نخست عدم برخورداری از بخشی که به صورتی کارآمد وظیفه مراکز دیسپاچینگ را انجام دهد، این آسیب سبب شده است که نظام حکمرانی در ایران بیشتر به یک سیستم حکمرانی حلقه باز شبیه باشد تا یک سیستم حکمرانی حلقه بسته. سیستم‌های حکمرانی حلقه باز فارغ از اهدافی که دنبال می‌کنند از توانایی لازم برای تعقیب بهینه اهداف برخوردار نیستند.

دوم، عدم برخورداری از یک مقایسه‌کننده که به صورت منظم فاصله بین وضعیت مطلوب و وضعیت واقعی را مشخص کند.

سوم، عدم توازن و تفکیک اجزای سیستم، که شرطی ضروری و لازم برای آن است که یک سیستم حکمرانی تبدیل به ابزاری برای تامین منافع شخصی و گروهی بخش‌هایی از جامعه نشده و در خدمت برآورده کردن اهداف باقی بماند. نتیجه موارد فوق آن شده است که سیستم حکمرانی‌ای پدیداید که از کارآمدی لازم نه برای برآوردن اهداف این پارادایم برخوردار است و نه آن پارادایم و نه حتی پارادایمی متناقض حاصل از ترکیب دو پارادایم ملت و امت.

این سیستم حکمرانی می‌تواند تا تهی شدن منابع ملی و تعمیق هرچه بیشتر بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی که می‌تواند سبب ایجاد نارضایتی‌های شدید در کشور یا تعارض شدید با سیستم جهانی شود که عموماً مبتنی بر پارادایم منافع ملت است به مسیر خود ادامه دهد؛ اما این مسیر نه برای کشور و نه حتی برای کنشگران ایفاکننده نقش‌های کلیدی در این سیستم حکمرانی فارغ از دلبستگی‌های پارادایمی آنها خوشایند نیست. اگر تبیین فوق را بپذیریم آنگاه نخستین گام برای تلاش در جهت پایداری ایران آن است که پارادایم و نقطه هدف شفاف و تا حد ممکن عاری از تناقضی را برای ایران به منزله یک واحد جغرافیایی سیاسی در نظر بگیریم. پیشنهاد این کتاب به منزله محیطی است که تمامی ایرانیان را فارغ از » پایداری ایران « بازگشت به پارادایم منافع ملت و تمرکز بر مفهوم دلبستگی‌های ایدئولوژیک شان در بر گرفته است. اگر به این محیط آسیبی وارد شود، ساکنان آن نیز فارغ از آنکه چه دلبستگی ایدئولوژیکی داشته باشند از این آسیب و گزند در امان نخواهند ماند. بنابراین پذیرفتن این پارادایم به عنوان پارادایم هژمون، نه یک انتخاب که یک ضرورت برای تمامی ایرانیان است. ضرورتی که اگر امروز به اختیار به آن تن ندهیم فردا به اجبار و با صرف هزینه‌های فراوان به آن تن خواهیم داد.

مفهوم پایداری ملی در شکل کلی آن مفهومی مبهم در سطح پارادایم است که برای کاستن از این ابهام گریزی از شاخص‌سازی و تبدیل آن به مجموعه هدفی قابل سنجش نخواهیم داشت. به این منظور در فصل اول کتاب تلاش شد تا با در نظر داشتن ادبیات جهانی موجود و واقعیت‌های بومی ایران، مجموعه شاخصی برای سنجش این مفهوم پیچیده طراحی و ارایه شود. مجموعه شاخص معرفی شده در این کتاب که صرفا شاخصی مقدماتی است باید در گذر زمان تدقیق و تکمیل شود تا با سنجش آن درکی دقیق‌تر از جایگاه ایران در فضای حالت پایداری بیابیم.

معرفی مجموعه شاخص کامیابی موسسه لگاتوم در این کتاب و تکیه بر گزارش این موسسه برای رسیدن به درکی از وضعیت کنونی ایران در فضای حالت پایداری، که موضوع فصل دوم کتاب بود، صرفاً از آن رو صورت گرفت که با توجه به بررسی‌های صورت گرفته، این مجموعه شاخص نزدیک‌ترین مجموعه شاخص از نظر کلیت به شاخص پایداری ملی معرفی شده در این کتاب است. این امر که گزارش این موسسه در مورد وضعیت ایران را بپذیریم یا در آن تشکیک وارد کنیم هیچ اثری در تبیین ارایه شده در این کتاب برای وضعیت کنونی پایداری ایران و راهکارهایی که برای بهبود جایگاه ایران در فضای حالت پایداری باید پیاده‌سازی و اجرا کنیم نخواهد داشت. امید است که در آینده‌ای نزدیک با سنجش مجموعه شاخص پایداری معرفی شده در این کتاب به سنجشی بومی از وضعیت پایداری ایران دست یابیم.

پس از تدقیق و تناقض زدایی از پارادایم و اهداف سیستم حکمرانی در ایران به مرحله آسیب‌شناسی سیستم حکمرانی کنونی یا طراحی یک سیستم حکمرانی جدید می‌رسیم. سیستمی که باید از کارآمدی مناسبی برای رساندن ایران به اصول کلی طرح شده در سطح پارادایم و شاخص‌های معرفی شده در سطح اهداف برخوردار باشد. بنا بر مباحث طرح شده در فصل سوم، این سیستم با توجه به پارادایم و مجموعه هدف معرفی شده در این کتاب، باید از توانایی کافی برای تحقق 8 پیش‌شرط حکمرانی خوب برخوردار باشد. به عبارتی سیستم طراحی شده باید بتواند سطوح بالایی از پاسخگویی، ثبات سیاسی و عدم خشونت، کارایی حکومت، کیفیت مقررات تنظیمی، حاکمیت قانون و کنترل فساد را محقق سازد. شکست سیستم حکمرانی در ایران در ایجاد پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی با شکست سیستم حکمرانی در تحقق یکی از این شروط و یا تمامی آنها ارتباط دارد و برای اصلاح سیستم حکمرانی کنونی باید ضعف‌های موجود در قوانین، اجزا و روابط بین اجزای سیستم حکمرانی که سبب شکست در تحقق این شروط شده است را شناسایی و مرتفع نمود. امری که بواسطه پیوند خوردن نواقص سیستم حکمرانی با منافع اقتصادی سیاسی افراد و گروه‌هایی خاص به دشواری امکان پذیر بوده و نیازمند وجود اراده‌ای قوی در سطح کنشگرانی است که در نقش‌های کلیدی و اثرگذار این سیستم حکمرانی قرار دارند.

این کتاب در مجموع تلاشی امیدوارانه برای شناسایی علت اصلی وضعیت نه چندان رضابت بخش پایداری ایران و ارایه راهکاری در حد توان برای بهبود وضعیت آن بود؛ امید است بواسطه شرایط مخاطره‌آمیز منطقه و جهان از یک سو و عمق و شدت ناپایداری‌های ایجاد شده در ایران بواسطه ضعف و ناکارآمدی سیستم حکمرانی، این کتاب پیش از آنکه به کار بنیان‌گذاری یک سیستم حکمرانی نوین بیاید، بتواند در اصلاح سیستم حکمرانی کنونی و برو رفتی آرام از شرایط موجود موثر باشد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت خبری تحلیلی ساعت24 ، تاریخ انتشار: 5 شهریور 1397 ، کدخبر: 381774 ، www.saat24.news