شعار سال: گردشگری شبکه به هم پیوسته‌ای از سیستم‌های حمل و نقل است و حمله به یک مرکزِ حمل و نقل تاثیرات بسیار واضحی بر دنیای گردشگری دارد. از طرفی در صنعت گردشگری هر جزء در تقابل با سایر اجزا است و تخریب یک جزء فرآیند کاری سایر اجزا را مختل می‌کند. گردشگری مستقیما با مردم سر و کار دارد و تروریست‌ها به راحتی می‌توانند در میان مردم نفوذ کنند، جزئی از آنها به نظر برسند و اعتماد آن ها را جلب کنند. مهم‌تر اینکه تروریسم وابسته به رسانه است. تروریست‌ها به شدت علاقه دارند اخبار خود را منتشر و از این طریق قدرت‌نمایی کنند. از آنجا که حتی یک خبر تروریستی در گوشه‌ای از جهان به سرعت در کل دنیا مخابره می‌شود، انجام یک عملیات تروریستی می‌تواند تصویر مخربی از همان منطقه در ذهن و حافظه جهانیان ایجاد کند و تا مدت‌ها گردشگری آن نقطه را با چالش مواجه کند.

تروریست‌ها به‌طور کلی علاقه به دنبال کردن اهدافی دارند که در آن ها یکی از این چهار مورد مطرح است: پتانسیل‌های تلفات جمعی، پتانسیل‌های انتشار رسانه‌ای قوی، مکان‌هایی که می‌توان از طریق آن ها آسیب‌های جدی به اقتصاد وارد کرد و مکان‌هایی که در آن ها می‌توان با تخریب نشانه‌های کلیدی یک کشور (مانند آثار تاریخی پراهمیت) احساسات عمومی را جریحه دار کرد و از این طریق به نمایش قدرت پرداخت. در تمامی این موارد گردشگری به‌صورت جدی آسیب خواهد دید و هر جا یک حمله تروریستی صورت می‌گیرد، میزان بازدید مردم تا مدت‌های بسیار از آن منطقه کم خواهد شد؛ اتفاقی که پس از یازده سپتامبر گریبان آمریکا را گرفت.

اوج آسیب تروریسم به گردشگران

صنعت گردشگری آمریکا پس از حادثه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ حدود دو بیلیون دلار ضرر کرد. خطوط هواپیمایی داخلی آمریکا ۱۰۰ میلیون دلار متضرر شدند و نرخ اشتغال در حوزه گردشگری تا پنج درصد کاهش یافت. پس از آن حادثه تا سال ۲۰۰۲، حدود ۳۳۵ هزار نفردر جهان کارشان را از دست دادند که ۱۴۱ هزار نفر در حوزه اقامت و هتلداری و ۹۳ هزار نفر در حوزه هواپیمایی فعالیت داشتند و این اتفاق نج بیلیون دلار به خطوط هوایی جهان و حدود شش بیلیون دلار به صنعت هتلداری جهان آسیب زد. آمارهای بین‌المللی (ایندکس جهانی تروریسم) نشان می‌دهد که از سال ۱۹۷۰ تا سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۲۵ هزار عملیات تروریستی در۱۶۲ کشور جهان رخ داده است.

تاثیرات مستقیم آن را افرادی متحمل شده‌اند که مستقیما با خطوط هواپیمایی، هتل‌ها، رستوران‌ها، آژانس‌های مسافرتی و سایر صنایع درارتباط بوده‌اند و تاثیرات غیرمستقیم آن همان‌هایی است که بر بخش‌های دیگر اقتصاد یک کشور پس از یک حمله تروریستی تاثیر می‌گذارد. بر اساس همین ایندکس جهانی، ۱۶۱ هزار و ۸۳۴ گردشگر در طول سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۴ قربانی عملیات تروریستی شده‌اند و افراد بسیاری نیز آسیب دیده یا پول و دارایی خود را در سفر از دست داده‌اند. این آمار در سال ۲۰۱۴ به اوج خود رسیده است؛ یعنی ۳۲ هزار و ۷۲۷ گردشگر در این سال کشته شدند که بیشترین آن ها مربوط به گردشگران حوزه خاورمیانه بود و تعداد کمتری به اروپا، آمریکا و سایر نقاط جهان اختصاص داشت.

ضمانت گردشگری و مدیریت بحران

اما یک قانون کلی وجود دارد که می‌گوید هرچیز که بشر می‌سازد روزی علیه خودش استفاده خواهد شد. قانون دیگری هم می‌گوید هر چیزی ضد خودش را در درون خودش می‌پروراند؛ پس هیچ چیز در این دنیا قابل اعتماد نیست. به همین علت است که همیشه در آرام‌ترین شرایط هم باید به بحران‌های احتمالی فکر کرد و برای آن چاره‌‌ای اندیشید. مدیریت بحران نیز از همین‌جا نشات می‌گیرد. مدیریت بحران برخلاف نامش مدیریت دوران آرامش است؛ به عبارتی، بهتر است آن را مدیریت پیشگیری از بحران بنامیم تا همیشه برای شرایط بحرانی آماده باشیم؛ آن هم زمانی که در قلب منطقه‌ای از جهان قرار داریم که بیشترین آمار قربانیان این حملات را در دودهه اخیر داشته است. همین بحران و مدیریت بحران است که ضمانت در گردشگری را به یک بازی پرخطر مدیریتی برای حرفه‌ای‌های گردشگری تبدیل می‌کند.

کسی که به‌صورت حرفه‌ای در صنعت گردشگری فعالیت دارد تا حدی خطر فعالیت در این حرفه را پذیرفته است. گردشگران هم تا حدودی می‌دانند که وقتی به منطقه‌ای سفر می‌کنند چه خطراتی ممکن است آن ها را تهدید کند. از قضا تروریسم هم غیر قابل پیش‌بینی است. اینجا است که موضوعی به نام «ضمانت گردشگری» خودش را نشان می‌دهد. ضمانت در گردشگری بر بهبود اوضاع در شرایط بحران و پس از آن تمرکز دارد. ضمانت برگرفته از صنعت بیمه است و بحران زاییده جرم و جرم‌شناسی. ضمانت به معنی کنترل اوضاع است که شامل آموزش، پژوهش، بررسی‌های تفصیلی، شناخت محیط (بسیار بیش از شناخت جغرافیایی و فرهنگی) و از همه مهم‌تر آموزش نیروهای انتظامی و پلیس است. چیزی که در هر رخدادی باید بدانیم این است: وقتی حادثه‌ای منطقه‌ای را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، تکلیف گردشگرانی که درگیر این حادثه شده‌اند، چیست؟ آنها باید چگونه مراقبت و حمایت شوند؟ ۱۱ سپتامبر شاید نقطه عطفی در تاریخ سفر و گردشگری بود؛ دوره‌ای که بسیاری از دست‌اندرکاران گردشگری دانستند که بدون ضمانت در گردشگری، هیچ بازاریابی در این صنعت دوام نخواهد داشت.

سایت شعار سال، با تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار 20 شهریور 97، کد مطلب: 3438301، www.donya-e-eqtesad.com