موضوع متأثر از برنامه‌های مجلس مانند لوایح برنامه ششم و بودجه بوده و بر همین اساس تاکنون جلسه ویژه‌ای برای بررسی موضوع فرونشست زمین در تهران، تشکیل نشده است.

پیگیری موضوع در کمیته محیط زیست مجمع نمایندگان استان تهران

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس دهم، با بیان اینکه پدیده فرونشست زمین در پایتخت موضوعی خطرآفرین و مهم بوده و قابل بحث و بررسی است از پیگیری این موضوع در کمیته محیط زیست و زیربنایی مجمع نمایندگان استان تهران خبر داد و تصریح کرد: به طور قطع این موضوع در کمیته محیط زیست و زیربنایی مجمع مورد بحث، بررسی و رسیدگی قرار خواهد گرفت.

عضو مجمع نمایندگان استان تهران در مجلس شورای اسلامی یادآور شد: دستگاه‌هایی مانند وزارت نیرو، جهاد کشاورزی، آبفای استان و منطقه‌ای تهران، شرکت آب و فاضلاب تهران و تمامی دستگاه‌هایی که به نوعی با این موضوع درگیر هستند باید در این رابطه همفکری و همگرایی مناسبی داشته باشند تا شاهد آسیب شناسی درستی در این زمینه باشیم.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه ایران، تاریخ انتشار 6 تیر 97، کد مطلب: 471962، www.iran-newspaper.com